Rusya, ABD geri dönerse Açık Semalar Anlaşmasına dönecek

Üst düzey Rus diplomat 2 Şubat 2021 Salı günü yaptığı açıklamada, Rusya’nın, ABD’nin tutumunu tersine çevirmesi halinde Açık Semalar Anlaşmasına geri dönmeyi düşünebileceğini söyledi.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın görevdeki başkanı İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde ile 2 Şubat 2021 Salı günü Moskova’da yaptığı görüşme sonrasında, Moskova’nın dönüşü hala düşünebileceğini söyledi. Lavrov, “Birleşik Devletler anlaşmaya tam olarak uymaya geri dönerse, Rusya Federasyonu bu yeni durumu yapıcı bir şekilde değerlendirmeye hazır olacaktır” dedi. Lavrov ayrıca Rusya’nın anlaşmadan çekilme niyetini beyan etmesine rağmen, ilgili bildiriyi henüz resmi olarak diğer taraflara sunmadığını kaydetti.

ABD Başkanı Joe Biden ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geçen hafta bir telefon görüşmesi yaptığında Kremlin’den, Açık Semalar Anlaşması’nın diğer konularla birlikte tartıştıklarını açıklandı. Ayrıntı ise verilmedi.

Rusya 15 Ocak 2021 Cuma günü Açık Semalar Anlaşmasından çekildiğini duyurdu. Yapılan açıklamada üye ülkeler üzerinden silahsız gözetleme uçuşlarına izin veren antlaşmanın ABD’nin çekilmesiyle ciddi şekilde tehlikeye atıldığı ifade edildi.

Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından duyurulan karar, ABD Başkanı seçilen Joe Biden’ın döneminde yeni bir silahlanma yarışı patlak vereceği korkularının ortasında 20 Ocak’ta göreve başlamasından günler önce geldi. Moskova ile Washington arasındaki son büyük nükleer silahsızlanma anlaşması New START, Şubat ayında sona erecek.

ABD Kasım 2020’de Çekildi

Amerika Birleşik Devletleri 22 Kasım 2020 günü uluslararası Açık Semalar Anlaşmasından resmen çekildi ve Trump yönetiminin 2020 Mayıs ayında verdiği söz yerine getirilmiş oldu.

ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan bildiride, “Altı ay geçtikten sonra, ABD’nin çekilmesi 22 Kasım’da yürürlüğe girdi ve ABD artık Açık Semalar Antlaşması’na Taraf Devlet değil.” ifadesi paylaşıldı.

ABD, 2020 Mayıs ayında antlaşmadan çekilme niyetini açıklamıştı. Çekilme niyetine örnek olarak ise Rusya’nın “işgali” altındaki Abhazya ve Güney Osetya gibi bölgelerin sınırı boyunca 10 km’lik bir koridorda gözlem uçuşlarına erişime izin vermeyi reddedeceği gösterilmişti. Rusya’nın da tekrarlanan ihlallerine atıfta bulunulmuştu.

ABD’nin 22 Mayıs 2020 günü yaptığı niyet beyanı sonrasında 24 Mayıs 2020 günü NATO üyesi ülkeler, Açık Semalar Anlaşması’nı görüşmek üzere bir araya gelmişti. NATO’dan yapılan açıklamada, 

‘Rusya, uzun yıllar boyunca Kaliningrad üzerindeki uçuş sınırlamaları ve Rusya ile Gürcistan sınırına yakın uçuşları kısıtlama da dahil olmak üzere antlaşma ile tutarsız uçuş kısıtlamaları getirmiştir. Rusya’nın Açık Semalar Antlaşması kapsamındaki yükümlülüklerinin seçmeli olarak uygulanması, bu önemli antlaşmanın Avrupa-Atlantik bölgesindeki güvenlik ve istikrara katkısını azaltmıştır. 

Müttefikler Rusya’yı 2014’teki Galler Zirvesi’nden bu yana antlaşmaya tam uyuma geri dönmeye çağırdı. 2016’da Varşova Zirvesi’nde ve 2018’de Brüksel Zirvesi’nde bu çağrı tekrarlandı. Amerika Birleşik Devletleri, Rusya’nın antlaşmayı ihlal ettiğini ilan etti ve antlaşma hükümlerine uygun olarak altı ay içinde antlaşmadan çekilme niyetini açıkladı. ABD, bununla birlikte, Rusya’nın antlaşmaya tam olarak uyması halinde geri çekilmeyi yeniden değerlendirebileceğini açıkladı.

NATO Müttefikleri ve ortak ülkeler, Rusya’nın mümkün olan en erken tarihte uyumluluğa geri dönmesini sağlamak için hem başkentlerde hem de Viyana’daki AGİT’te yer aldı.”

ifadelerine yer verilmişti.

NATO Müttefikleri hakim güvenlik ortamını dikkate alarak Avrupa-Atlantik güvenliğinin kilit bir unsuru olarak silah kontrolü, silahsızlanma ve silahların yayılmasının önlenmesini desteklemeye ve daha da güçlendirmeye devam edeceklerini açıkladı. Müttefikler ayrıca NATO-Rusya Konseyi’nde risklerin azaltılması ve şeffaflık konusunda diyaloğa açık olduklarını da belirtmişti.

Açık Semalar Anlaşması Nedir?

34 ülke şeffaflık kontrolünün sağlanması, silah kontrolünü ve diğer anlaşmaları gözlemlemeyi kolaylaştırmak amacıyla silahsız keşif uçuşlarına izin veren Açık Semalar Antlaşması’nı imzaladı.

Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) coğrafyasında güven ve güvenlik artırıcı önlem olarak öngörülen antlaşma 1992’de imzaya açıldı.

ABD Başkanı Trump yaptığı açıklamada Rusya’nın antlaşmaya uymadığını, bu sebeple Birleşik Devletler’in antlaşmadan çekileceğini söylemişti. Başkan Trump, Birleşik Devletler’in antlaşmadan çekilmesinin yeniden müzakerelere başlamak için iyi bir fırsat olduğunu sözlerine eklemişti.

Defence Turk Dergisinin 2. sayısı çıktı. Dergiye ulaşmak için tıklayınız.

Ahmet Alemdar

Defence Turk Yayın Koordinatörü. Türk Savunma Sanayii özelinde; savunma teknolojileri, stratejileri ve politikaları araştırmacısı ve takipçisi.