2011 yılında kurulan Avrupa Birliği ve çeşitli üye ülkeler başta olmak üzere dünyadaki farklı ülkeler tarafından desteklenen Conflict Armament Research – CAR (Çatışma Silahlanma Araştırması) tarafından Roketsan’ın SİHA’lar için geliştirdiği Mini Akıllı Mühimmat – MAM ailesi (MAM-C ve MAM-L) ile ilgili bir rapor hazırlandı.
Türkiye’nin Suriye’deki Barış Pınarı Harekatı ile müdahale ettiği bölgeler ile ilgili doğrudan “işgalci” suçlaması yapılan raporda CAR ekiplerinin Suriye’yi sekiz kez ziyaret ettiği belirtiliyor. Türkiye’nin gerçekleştirdiği 17 adet saldırının fiziksel olarak incelendiği belirtilen raporda MAM ailesinin yurt dışından alınan çeşitli bileşenler içerdiği ancak hiç birinin ihracat kontrolü kapsamında görülmeyen ve kritik bileşen olmadığı vurgulandı.
Raporda CAR tarafından inceleme yapılan mühimmatların Aralık 2020 ve Mayıs 2021 arasında üretildikleri belirtiliyor. Özellikle mühimmatın kanatçıkları üzerinden tanımlama yapıldığı belirtilirken CAR yaptığı incelemelerde 17 saldırının 8’inde kesin olarak MAM-L’nin kullanıldığını ancak diğer saldırılarda MAM-T ya da MAM-L mühimmatlarından hangisinin kullanıldığının bilinmediğini açıklıyor. Ancak MAM-T’nin Nisan 2021’de test edildiği göz önüne alınırsa CAR tarafından incelenen mühimmatlardan hiç birinin MAM-T olmadığı savunulabilir.
Alt sistemlerdeki komponentler
Füzenin kanatçıklarını kontrol eden aktüatörün içerisinde bulunan elektromanyetik frenler raporda en çok üzerinde durulan konu. İnceleme gerçekleştirilen 17 saldırı bölgesinden 10’unda 24 adet elektromanyetik fren bulunduğu belirtiliyor. Hollanda merkezli Kendrion NV tarafından üretilen frenler Türkiye’deki FEMSAN’a satılıyor. CAR Hollandalı firmanın üretilen ürünlerin takibi noktasında yardım ettiğini ve 2016’da FEMSAN’a 261 adet, 2017’de 400 adet fren teslim ettiği bilgisini paylaştı. Rapora göre Hollandalı firma tarafından 2020 yılında 4948 adet fren teslimi yapılırken 2021’de CAR’ın Hollandalı firmaya ulaştığı tarihe kadar toplam 820 frenin teslimatı gerçekleştirildi. Kendrion tarafından CAR’a yapılan açıklamada FEMSAN tarafından ürünlerin sivil amaçlı kullanılacağı bilgisinin paylaşıldığı ve bu amaçla ürün satıldığı belirtildi.
Kendrion 2021 yılında CAR’dan bilgi aldıktan ve ikinci kez uyarıldıktan sonra planlanan diğer kalemlerin teslimatını geçici olarak askıya aldı. Ayrıca FEMSAN’dan bir son kullanıcı uygunluk beyanı imzalamasını istedi. FEMSAN, CAR’a yaptığı açıklamada frenlerin 2018 ve 2021 yılları arasında temin edildiğini 2021’de son kullanıcı anlaşması imzalandığını, bu tarihten önce bir anlaşma imzalanmadığını ve son kullanıcı uyum beyanına aykırı herhangi bir işlem yapılmadığını belirtti.
Raporda dikkat çekilen bir diğer komponent Analog Devices tarafından geliştirilen cayroskop. Füzenin güdümü için kullanılan Ataletsel Navigasyon Sistemi’nin bir parçası olarak kullanılıyor. Raporda bu hususun üzerinde çok durulmazken Analog Devices şirketinin ürünlerine Yemen gibi farklı coğrafyalarda da rastlanıldığı bilgisi paylaşılıyor.
Eleştiriler ve yansımalar
Raporun henüz girişinde Türkiye’nin “işgalci” olarak nitelendirildiği ve operasyonun “Kürt” unsurlara karşı yapıldığı belirtilirken terörle mücadele hususuna ise hiç değinilmiyor. Türkiye’ye yönelik suçlayıcı ön yargılara rağmen raporda kritik bileşenlerin Türkiye tarafından geliştirildiği ve/veya ihracat kontrolüne tabii kritik bir bileşen içermediği bilgisi paylaşılıyor.
CAR daha önce DEAŞ tarafından kullanılan Drone’lar ve İran’ın Yemen’de kullandığı insansız hava araçları için de benzer raporlar hazırlamış bu ürünlerde de batı menşeli elektroniklerin bulunduğunu belirtmişti. Nitekim geçtiğimiz haftalarda Ukrayna’da düşürülen İran yapımı Shahed-136 tipi kamikaze İHA’larda da ABD’li Texas Instruments başta olmak üzere çok sayıda batı menşeli alt sistem ve komponent tespit edilmişti.
Günümüzde bir mühimmatta dahi onlarda parça bulunuyor. Özellikle maliyetler ışığında çoğu zaman kritik olmayan komponentlerde COTS (Commercial off-the-shelf) yani ticari kullanıma hazır ürünlerin kullanımı görülüyor. Raporda bahsedilen komponentlerin hazır olarak temin edilmesinde bu açıdan herhangi bir sorun olmazken Türkiye’nin “anlaşmalara uyulmadı” biçimindeki suçlamalara maruz kalması diğer Türk firmalarının COTS ürün tedarikinde sorun yaşaması için temelleri oluşturuyor. Dolayısı ile firmalarımızın bu tarz alımları yaparken daha dikkatli olması resmi anlaşma ve belgeleri buna göre yönetmesi gerekiyor.
Defence Turk Genel Yayın Yönetmeni. Kocaeli Üniversitesi Bilgisayar Programcılığı mezunu ve amatör fotoğrafçı. Teknoloji, otomotiv ve uluslararası ilişkiler meraklısı. Savunma sanayii araştırmacısı.
