F-35 programında yeni gecikme: Block 4 yükseltmelerinde kriz

ABD Sayıştayı (GAO), üretim ve maliyet sorunlarıyla boğuşan F-35 programının Block 4 yükseltme hedeflerinin ertelendiğini ve kapsamının daraltıldığını açıkladı.

ABD Sayıştayı (GAO) 3 Eylül Çarşamba günü yaptığı açıklamada, F-35 Joint Strike Fighter programının, üretim gecikmeleri, maliyet aşımları ve tedarik zinciri sorunları ile boğuşan uçak için Block 4 adlı bir dizi yükseltme planındaki hedeflerini geri çektiğini duyurdu.

Defense News tarafından yapılan habere göre GAO’nun “F-35 Programı: Geç Teslimatları Ele Almak ve Gelecekteki Gelişimi İyileştirmek İçin Gerekli Eylemler” başlıklı raporunda ortaya konulan F-35 yükseltme planlarının düşürülmesi, hayati önem taşıyan “aynı zamanda sorunlu ve pahalı” program için en son zorluk olarak öne çıkmakta.

ABD Hava Kuvvetleri’ne ait F-35A Lightning II savaş uçağı

Raporda, “F-35, ulusal savunmamız, ortaklarımız ve müttefiklerimiz için kritik öneme sahip olmaya devam ediyor ve önümüzdeki on yıllar boyunca kritik rollerini koruması bekleniyor.” ifadeleri yer alırken “Ancak yaklaşık 20 yıllık uçak üretiminin ardından, F-35 programı beklentilerin üzerinde vaatlerde bulunup beklentileri karşılayamıyor.” şeklinde bir değerlendirme de yapılmakta.

Block 4, Lockheed Martin tarafından üretilen savaş uçağının silah yeteneklerini, sensörlerini ve sensör füzyonunu güçlendirmek amacıyla tasarlanmış olup, Technology Refresh 3 veya TR-3 olarak bilinen başka bir yükseltmenin ardından gelmektedir. Ancak Block 4, kısmen TR-3’teki gecikmeler nedeniyle, şu anda bütçeyi en az 6 milyar dolar aşmış ve planlanan tarihten yıllarca geride kalmış durumda.

F-35 programı başlangıçta Block 4’ün 66 özelliğinin (daha sonra bir düzineden fazla artan) 2026 yılına kadar tamamlanmasını hedefliyordu, ancak bu son tarih önce 2029’a, ardından daha da ileri bir tarihe ertelendi. GAO’ya göre, 2024 yılında Savunma Bakanlığı tarafından yapılan bir inceleme, programın kısmen teknik zorluklar nedeniyle 2030’ların ortalarına kadar Block 4 yükseltmelerinin büyük bir kısmını teslim etmeye başlamaya hazır olmadığını ortaya koydu.

Program yetkilileri daha sonra, en erken 2031 yılına kadar teslim edilebilecek (programın en az 6 yıl gerisinde) ve planlanan motor yükseltmesinin ek güç ve soğutma kapasitesini gerektirmeyecek olan Block 4 yeteneklerine odaklanmaya karar vermiş durumda. GAO, Block 4’ün gelişmiş elektronik harp, silah, iletişim ve navigasyon yetenekleri sunma yolunda ilerlediğini, ancak denetçilere daha ayrıntılı bir liste sunulmadığını belirtti. Bu bağlamda raporda, geliştirilmiş motora bağlı olanlar da dahil olmak üzere bazı yeteneklerin erteleneceği, bazılarının ise artık ihtiyaç duyulmadığı için tamamen devre dışı bırakılacağı belirtildi.

Bu noktada GAO, program yetkililerinin Block 4 için yeni planın orijinal amacına uymadığını kabul ettiklerini, ancak revize edilmiş versiyonun yeni maliyet, zamanlama ve performans hedefleri dahilinde gerçekçi bir şekilde gerçekleştirilebileceğini ve yeteneklerin daha öngörülebilir bir hızda sunulmasına olanak tanıyacağını da belirtmekte. 2021 tahminlerine göre, Block 4 maliyetleri esas 10,6 milyar dolardan 16,5 milyar dolara yükselmiş durumdayken güncellenmiş tahminler ise 2025 yılı sonuna kadar hazır olmayacağını öngörüyor.

“Bu yıl 170 ila 190 adet F-35 teslim edeceğiz”

“F-35, savaşta kendini kanıtlamış, en gelişmiş yetenek ve teknolojiyi sunan ve Amerika ve müttefiklerinin yeni ortaya çıkan tehditlerin önünde kalmasını sağlamak için en uygun fiyatlı seçenek.” diyen Lockheed Martin, “F-35 Ortak Program Ofisi ile iş birliği içinde, bu yıl 170 ila 190 adet F-35 teslim edeceğiz ve F-35’in gökyüzündeki eşsiz hakimiyetini sürdürmesini sağlamak için Block 4 yeteneklerini sahaya sürmeye devam edeceğiz.” açıklamalarında bulundu.

GAO raporu, artan maliyetler ve devam eden üretim gecikmeleri de dahil olmak üzere F-35 programı hakkında başka endişeleri de dile getirdi. F-35’in geliştirme ve tedarik maliyetleri dahil olmak üzere satın alma maliyetleri, Aralık 2023 itibarıyla 485 milyar doların üzerine çıktı. Bu, Aralık 2022’deki 442 milyar dolarlık tahminin yaklaşık %10 üzerinde ve 2001’deki orijinal baz maliyetinin ise iki katından fazla.

Söz konusu maliyetlerin, 2012 yılında yapılan yeniden baz belirleme maliyetinden de 89,5 milyar dolar daha fazla olduğu da ayrıca aktarılmakta. Bu bağlamda F-35’in sürdürülebilirlik maliyetleri dahil olmak üzere ömür boyu maliyeti 2 trilyon dolardan fazla.

Lockheed Martin, Block 4 yükseltmeleri kapsamında programın gerisinde

ABD Sayıştayı (GAO), F-35’in motorunun, uçağın Block 4 yükseltmelerinin gerektireceği güç ve soğutma kapasitesini sağlamak için daha fazla çalışmak zorunda kalacağını da belirtti. Bu durumun, motorun daha fazla aşınmasına ve yıpranmasına neden olacağı ve programın yaşam döngüsü maliyet tahminindeki 38 milyar dolarlık artışın nedeni olacağı vurgulanmakta.

Ayrıca Lockheed Martin’in, Block 4’ü mümkün kılacak TR-3 donanım ve yazılımında da hala programın gerisinde olduğu belirtiliyor. Şirket, TR-3 unsurlarının teslimatına, asıl hedefinden yaklaşık 3 yıl sonra, 2026 yılında başlamayı planlıyor. Bahse konu gecikmelerin ise TR-3’ün güvenilir bir şekilde çalışması için entegre çekirdek işlemcisinin olgunlaştırılması ve yazılımının stabilize edilmesi ile ilgili sorunlardan kaynaklandığı aktarılıyor.

2023 yılındaki TR-3 gecikmeleri, Pentagon’un F-35 teslimatlarını 1 yıl süreyle durdurmasına neden olmuştu. Defense News tarafından yapılan habere göre Lockheed Martin, TR-3’ü çalışır hale getirmek için çabalarken, TR-3’e sahip olması planlanan düzinelerce yeni savaş uçağını ise Teksas’taki Fort Worth’daki tesisi gibi yerlerde depolamaya başladı.