Göklerdeki 50. yılında C-5 Galaxy

C-5 Galaxy Neden Bu Kadar Etkileyici Bir Uçak?

C-5, ana muharebe tanklarını içine alıp Antarktika’ya götürebilir ve bu sadece başlangıç.

ABD’nin envanterindeki en geniş askeri nakliye ve dünyanın en geniş uçaklarından biri olan C-5 Galaxy 2018’de göklerdeki 50. yıl dönümünü kutladı.

50 tonluk ana muharebe tanklarını sığdırma ve başka bir kıtada bırakma kabiliyetiyle Galaxy, küresel lojistik sisteminin önemli bir parçası. Hava Kuvvetleri tarihçisi John Leland’ın da belirttiği gibi, C-5, “Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri’nin büyüklüğünü, gücünü, kuvvetini ve ihtişamını simgeledi” ve bugün de buna hala devam ediyor. Yarım yüzyıldır Galaxy, Amerika’nın silahlı kuvvetlerini, müttefiklerini ve dünyanın en uzak köşelerindeki iyi donanımlı bilim adamlarını korudu ve öngörülebilir bir gelecekte bu işi yapmaya devam edecek.

24.844.746 Pinpon Topu Büyüklüğünde

Başınızla C-5’in düzlemini büsbütün dolanmak oldukça zor. Galaxy’nin en son versiyon olan C-5M, 75.28m uzunluğunda. Bu, bir sivil jet uçağı olan Airbus A380 Süper Jumbo’dan on 3.65m daha uzun. Her bir kanadı bir basketbol sahası büyüklüğünde olan toplam 67.9m’lik kanat açıklığına ve altı buçuk katlı bir binaya denk gelen 65 metrelik uzunluğa sahip Galaxy öylesine büyük ki birçok hangarın içine sığmaz. Bazı durumlarda C-5 içeriye sığar fakat Hava Kuvvetleri sadece balina şeklindeki kuyruğunun dışarı çıkması için sürgülü kapılarda bir delik açar. Diğer zamanlarda C-5 dışarıda durur.

C-5 diğer herhangi bir uçağa göre daha fazla kargo taşımak için inşa edilmiştir. C-5M 113 tondan fazlasını kaldırabilir ve yaklaşık 9627 metreküplük kargo bölmesi; 1 tank, 6 helikopter veya 24.844.746 ping pong topu içerecek kadar büyüktür. Devasa uçak, yakıt ikmali yapmadan 54 ton kargo ile 5,524 mil (8890 km) uçabilir. Havada yakıt ikmali ile C-5 neredeyse sınırsız menzile sahiptir.

Soğuk Savaş’ın Tank Taşıyıcısı

C-5 Galaxy Projesi bir gereklilikle başladı: Hava Kuvvetleri, dünyanın dört bir yanındaki ABD ordu birlikleri için gerekli tüm ekipmanları taşıyabilecek bir nakliye uçağı istedi. C-130 Hercules ve şimdi nesli tükenmiş C-141 Starlifter da dahil olmak üzere zamanın nakliye uçakları büyüktüler fakat açıkçası en önemli unsurun üstesinden gelemediler: yeni M60 ana muharebe tankı. M60, 9.14 metre uzunluğunda, 3 metre yüksekliğinde ve 50 ton ağırlığındaydı. Hava Kuvvetleri, yeni bir süper ağır nakliye uçağı olan CX-LHS için bir gereklilik yayınladı ve 100 bin librelik (45,360 kg) bir ağırlığı 440 knot hızında (850km/s) 4,500 deniz mili (8,334km) mesafeye taşıyabilme gibi bir performans hedefi belirledi. Bunu yapabilecek uçak, ABD ordusu hizmetindeki en geniş uçak değil, dünyanın en geniş uçağı olacaktı. Ülkenin aya gidişi, Vietnam Savaşı ve şimdiye kadarki en büyük uçağı yapmayı kolayca finanse edebilmesi, Amerika tarihi açısından heyecan verici zamanlardı.

3 Dev Şirket Yarıştı

Boeing, Douglas ve Lockheed kontrat için yarıştılar. Altı aylık bir müzakereden sonra General Electric motor sözleşmesini kazanırken Lockheed kargo uçaklarının 58’ini üretmekle ilgili sözleşmeyi kazandı. Bugünün parasıyla C-5A’nın her biri 268 milyon dolara mal olacaktı. (Boeing’in önerisi boşa gitmedi. Nihayetinde 747 sivil uçağı olacaktı.)

C-5A iddialı bir uçaktı. Lockheed’in teklifi, 250 milyon librelik ya da 125 ton harici yükü yakıt ikmali yapmadan 3,200 millik (5,150 km) bir mesafeye taşıyabilecek bir uçağı içeriyordu. 100 bin librelik (45,360 kg) bir yük ile C-5A, 5,300 mil (8530 km) uçabiliyordu. Bu, Delaware’deki Dover Hava Üssü’nden İspanya’daki Torrejon Hava Üssü’ne ya da Kaliforniya’daki Travis Hava Üssü’nden Japonya’daki Yokota Hava Üssüne uçmak için yeterliydi. C-5, daha fazla ve daha büyük kargo ile uçmak ve bunu daha az uçakla daha hızlı yapmak için tasarlandı.

1965’te, Hava Kuvvetleri Askeri Hava Ulaştırma Servisi’nin komutanı General Howard Estes, C-5’in Big Lift operasyonunu önemli ölçüde hızlandırdığını ve ABD’den Almanya’ya 15 bin 500 askeri uçurduğunu söyledi. Estes, ‘’Biz her biri bir görev için uçan 234 uçak (C-118s ve C-124s) kullandık ve nakliye 63 saatte tamamlandı.’’ dedi.  Onlara kıyasla 42 C-5A ise aynı işi sadece 13 saatte yapabiliyordu.”

C-5A, 4,000 fitten (1219 m) uzun olmayan hazırlıksız hava limanlarına iniş yapma yeteneğine sahipti. Lockheed’in isim geleneğine uygun olarak astronomik objeleri ve boyutlarından dolayı şirket, uçağa uçan dev “Galaxy” adını verdi.

Tıka Basa Kargo

Uçağın “kargo kutusu” 13 feet (3.96m) yüksekliğinde, 19 feet (5.79m) genişliğinde ve 143.75 feet (43.82m) uzunluğunda. Bu, 984 metreküp kargo anlamına geliyor ya da C-5 bakımcılarının deyişiyle ‘kanatlı depo’.

Kargo uçağı, çoğunlukla M60 ana muharebe tankını taşıdı ve sadece bir Abrams, C-5’nin maksimum kargo ağırlığından yüzde 50 daha ağır olsa da teorik olarak iki M1A2 Abrams tankını taşıyabilir. Alternatif olarak bir C-5, ekipmanlarıyla birlikte 350 personeli, 6 UH-60 Blackhawk helikopterini ve 6 M2 Bradley zırhlı muharebe aracını taşıyabilir.

Kargo yüklemek ve indirmek göründüğünden çok daha kolay. C-5’in balonsu burnu açılır kapanır özelliktedir. Bu durum kokpitin üzerinde yukarı kaldırılmasına ve kargo kutusuna tam erişim sağlanmasına olanak tanıyor. Bu özelliğe, “şövalyenin siperi” adı verilmişi. Düzlemin arkasındaki uçuş halinde yük değişimini engellemek için aşağıya bağlanmış olan rampa, karadaki mürettebatın araçları uçağa dosdoğru sürmesine izin verir. Uçağın iniş takımı – ve 28 iniş tekerleği – kamyonun yüksekliğine hidrolik olarak eğilebiliyor, böylece kargo doğrudan uçaktan bekleyen kamyonlara aktarılıyor.

Büyüklüğüne rağmen, uçak az sayıda mürettebat taşıyor: pilot, yardımcı pilot, iki uçuş mühendisi ve üç yük ustası. Uçağın maksimum menzili yakıt ikmali olmadan 7.000 mildir (11,265.4km). 15 civarında kurtarma ekibi de dahil çok çeşitli mürettebat taşıyabilen C-5 ayrıca kargo alanından ayrı olarak havayolu tarzı koltuklarda 75 yolcu daha taşıyabilir.

Muazzam Bir Geçmiş

İlk C-5 Galaxy, 30 Haziran 1968’de uçtu ve kısa bir süre sonra, Vietnam Savaşı’nı destekleyerek, Kaliforniya’dan Güneydoğu Asya’ya yapılan Trans-Pasifik seferiyle uçmaya başladı. 1973’te C-5’ler, Arap komşularının sürpriz bir saldırısının kurbanı olan İsrail’e yönelik acil bir tedarik nakliyatının omurgasıydı. ‘Nickel Grass Operasyonu’ lakaplı nakliyat başladıktan on saat sonra 194.000 librelik tedarikini teslim eden ilk C-5’i havada görüldü. 145 sorti boyunca C-5’ler, tanklar ve helikopterler de dahil olmak üzere toplam 21.600.000 librelik ekipmanı kuşatılmış ülkeye uçurdu.

C-5, Soğuk Savaş boyunca, yıllık NATO tatbikatları için bilhassa Avrupa’ya uçtu. 1990 yılında Suudi Arabistan’ı Saddam Hüseyin’in Irak’ından korumak için Çöl Kalkanı Operasyonu’nu destekleyen hava ve deniz yolu operasyonuna katıldı. Aylar sonra, C-5’ler, Kuveyt’in özgürlüğü demek olan Çöl Fırtınası Operasyonu’nu sağlayan yapıya katıldı. Bu iki operasyon tarihteki en büyük hava nakliyatını oluşturdu. Çöl Fırtınası ve Çöl Kalkanı’na ek olarak, C-5’ler Balkanlar, Haiti ve Panama’daki askeri ve barışı koruma operasyonlarına katıldı.

11 Eylül saldırısından sonra C-5’lerce, Afganistan’a komşu ülkelere nakil seferleri yapıldı ve sonrasında uygun güvenli bir hava sahası sağlandığında da ülkenin kendisine bu seferler yapıldı. C-5’ler sıklıkla Başkanlığın motorlu taşıtlarını taşıyarak ABD başkanına eşlik ederler. C-5, uzay mekiği de taşıyabilir. Hava Kuvvetleri, iki C-5A’yı, uyduları ve diğer yükleri güvenli bir şekilde nakleden “uzay konteynerlerini” taşıyacak şekilde modifiye ederek C-5C sürümüne dönüştürdü. C-5C ayrıca Atlas IIA roketinin tamamını ve Uluslararası Uzay İstasyonunun bölümlerini de taşıyabilir.

Galaksi, Antarktika’ya da uçtu. 1989 yılında, C-5, Deep Freeze Operasyonu’nu (Birleşik Devletler hükûmetinin donmuş kıtayı inceleyen bilim adamları için sağladığı yıllık ikmali) desteklemek için McMurdo Havaalanı’na gitti. C-5, iki UH-1N Huey helikopterini de içeren 72 kişi ve 84,2000 librelik kargo taşıdı. Ross Ice Shelf’te bulunan buz pisti 10,000 feet uzunluğunda, 350 metre genişliğinde ve en az 7 metre kalınlığındaydı.

Uçaktan Füze Fırlatma

Lockheed’in süper ağır nakliye uçağı, bir keresinde kıtalararası balistik füzelerin fırlatma aracı olarak bile değerlendirildi. 1974’te, Zero One Four uçağı 43 tonluk bir Minuteman I füzesi ile yüklendi. Minuteman I, normalde Midwest’teki rampa komplekslerinde depolanmış ve fırlatılmıştır, ancak Hava Kuvvetleri alternatif üs planlarını araştırıyordu. Bir noktada birisi sordu: Minuteman’ı havadan fırlatabileceğimizi varsaysak? Yere sabitlenmiş bir rampadan farklı olarak, Birleşik Devletler üzerinde uçan bir uçak, oldukça fazla dayanılmazdı.

24 Ekim 1974’te Pasifik Okyanusu’nun 20.000 feet üzerinde, Zero One Four arka kargo kapısını açtı ve uzun, ince füze dışarı fırladı.
Uçak titredi, ekip, bu titremeyi su dolu bir el arabasının boşalmasına benzetti. Bir paraşüt füzelerin düşmesini yavaşlattı ve ardından katı roket yakıt motorları ateşlendi ve nükleer füze bulutların içine doğru süzüldü.

C-5 Galaxy ayrıca gizli programları da destekledi. Dünyanın ilk amacına uygun yapılmış hayalet uçağı olan Have Blue gösteri uçağı, gece yarısında California Burbank’daki Lockheed’in tesisinden havalandı ve Nevada Çölü’nde uçuş testleri için gözden kayboldu. C-5, tüm düzlemi parçalarına ayırmadan taşıyabilir. İlk operasyonel hayalet savaş uçakları F-117A Nighthawk hayalet savaşçıları da gizliydi ve Güney Kaliforniya’dan Groom Lake, Nevada’ya uçuruldu.

Daha modern bir uçak

Belki de C-5 Galaxy’nin en çılgın versiyonu hiç gelmedi. L-500, şaşırtıcı bir şekilde 844 yolcu için (bugünkü Airbus 380’den yüzde 50 daha fazla) gerekli alana sahip olan bir sivil yolcu uçağı olarak düşünüldü. Ancak bir askeri uçak olarak C-5; performans için inşa edilmişti, uygun maliyet ve yakıt verimliliği için değil. C-5, ticari bir jet olarak uçmak için çok pahalı olurdu. Sınırlı ticari yeteneğine rağmen, C-5 Galaxy, ilk uçuşundan yarım asır sonra daha da güçlü hale geliyor. Artık dünyanın en geniş uçağı olmasa da (bu üstünlük Antonov An-225 “Mriya’ya ait”), hala uçan C-5’ler var. Bu uçakların birçoğu; tamamen cam LCD donanımlı kokpit, yeni bir otomatik pilot sistemi, GPS navigasyon ile hareketsiz navigasyon sistemi, her hava koşulunda uçuş kontrol sistemi, yeni uçuş ve motor cihaz takımları ve daha fazla güç, yakıt verimliliği ve güvenilirliği olan yeni F138 ticari motorlarıyla birlikte C-5M standardına yükseltildi. C-5, önemli tarihsel rolüyle öyle büyük bir uçaktır ki Amerikan askeri gücünün uçan bir temsili haline gelmiştir. C-5M “Süper Galaksi”nin en az 2040’a kadar hizmette kalması öngörülüyor. Zira bu tarihler için yeni ve hatta daha büyük bir uçağın talebi düşünülüyor. Bir galaksiden daha büyük olan nedir? Öğreneceğiz.

Kyle Mizokami’nin Popular Mechanics’teki yazısından Hüseyin Sezek – Defence Turk tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.

Rasim Anıl KUNT

Defence Turk Kurucu Ortağı, makine mühendisliği öğrencisi, savunma ve ulusal güvenlik konularıyla yakından ilgileniyor. Amatör olarak video editlemeyi ve fotoğraf çekmeyi seviyor.