F-35 savaş uçaklarının radarına Çin engeli

ABD’nin gümrük vergilerini artırmasına karşılık olarak Çin, çeşitli ham maddelerin ihracatını durdurdu.

Dünya rafine galyum arzının %98’lik kısmını elinde bulunduran Çin, Nisan 2025 itibarıyla ABD’ye yönelik ihracat kısıtlamalarına gitti. F-35 savaş uçaklarında bulunan AN/APG-81 AESA radarı başta olmak üzere birçok radar, elektronik harp paketi ve uydu alt sistemlerinde galyum elementinin bulunması, kritik askeri sistemlerin üretim ve bakım süreçlerinin sekteye uğramasına yol açabilir. Bu bağlamda Çin’in bu tutumunun ABD ve müttefiklerinin askeri taahütlerini tehlikeye attığı da ifade edilmekte.

Northrop Grumman tarafından geliştirilen AN/APG-81 AESA radarı; F-35 savaş uçağında aktif görev alarak radar kesit alanı (RCS) küçük olan hedefleri uzun menzillerden izleyebilme ve düşman elektronik harp sistemlerini bozabilme gibi kabiliyetlere sahip. Ancak bu yüksek frekanslı performans, radarın monolitik mikrodalga entegre devrelerinde kullanılan galyum arsentd (GaAs) bileşiğine dayanıyor.

F-35 savaş uçağı (Görsel: 2nd Marine Aircraft Wing)

Galyum, yüksek frekanslı sinyallerin iletimi ve elektronik bileşenlerin sıcaklık dayanımı açısından tercih edilmektedir. Radar sistemlerinden haberleşme altyapısına kadar birçok kritik unsurda kullanılmaktadır.

Bu kapsamda galyum kıtlığı, yalnızca F-35 Programı’nı değil EA-18G Growler gibi diğer platformları ve uydu sistemlerini de etkilemekte. ABD, Japonya ve Almanya gibi ülkelerden alternatif tedarik arayışına girdi ancak bu ülkelerin mevcut üretim kapasiteleri pek de yeterli değil. Yeni rafinaj tesislerinin kurulması ve atıklardan galyum geri kazanımı gibi girişimler olumlu olsa da bunların sonuç vermesi uzun yıllar alacaktır.

Bu gelişmeler, ABD’nin savunma sanayiinde stratejik ham maddelere bağımlılığının yarattığı yapısal zafiyeti gözler önüne sermektedir. Galyum krizinin etkileri, kısa vadede yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda askeri kabiliyetler üzerinde de derin sonuçlar doğurabilir. Bulgarian Military tarafından yapılan habere göre ABD’nin stratejik dayanıklılığı artırmaya yönelik kapsamlı ve hızlı adımlar atması kritik bir gereklilik hâline gelmiştir. Aksi takdirde F-35 savaş uçağı gibi görece stratejik platformların muharebe alanlarındaki kabiliyetleri ciddi şekilde zarar görecektir.