Elektronik Savaş | Bölüm III : Elektronik Harp Tarihçesi

Yazı dizisinin ikinci bölümünü okuyorsunuz. İlk iki bölüm:

İletişimin gerçekleşmesine farklı bir boyut getiren telgrafın icadı ve ardından gerçekleşen çalışmalar EH’nin temelini oluşturmaktadır. Telgraf ile ilgili ilk çalışmalar 1774 yılında Fransız bilim adamı Claude Chappe tarafından gerçekleştirildi. 1830 yılında Joseph Henry elektrik akımını uzak mesafelere iletip elektro mıknatıs yardımı ile zili çaldırmıştır. 1837 yılında William Cooke ve Charles Wheatstone tarafından, teller üzerinden elektrik akımı gönderilerek mesaj iletimi gerçekleştirildi.

1830’lu yıllarda Amerikalı mucit Samuel Morse tarafından telgrafın denemeleri yapıldı. Mucit mors alfabesini kullanarak bilgi aktarılmasını sağlayacak denemeler gerçekleştirdi. 2 Eylül 1837’de telgrafın atası olarak bilinen aleti tanıttı. Şekil 3.1’de ilk telgraf yer almaktadır. 24 Mayıs 1844 yılında Amerika’da 65 km’lik mesafede telgraf mesajını iletmeyi başardı. 20 yıl sonra ABD Askeri Telgraf Birliği, 1200 operatöre eğitim vermiş ve toplamda 15.000 mil uzunluğunda telgraf teli germişti. Uzun mesafeli iletişim, telefon dinlenmesi için de kapıyı açtı. Bu çalışmalar elektronik savaşın temellerini oluşturmuştur.

EH, temel sinyal istihbaratının ilk günlerinden itibaren çok yol kat etti. EH sistemlerinin gelişiminin daha iyi kavranabilmesi için savaş ortamlarında kullanımı kronolojik sıra gözetilerek açıklanmıştır.

1904 Rus – Japon Savaşı

Rusya’nın Uzak Doğuda ki yayılmacı politikasının Japonya tarafından engellendiği savaştır. Tarihte ilk defa, elektronik harp telsiz sinyallerini karıştırma amaçlı bu savaşta kullanılmıştır. Japon keşif gemileri, Rus donanmasının savaş düzeni, operasyon planları vb. istihbarat bilgilerini elde etmiş ve savaşın seyrini değiştirmişlerdir.

Birinci Dünya Savaşı

Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla, uzak mesafeler ile iletişim kurma ihtiyacı daha da önem kazandı. Bu ihtiyaç doğrultusunda sinyal iletimi alanında önemli gelişmeler yaşandı. Savaşın başlamasından hemen ardından İngilizler, Almanya’nın denizaltı kablolarını keserek onları telsiz ve telgraf kullanmak zorunda bıraktı. Almanya yapılanlara karşı iletişimlerinin içeriğini korumak için şifreleme tekniklerini geliştirmeye başladılar. Fransızlar ve İngilizler, Almanlar tarafından bombardıman için kullanılan zeplinlerin navigasyon için kullandıkları elektromanyetik sinyalleri sıkıştırıp taklit ederek Almanların operasyonlarını olumsuz olarak etkilediler.

İkinci Dünya Savaşı

Dünyanın bilinen ilk radar ikaz alıcısı, İngiliz gemilerini engellemekle görevlendirilen Alman Bismarck gemisinde kullanılmıştır. Cihaz adı Metox FuMB1’dir ve 100-500 Mhz frekans bandında çalışmaktadır. Cihaz alıcısı ve anteni Şekil 3.2 ve Şekil 3.3’te yer almaktadır.

Tarihte bilinen ilk Elektronik Taarruz uygulaması Channel Dash denilen Alman deniz operasyonudur. 1941 yılında Almanlar, İngilizlerin Manş Denizi’ni kontrol etmek için kurdukları radarları karıştırarak, İngilizlerin o bölgeden geçişini tespit etmişlerdir.

1943 yılında Alman radar operatörü hava taarruzu tespit etmiştir. Kısa süre sonra radar ekranında çok sayıda uçağın olduğunu görür. Bu kadar çok uçağın bir anda belirmesinin mümkün olamayacağını, radar sisteminin arızalandığını düşünür. Yapılan kontrollerin ardından radar sisteminin düzgün bir şekilde çalıştığı tespit edilir. Ekrandaki karmaşıklığın sebebinin ise chaff teknolojisinin kullanılması sonucu olduğu belirlenir. Chaff teknolojisi radar dalgaları ve oluşan tehditleri yanıltmak için, uçak tarafından uçağın kaplama malzemesi ile aynı özellikteki parçaları etrafa fırlatma sistemidir. İleride ki bölümlerde chaff teknolojisi ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Soğuk Savaş Dönemi

Soğuk Savaş dönemi, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Amerika önderliğindeki Batı Bloku ile Sovyetler Birliği önderliğindeki doğu Bloku ülkeleri arasında 1947 ile 1991 yılları arasını kapsayan siyasi ve askeri gerginliktir. Bu dönemde kurulan NATO ve Varşova Paktları, savaşın en önemli silahı olan Elektronik Karıştırma yöntemlerine yöneldiler. Ruslar Doğu Bloku ülkelerinde yayın yapan Amerika merkezli radyo istasyonlarında karıştırma yaptılar. Radyo yayınlarını etkisiz bırakmak için 800’ü kendi ülkelerinde 700’ü diğer ülkelerde olmak üzere yaklaşık 1500 adet karıştırma istasyonunu devreye soktu. Rus radarları hakkında hiçbir şey bilmediğinin farkına varan Batı, 1949 yılı itibari ile Elektronik İstihbarat faaliyetlerine başladı. Bu dönemde ortaya çıkan diğer önemli gelişme ise sinyal istihbaratı merkezlerinin kurulmasıdır.

Vietnam Savaşı

İkinci Çinhindi Savaşı olarak da adlandırılan savaş, 1955-1975 yılları arasında Kuzey Vietnam, Günay Vietnam, Kamboçya ve Laos bölgelerinde gerçekleşmiştir. Amerika, Vietnam Savaşı sırasında F-4 uçaklarına geliştirdikleri radar ikaz alıcılarını ve yayına doğru giden füzeleri (anti-radar) yerleştirip kullandılar. Ruslar ise karşı tedbir olarak Fansong radarının frekansını 3 GHz’den 5GHz’e yükselttiler. 1972 yılında Amerika EA-6B Uzaktan Karıştırma EH uçaklarını savaş ortamına dahil ettiler. Bu uçaklar güçlü bir karıştırma yaparak Vietnam radarlarını körelttiler.

Arap – İsrail Savaşları (Yom Kippus Savaşı)

Arap Birliği ülkeleri olan Mısır, Suriye, Ürdün ve Filistin tarafından önceki savaşlarda kaybettikleri toprakları, 1973 yılında İsrail’den geri alma niyetiyle sürpriz bir saldırı ile başlattıkları savaştır. 1970 yılında İsrail, Amerika’dan 12 adet Frebee İHA satın aldı ve onları modifiye ederek Frebee 1241’i ortaya çıkardılar. Frebee1241’ler keşif ve gözlem uçağı olarak görev yapmışlardır.

1973 yılında Mısır, Rusya’dan iki farkı füze sistemi satın aldı. Bunlar SA-6 olarak bilinen hava savunma sistemi ve GUNDISH olarak adlandırılan radarlı uçaksavar sistemidir. Bu sistemlerin özelliklerini bilmeyen İsrail savaşın ilk zamanlarında büyük kayıp verdi. SA-6 sistemi sürekli dalga aydınlatması yaparak füze yönlendirme özelliğine sahiptir. GUNDISH radarı ise 16 GHz bandında çalışan bir sistemdir. İsrail o zamana kadar 12 Ghz üstünde çalışan bir sisteme sahip değildi. Bu sebeple radarı tespit edemiyordu. İsrail bu sisteme karşı chaff uygulamasını kullandı ve radara karşı başarılı oldular.

Beka Vadisi Anlaşmazlığı

1982 yılında Suriye ile İsrail arasında, Lübnan’ın Beka bölgesinde gerçekleşen hava sistemlerinin ön planda olduğu askeri gerginliktir. 1980’lerde İsrail mini İHA’ların babası olarak adlandırılan Scout’u (Şekil 3.4) üretti. Scout karbon fiber gövdesi sayesinde radara yakalanmamış ve küçük boyutu sayesinde vurulmamıştı. İHA üzerindeki döner bir mekanizmaya monte edilen televizyon kamerası ile ilk gerçek zamanlı görüntü aktarımı yapmıştır. Bu İHA’lar Beka Vadisi Anlaşmazlığında aktif olarak görev almıştır. Suriye’nin hava savunma istasyonlarının tespiti ve vurulmasında kullanılmıştır. Savaş ortamında çok sayıda füze sistemi ve muharip uçak aktif görev almıştır.

1989 Panama İşgali

ABD Panama işgali sırasında yeni bir teknoloji olan görünmez-gizli uçak teknolojisini kullandı. Düşman tespitinden kaçınmak ve bombardıman yapmak için kullanılan iki adet F-117 Nighthawk (Şekil 3.5.) adlı savaş uçakları savaş ortamında önemli rol oynadı. Uçak farklı geometrik yapısı sayesinde radarı yenmeyi başardı.

Şekil 3.5. Görünmez Uçak F-117 Nighthawk.

Körfez Savaşı

Kod adı Çöl Fırtınası Harekatı olarak bilinen körfez savaşı, 2 Ağustos 1990’da Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesiyle tetiklenmiştir. 17 Ocak 1991-28 Şubat 1991 yılları arasında ABD öncülüğünde 31 ülkenin dahil olduğu koalisyon gücünün Irak’a karşı düzenlediği askeri harekattır.

Küresel konumlandırma sistemi (GPS), ilk defa bu savaşta kullanılmıştır. Sistem tam anlamıyla faaliyete geçmemesine rağmen, koalisyon kuvvetlerinin Kuveyt ve Irak’ın savaş bölgesinde ki operasyonlarda gezinmesini ve koordinasyonun gerçekleşmesini sağlamıştır.

Afganistan İşgali

Afganistan 2001 ekiminde ABD tarafından 11 Eylül saldırıları gerekçesiyle işgal edilmiştir. 18 yıl süren işgalin ardından ABD yavaş yavaş çekilmeye başlamıştır. Bu işgalin en önemli özelliklerinden birisi ilk defa SİHA’lar savaş ortamında kullanılmıştır. ABD işgalin ilk gecesinde Taliban konvoyuna karşı SİHA kullanmıştır.

Lübnan Savaşı

Hizbullah askeri gücü ile, İsrail arasında Lübnan toprakları ve İsrail’in kuzeyinde 12 Temmuz-14 Ağustos 2006 tarihleri arasında gerçekleşen silahlı çatışmadır. Savaşta çok sayıda roket, füze ve tanksavar kullanılmıştır. İsrail Donamasının envanterindeki savaş gemisi Saar-5, Çin yapımı radarla çalışan C-802 tipi füzeyle vurulmuştur.

Emre Şevket İnan

Kaynakça:

Dinç V., “Elektronik Harp Teknikleri”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (2010).
“Telgrafı kim buldu”, https://www.ilkkimbuldu.com/telgrafi-kim-buldu/ , (2015).
LaMarche M., “The history of Electronic Warfare: An Overview of Electonics Warfere Part 1”, Mercury Systems, https://blog.mrcy.com/the-history-of-electronic-warfare/ , (2018).
“Radar Warning Receivers”, http://www.uboataces.com/radar-warning.shtml , (2015)
Karsu İ., “İnsansız Hava Araçları için Uzun Menzilli Veri Linki Tasarımı”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (2014).
Holling A., “Why the F-117 Nighthawk ıs Such a Badass Plane”, https://www.popularmechanics.com/military/aviation/a28670808/f117- nighthawk/, (2019).