TEI'nin 2019'u Nasıl Geçti?

Tusaş Motor Sanayii (TEI), TEI Post’un 136. sayısında 2019 yılı faaliyetlerini açıkladı. Türkiye’nin havacılıktaki motor ve ilgili ekipman ihtiyacını önemli ölçüde karşılayan TEI 2019 yılında birçok gelişme sağladı.

TEI’nin 2019 yılında gösterdiği gelişmelerden en çok dikkat çekeni tartışmasız Genel Maksat Helikopteri Programı (GMHP) kapsamında lisanslı olarak üretip teslimatını gerçekleştirdiği T700-TEI-701D motorları oldu. TEI 2019’da toplam 4 yerli motor teslim etti.

Program kapsamında TEI, 12 adedi opsiyonel yedek motor olmak üzere toplamda 218 adet platform üstü ve 30 adet yedek motoru 2025 yılının sonuna kadar TUSAŞ’a teslim edecek.

2019’da TEI bünyesinde değişik güç seviyelerinde motorları test edebilecek tesis olan Turboşaft Ar-Ge Test Merkezi Binaları’nın Temel Atma Töreni gerçekleşti.

TEI yerli Atak ve Gökbey helikopterlerinde kullanılması planlanan TS1400 turboşaft motoru üzerinde çalışmaya devam ediyor.

Parça ve Modül Üretimi

TEI, 2019 yılının ilk 6 ayında 17 adet Yeni Parça İmalatı (NPI) projesi tamamladı. Bu projelerin 4’ü General Electric (GE) firmasına, 1’i SAFRAN firmasına aittir. Tamamlanan NPI’lardan 12’si ise Genel Maksat Helikopter Programı’na ait. Bugüne kadar 1.000’in üzerinde NPI projesi (yerli projeler ile birlikte) tamamlandı.

LEAP Projesi

TEI, LEAP motor grubuna ait NPI projelerini, SAFRAN ve GE ile eş zamanlı mühendislik çalışmaları yapılarak yürüttü. LEAP motor programında; şimdiye kadar 31 farklı NPI parça, 58 farklı konfigürasyon tamamlandı.

Ayrıca GE firması ile uzun dönemli anlaşma (LTA) kapsamında kazanılan yeni LEAP parçaları için NPI projeleri başlatıldı

Turboşaft Motor Projesi

Turboşaft Motor Geliştirme Projesi kapsamındaki geliştirme motorları için imalat süreçlerine 227 parça özelinde tasarım bölümü ile eş zamanlı mühendislik çalışmaları yapılarak başlandı.

Ayrıca, Turboşaft Motor Geliştirme Projesi kapsamında Yanma Odası Bütünü Atmosferik Test Düzeneği’ndeki (FRACS) 82 adet parçanın imalatına Aralık 2018 itibarıyla başlandı ve tüm parçaların imalatları başarılı şekilde tamamlanarak montaja teslim edildi.

Operatif İHA Motoru (PD-170) Projesi

Projede 50 adet parçanın sorumluluğu Özgün Projeler İmalat Mühendisliği bünyesinde yer almaktadır. Parçaların imalat parkurunda sorunsuz bir şekilde üretiminin yapılabilmesi ve Programlar Direktörlüğü ile birlikte yürütülen maliyet düşürme projesine destek vermek için yeniden mühendislik çalışmaları yapılmaya başlandı. Kalifikasyon testlerinde kullanılması için yaklaşık 20 farklı parçanın imalatı yapılarak tasarıma teslim edildi.

TEI’nin 2019 yılı yatırımları

TEI’nin 2019 yılı yatırımları devreye alma çalışmaları aşağıdaki gibidir:

LEAP Blisk Projesi kapsamında;

1 adet 5 eksen freze tezgâhı,
2 adet CSM (Curved Slot Mill) tezgâhı,
1 adet spline planyalama tezgâhı,
1 adet bilyalı dövme tezgâhı,
1 adet robotik markalama tezgâhı,
1 adet otomatik yıkama tezgâhı,

LEAP HPT Disk Projesi kapsamında;

1 adet yüksek hızlı frezeleme ve köşe işleme tezgâhı,
1 adet robotik korozyon önleyici kaplama sistemi,
1 adet broş indeks tablası,
Otomatik yıkama makinası,

LEAP Impingement Ring Projesi kapsamında;

1 adet CNC fiber lazer tezgâhı,

LEAP Casing Projesi kapsamında;

2 adet 5 eksen freze tezgâhı,

Prototip atölyesi ve Millî Motor Projeleri üretim kabiliyeti geliştirme çalışması kapsamında;

2 adet 5 eksen freze tezgâhı,
2 adet C eksenli yatay torna tezgâhı,
Polimer katmanlı imalat tezgâhı,
1 adet atos tezgâhı,
1 adet blue light 3D tarama teknolojili ölçüm cihazı,
1 adet yeni nesil P600 dalma erezyon tezgâhı,

LEAP FOS Projesi kapsamında;

2 adet 5 eksen freze tezgâhı,
1 adet dik tornalama tezgâhı,

Bunların yanı sıra;

2 adet dikey depolama cihazı devreye alındı.

TEI’nin 2019’da kazandığı kabiliyetler:

İmalatta dijital dönüşüm çalışmaları kapsamında, dijital hata takip sistemi ve Qlik imalat raporlama uygulamaları devreye alındı.
Blue Light 3D tarama teknolojisi robotik hazırlama ünitesi ile beraber devreye alındı.
Daha önce TEI’de kabiliyetleri arasında olmayan CNC fiber lazer tezgâhı yatırımı tamamlanarak müşteri onayı almak amacıyla, LEAP impingement ring, mixing duct ve bazı alt parçaları ilk defa fiber lazer teknolojisi ile proses edilmeye başlanıldı.
Yüzey iyileştirme (Ultrapolish) prosesinde yapılan geliştirme ve mühendislik çalışmaları neticesinde aynı anda iki adet LEAP stage5 blisk parçasının proses edilebilmesi sağlanarak verimlilik artışı sağlandı.

Fatih Mehmet

Defence Turk Genel Yayın Yönetmeni. Kocaeli Üniversitesi Bilgisayar Programcılığı mezunu ve amatör fotoğrafçı. Teknoloji, otomotiv ve uluslararası ilişkiler meraklısı. Savunma sanayii araştırmacısı.