Katar askeri hava araçları ve personelleri Türkiye'de konuşlanacak

2 Mart 2021 tarihinde Doha’da, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti adına Genelkurmay Başkanı Org. Yaşar GÜLER ve Katar devleti hükümeti adına Genelkurmay Başkanı Kor. Ghanim Bin Shaheen AL-GHANIM tarafından imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükumeti ile Katar Devleti Hükumeti Arasında Katar Askeri Hava Aracı ve Destek Personelinin Türkiye Cumhuriyeti Topraklarında Geçici Konuşlanması Konusunda Teknik Düzenleme” ile egemenlik, eşitlik, karşılıklı saygı temelinde ve ulusal mevzuat ile uluslararası kurallara uygun olarak ikili askeri ilişkilerin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Söz konusu Teknik Düzenleme, 23 Mayıs 2007 tarihinde imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Katar Devleti Hükümeti Arasında Askeri Alanda Eğitim, Teknik ve Bilimsel İş Birliği Anlaşması” çerçevesinde hazırlanmıştır.

İki ülke arasındaki dostluk ve iş birliğine dayalı faaliyetlerin geliştirilmesi esasına uygun olarak hazırlanan bahse konu Teknik Düzenleme ile Katarlı askeri pilotların eğitim ve tecrübe birikimine katkı sağlamak maksadıyla Katar Devletinin askeri hava araçları ve personelinin teçhizatlarıyla birlikte geçici olarak Türk hava sahası ve meydanlarını kullanabilmeleri ve bu kapsamda Türkiye Cumhuriyeti’nin sağlayacağı ev sahibi ülke desteği ile Katar Devleti unsurlarının yükümlülüklerine dair kural, ilke, sorumluluk ve ihtiyaçların belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Bahse konu Teknik Düzenlemenin (TD) amacı Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti tarafından müsaade verilen bölgelerde konuşlanan Katar askeri hava araçlarının, personelinin ve teçhizatının geçici konuşlanması, yerleşimi ve kullanımı konusunda Türkiye Cumhuriyeti’nin Ev Sahibi Ülke Desteğini (ESÜD) düzenlemek için kuralları, ilkeleri, sorumlulukları ve ihtiyaçları belirlemektir.

Teknik Düzenleme’de Türkiye Cumhuriyeti Ev Sahibi Ülke (ESÜ) ve Katar ise Gönderen Ülke (GÜ) olarak ifade edilmektedir.

Teknik Düzenlemenin 4. Maddesi “Uygulama Usulleri” aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

2. GÜ hava araçları ve personelinin Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı tarafından müsaade edilen üs ve bölgelerde geçici konuşlanma süresi her iki Tarafın yetkili makamlarının onayı ile belirlenir.

3. Bu TD kapsamında ESÜ tarafından kabul edilecek personel ve hava aracı sayısı önceden koordine edilerek ESÜ’nün mevcut imkanlarına göre ESÜ tarafından belirlenir, ancak GÜ’nün konuşlanacak hava aracı sayısı 36’dan, GÜ personel sayısı 250’den fazla olamaz.

4. ESÜ, GÜ personelinin eğitimi amacıyla havaalanlarının ve hava sahasının kullanılmasına müsaade eder.

5. Katar hava araçlarının Türk Hava Sahasında icra edilmesi planlanan eğitim uçuşlarında, diğer Türk Hava Sahasını kullanan uçuşlardan ayırt ediciliğinin sağlanması amacıyla KAT/TRA/20/001 ile başlayan DDUI (Daimi Diplomatik Uçuş İzni) numaraları kullanılır. Ayrıca, bahse konu TD’nin devam ettiği süre boyunca KAT/TRA/XX/YYY DDUI kullanılır.{TRA: Eğitim Uçuşu, XX: Uçuş Yılı, YYY: Uçuş Sıra Numarası)

6. GÜ askeri hava araçlarının tüm faaliyetleri, ESÜ’nün yetkili makamlarının ön onayına tabidir. GÜ personelinin harbe hazırlık amacıyla icra edeceği eğitim uçuşları ESÜ Üs/Meydan Komutam ile önceden koordine edilir.

7. Bu TD kapsamında faaliyette bulunan personel uluslararası ve ESÜ uçuş kurallarımı, Hava Sahası Koordinasyon Usullerine ve NOTAM’lara uymakla yükümlüdür.

8. ESÜ daha önceden GÜ’ye tahsis edilmiş hava sahasını ve GÜ uçağının rotasını değiştirme veya faaliyeti iptal etme yetkisine sahiptir.

9. GÜ’ün Türkiye içerisinde icra edeceği eğitim uçuşları mümkün olabildiğince ulaştırma görevleri sırasında icra edilir. Bu kapsamda GÜ, konuşlandıracağı hava ulaştırma araçlarının ESÜ’nün askeri ekipmanlarını, malzemelerini, tehlikeli maddelerini, mühimmatını, personelini veya insani yardım malzemelerini Türkiye içinde ve dışında taşınma ve havadan atma/atlatma amacıyla kullanılmasına müsaade eder.

10. ESÜ’nün desteğe ihtiyacı olması durumunda, eğer GÜ’nün yetkili makamları tarafından uygun bulunursa, GÜ, envanterinde bulunan diğer hava ulaştırma araçlarının ESÜ’nün askeri ekipmanlarını, malzemelerini, tehlikeli maddelerini, mühimmatım, personelini ve insani yardım malzemelerini Türkiye içinde ve dışında taşınması amacıyla kullanılmasına müsaade eder.

11. GÜ uçağı, konuşlanılan ESÜ hava üssünden / meydanından hareket eder. Ancak, GÜ uçağı ESÜ ile koordine ederek eğitim, tatbikat veya malzeme nakli için geçici olarak başka bir hava meydanı ya da üssü kullanabilir.

12. GÜ’nün ulaştırma uçağı sortilerinde, uçuşun ESÜ’nün yönetim kural ve düzenlemelerine göre icra edildiğini gözetlemek üzere, kokpitte bir gözlemci ESÜ ulaştırma pilotu bulunur. Gözlemci pilot, GÜ’ye daha önceden tahsis edilmiş hava sahasını veya GÜ uçağının rotasını görevin gerektirdiği hallerde değiştirmeye yetkilidir.

13. Benzer şekilde, GÜ, ESÜ’nün ulaştırma uçağı sortilerinde, taşınan ESÜ malzemesi ve ESÜ personeli ile ilgili Türk Hava Kuvvetleri Bilgi Sistemleri (HvBS) konusunda idari işleri yürütmek amacıyla bir ESÜ yükleme teknisyeni bulundurur.

14. Yukarıda belirtilen hususların uygulama usullerine yönelik ihtiyaç duyulması halinde bir Standart Harekat Usulleri (SHU) dokümanı düzenlenir.

15. GÜ’nün, ESÜ’de eğitim uçuşu maksadıyla muharip jet uçaklarını da konuşlandırması durumunda, bu uçaklarla icra edeceği eğitim uçuşlarında, uçuşun ESÜ hava sahası yönetim kural ve düzenlemelerine göre icra edildiğini gözetlemek üzere kolunda uçağı bir ESÜ hava aracı planlanır. Muharip jet uçağı uçuş usulleri için ayrı bir SHU dokümanı düzenlenir.

16. GÜ’nün uçaklarında bulunan foto / keşif / istihbarata yönelik elektronik teçhizat / sensörler: ESÜ müsaade vermediği sürece Türk Hava Sahasında kapalı konumda bulundurulur.

11. Madde Ülkeye Giriş İzni’nde belirtildiği üzere, Ülkeye giriş izni kapsamında yapılacak diplomatik düzenlemeler GÜ tarafından yapılır ve başvurular şunlar içindir;

1. GÜ, konuşlanmaya katılacak personelin ESÜ’ye giriş işlemlerini yürütmek için geçici konuşlanmanın 60 gün öncesinde ESÜ’ye başvuruda bulunur (acil durumlar dışında).

2. Katar hava araçlarının Türk Hava Sahasına giriş ve çıkışlarında belirlenen ilke/esaslar çerçevesinde yıllık tahsis edilen Daimi Diplomatik Uçuş İzni (DDUİ) numarası kullanılır, Söz konusu DDUİ her yıl yenilenir. 2020 yılı için verilen DDUI KAT/001 ile başlar.

Teknik Düzenlemenin yürürlüğe girmesi, tadil ve gözden geçirilmesi ve feshi ile ilgili olarak:

21. Madde Yürürlüğe Giriş ve Yürürlük Süresi‘nde belirtildiği üzere, TD, Tarafların TD’nin yürürlüğe girmesi için gerekli iç yasal usullerinin tamamlandığını birbirlerine diplomatik yollarla bildirdikleri son yazılı bildirimin alındığı tarihte yürürlüğe girer. TD 5 (beş) yıl süre ile yürürlükte kalır. Bu TD, Taraflardan biri TD’yi sona erdirme niyetini diğer Tarafa diplomatik yollarla yazılı olarak bildirmediği takdirde, 1’er (birer) yıllık süreler için kendiliğinden uzar.

19. Madde Tadil ve Gözden Geçirme Usulleri’nde belirtildiği üzere, İşbu TD tarafların karşılıklı yazılı rızası ile her zaman değiştirilebilir. Değişiklikler 21. maddede belirtilen usul uyarınca yürürlüğe girer.

20. Madde Sonlandırma‘da aktarıldığı üzere, Bu TD taraflardan birinin yazılı bir bildirimi ile sona erdirebilir. Böyle bir durumda, bu TD uyarınca yürütülen faaliyetler bildirim tarihini takip eden gün sona erdirilmelidir. Bu TD kapsamındaki personel, araç ve teçhizat 90 (doksan) gün içinde Türkiye’den tahliye edilir.