İngiltere’de radyoaktif sızıntı skandalı

Kraliyet Donanması’nın denizaltılarının konuşlu olduğu Faslane deniz üssü ve nükleer mühimmatın depolandığı Coulport Kraliyet Deniz Cephaneliği’nde yaşanan nükleer olaylara ilişkin veriler yıllar sonra basına yansıdı.

Kraliyet Donanması’nın Vanguard sınıfı nükleer denizaltılarının konuşlu olduğu Faslane deniz üssü ile nükleer mühimmatın depolandığı Coulport Kraliyet Deniz Cephaneliği’nde (RNAD) yaşanan nükleer olaylara ilişkin veriler yıllar sonra kamuoyuna yansıdı.

Konunun yeniden gündeme gelmesi, The Guardian ve The Ferret tarafından yayımlanan araştırmalarla oldu. Söz konusu haberlerde, 2019 yılında Coulport’tan Gare Loch sularına trityum maddesi salındığı ortaya çıkarıldı. Bu bilgi, İskoçya Çevre Koruma Ajansı’ndan (SEPA) 6 yıl süren hukuki mücadele sonunda elde edilen ve daha önce “ulusal güvenlik” gerekçesiyle gizli tutulan belgelerde yer aldı. İskoçya Bilgi Komiseri David Hamilton, belgelerin açıklanmasının “güvenliği değil, yalnızca itibarı zedeleyebileceğine” hükmederek gizliliği kaldırdı.

Belgeler, 2010, 2019 ve 2021 yıllarında çeşitli olaylar yaşandığını ortaya koyuyor. En ciddi vaka, 6 yıl önce bir su hattının patlaması sonucu trityumla kirlenmiş suyun Gare Loch’a karışması oldu. SEPA raporları, bu sızıntıların halk sağlığı açısından risk oluşturmadığını belirtse de bakım eksikliklerine ve Coulport’taki 1.500 boru hattının yarısının kullanım ömrünü doldurmasına dikkat çekti. Kraliyet Donanması 2020’de 23 “düzeltici önlem” açıklamasına rağmen, 2021’de 2 yeni sızıntı daha meydana geldi.

Zone Militaire tarafından yapılan habere göre BASIC adlı İngiliz savunma düşünce kuruluşundan nükleer silah uzmanı Dave Cullen, konuyla ilgili yaptığı açıklamada “Yaklaşık 10 yıl önce başlatılan 2 milyar sterlinlik altyapı programına rağmen uygun bir varlık yönetim sistemi bulunmaması, nükleer silah programındaki yaygın bir ihmalin göstergesi” ifadelerini kullandı.

Tüm bu gelişmelerin ardından İngiltere Silahlanma ve Savunma Sanayii Bakanı Maria Eagle’ın İskoç Ulusal Partisi milletvekili Dave Doogan’ın yazılı sorusuna verdiği ve daha önce pek dikkat çekmeyen yanıtı yeniden gündeme geldi. Eagle, 1 Ocak – 22 Nisan 2025 arasında Faslane üssünde 1 adet A kategorisi, 2 adet B kategorisi, 7 adet C kategorisi ve 4 adet D kategorisi olayı kaydedildiğini açıkladı. Coulport’ta ise aynı dönemde 4 C kategorisi ve 9 D kategorisi olay yaşandı.

The Telegraph’a göre, A kategorisi olaylar “çevreye gerçek veya yüksek olasılıkla radyoaktif sızıntı riski” barındırıyor. B kategorisi, “bina ya da denizaltı içinde sınırlı kalabilecek radyoaktif sızıntı veya beklenmedik radyasyon maruziyeti” potansiyeli taşıyor. C ve D kategorileri ise sırasıyla “orta düzeyde gelecekte sızıntı ihtimali” ve “olumsuz gidişata yol açabilecek durumlar” olarak tanımlanıyor. Faslane’deki A kategorisi olayın detayları ise açıklanmadı.

Eagle, güvenlik gerekçesiyle olayların niteliğine ilişkin bilgi veremeyeceğini belirterek, “Hiçbiri personel veya halk sağlığına zarar vermedi, çevreye radyolojik etkisi olmadı.” dedi. İngiltere Savunma Bakanı John Healey de tüm olayların güvenlik açısından “düşük önemde” olduğunu, Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olaylar Ölçeği’nde (INES) en düşük seviye olan 1 üzerinden değerlendirildiğini vurguladı. Healey, bu tip olayların “ekipman arızası, insan hatası, prosedür eksikliği veya herhangi bir zarara yol açmayan kazalar” olabileceğini belirtti.

İlgili Olarak