İsrail'den Romanya'ya tartışmalı hava savunma sistemi tedariki

İsrail’den Romanya’ya tartışmalı hava savunma sistemi tedariki

Romanya, İsrail merkezli Rafael’den SPYDER ve I-Derby hava savunma sistemleri tedarik edecek.

Romanya Savunma Bakanlığı, Avrupa Birliği’nin ortak savunma tedarik programı EDIRPA (European Defence Industry Reinforcement through Common Procurement Act) kapsamında hava savunma kapasitesini güçlendirmek amacıyla başlattığı SHORAD/VSHORAD programında kararını verdi. Ancak karar beklendiği gibi Avrupa merkezli MBDA lehine değil, İsrail merkezli Rafael’in SPYDER ve I-Derby sistemleri lehine oldu. Bu gelişme, Avrupa savunma sanayiinin desteklenmesi yönündeki politikalarla ters düşerken, sürecin şeffaflığı da sorgulamalara neden oldu.

SHORAD/VSHORAD (kısa ve çok kısa menzilli hava savunma sistemleri) programı kapsamında daha önce 4 üretici davet edilmişti. Bunlar, MBDA France (MISTRAL 2 / VL MICA), Güney Koreli LIG Nex1, İsrailli Rafael (SPYDER ve I-Derby) ve Alman Diehl Defence (IRIS-T SLS ve IRIS-T SLM) olarak açıklanmıştı. Programın toplam maliyeti ise yaklaşık 1,9 milyar euro olarak öngörülüyordu.

Ancak süreçte Güney Koreli LIG Nex1, Aralık 2024’te “idari hata” gerekçesiyle diskalifiye edildi. Yapılan itirazlar reddedilince yarış 3 firma arasında devam etti. Avrupa Birliği fonları (EDIRPA, SAFE ve EDIP gibi) sayesinde bir Avrupa tedarikçisinin tercih edilmesi beklenirken, MBDA France’ın da Romanya için MISTRAL 3 sistemleri tedarik edeceği duyurulmuşken bu ihtimaller gerçekleşmedi.

29 Haziran’da yapılan resmi açıklamada Romanya Savunma Bakanlığı MISTRAL 3 sistemlerini ayrı bir MANPAD (omuzdan atılan hava savunma sistemi) programı kapsamında tedarik edeceğini ve bu projeye 700 milyon euro bütçe ayırdığını belirtti. Zone Militaire tarafından yapılan habere göre bu sistemler EDIRPA üzerinden finanse edilecek ve Romanya’nın Avrupa ortak savunma çabalarına katkı sağlayacak.

Ancak asıl merak edilen SHORAD/VSHORAD ihalesinin sonucu resmi açıklamada yer almadı. Bakanlık sadece kalan üç adayın bilgilendirildiğini ve hiçbirinin karara itiraz etmediğini, bu yüzden kısa süre içinde çerçeve sözleşmenin imzalanacağını duyurdu. Öte yandan Fransa’nın Bükreş Büyükelçiliği, Fransız MBDA’nın teklifinin Romanya tarafından reddedildiğini basına doğruladı.

Romanya basını ise tedarik süreci ile ilgili farklı iddialarda bulunmakta. Bu kapsamda haberlerde seçilen sistemlerin yani İsrail yapımı SPYDER ve I-Derby’nin aslında ihalenin tüm teknik gereklerini karşılamadığı belirtilmekte. Yerel kaynaklar, bu tercihin eski Savunma Bakanı Angel Tîlvăr döneminde siyasi düzeyde alındığını öne sürüyor.

Romanya Savunma Bakanlığı her ne kadar “Avrupa savunma sanayiini desteklemek” amacıyla AB’nin SAFE gibi fon mekanizmalarını kullanmaya devam edeceğini açıklasa da SHORAD/VSHORAD gibi kritik bir programda Avrupa merkezli üreticilerin dışlanması, NATO içi tedarik dinamikleri ve jeopolitik tercihler açısından dikkat çekici bir örnek olarak kayda geçmekte.