Milli gözlem uydusu İMECE 2022’de hazır olacak

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Türkiye’nin sıfırdan tasarlayıp ürettiği ilk metre altı çözünürlükteki milli gözlem uydusu İMECE’nin 2022’nin son çeyreğinde uzaya gönderilmek üzere hazır olacağını bildirdi.

Bakan Varank, Twitter hesabından, TUSAŞ Kahramankazan tesislerinde gerçekleştirilen “Milli Teknolojiler ve Yeni Yatırımlar Toplu Açılış ve Tanıtım Töreni”nin ardından, TUSAŞ bünyesindeki Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi’ne gerçekleştirdiği ziyarete ilişkin paylaşımda bulundu.

TUSAŞ açılışından sonra gece mesai yapan @tubitakuzay’dan arkadaşlarımızın yanına uğradık.

Türkiye’nin sıfırdan tasarlayıp ürettiği İLK metre altı çözünürlükteki milli gözlem uydusu İMECE, 2022’nin son çeyreğinde uzaya gönderilmek üzere hazır olacak!#MilliTeknolojiHamlesi 🇹🇷 pic.twitter.com/8OQ5bbQ20K

— Mustafa Varank (@varank) January 7, 2022

Paylaşımında, gece mesaisi yapan TÜBİTAK UZAY çalışanlarının yanına uğradığını belirten Varank, “Türkiye’nin sıfırdan tasarlayıp ürettiği ilk metre altı çözünürlükteki milli gözlem uydusu İMECE, 2022’nin son çeyreğinde uzaya gönderilmek üzere hazır olacak.” ifadesini kullandı.

İMECE’nin güneş paneli açılma testleri tamamlandı

Bakan Varank’a ziyaretinde, TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil ve TÜBİTAK Enstitü Müdürü Mesut Gökten de eşlik etti. Bakan Varank İMECE uydusunun uçuş modelini inceleyerek çalışmalar hakkında bilgi aldı. Uydunun güneş paneli açılma testleri bugün başarıyla tamamlandı.

Uydunun Türkiye’nin yüksek çözünürlüklü görüntü ihtiyacını karşılamak üzere İMECE Altyapı Projesi’nde geliştirilen alt sistemlerle uzaya gönderilerek kritik uzay teknolojilerinde yurt dışı bağımlılığın en aza indirilmesi hedefleniyor.

Özellikle görüntüleme, haberleşme, uydu yönetim ekipmanı (uçuş bilgisayarı), elektrikli itki, güç ve yönelim belirleme alt sistemlerinin milli imkanlarla geliştirilmesiyle, yurt içi ve yurt dışı pazarında yer alacak katma değeri yüksek ticari ekipmanlara sahip olunacak.

TÜBİTAK UZAY tarafından geliştirilen İMECE uydusunun yılın son çeyreğinde yer testlerini tamamlaması ve 2023’ün ilk çeyreğinde fırlatılması planlanıyor.

İMECE Uydu ve Uydu Sistemleri Alt Yapı Geliştirme Projesi

2013 yılında T.C. Kalkınma Bakanlığı yatırım programı kapsamında desteklenen yer gözlem uydusu “İMECE Uydu Sistemleri Alt Yapı Projesi” kapsamında, geliştirilmesi hedeflenen ve yüksek çözünürlüklü görüntüleme uydularında kullanılmasıyla birlikte tarihçe kazandırılıp ekonomik değere dönüştürülmesi hedeflenen ürünler, Tübitak 2015 yılı faaliyet raporunda şöyle listeleniyor:

• Hiperspektral uydu kamerası
• Metre altı çözünürlüklü elektro optik uydu kamerası
• Haberleşme sistemi
• Yıldız izler
• Güneş algılayıcı
• Tepki tekeri
• Yeni nesil uçuş bilgisayarı
• MSB Ar-Ge ve Teknoloji Daire Başkanlığı koordinasyonunda, Kalkınma Bakanlığı teşvikiyle MİYEG (Milli Yer İstasyonu Geliştirme) Projesi

Tübitak 2016 yılı faaliyet raporuna bakıldığında, Tübitak Mam Malzeme Enstitüsü tarafından uzay kalifiye güneş paneli geliştirileceği bilgisi de yer alıyor.

2017

Uzay kalifiye güneş paneli geliştirme projesi kapsamında, Tübitak Mam Malzeme Enstitüsü Fotovoltaik Teknolojiler Merkezi binasına güneş paneli üretim ve test sistemleri kurulumunun yapılacağı ve ISO 7 sınıfı Temiz Oda kurulacağı, Tübitak 2017 yılı faaliyet raporunda yer alıyor. 2017 yılında, Tübitak 1007 Programı kapsamında “İMECE Uydu Projesi” destekleniyor.

2018

2018 yılına gelindiğinde, geliştirilecek elektro-optik uydu kamerası alt sistemi kapsamında tedarik edilecek odak düzlem ekipmanı için sözleşme imzalandığı ve kritik tasarım gözden geçirme aşamasının tamamlanmasıyla optik mühendislik model ile hizalama çalışmalarına başlanıldığı bilgisi aktarılıyor. 2018 yılı içerisinde mekanik ve ısıl analiz doğrulamaların yapıldığı IYYM (Isıl Yapısal Yeterlilik Modeli) ve güç tasarımı ve veri dağıtımının elektriksel olarak doğrulandığı EM (Elektriksel Model) tasarım, tedarik ve üretim çalışmaları devam edildiği biliniyor. Kritik tasarım aşamasının tamamlanması ise 2019 hedefi olarak Tübitak Uzay 2018 Faaliyet Raporunda yer alıyor.

2018 yılının bir diğer gelişmesi de, S ve X bantta haberleşme için yer kesimini kapsayan MİYEG Projesine ait. Cassegrain tipi, 10 adet yaprak ve orta göbekten oluşan HUB’ı 7.3 metre çapında reflektör anteni PROFEN Ar-Ge Merkezi tarafından tasarlandığı ve İstanbul’daki atölyede fabrika kabul testleri (FKT) için hazırlığa başlandığı belirtiliyor.

MİYEG FKT için, Anten Hareket Sistemi’nin test planları ve çeşitli test prosedürleri FKT öncesi PROFEN firması ile TÜBİTAK UZAY arasında görüşüldüğü aktarılıyor. Aynı zamanda MİYEG sistem odası oluşturmak için hazırlıklara başlanıyor ve 2 Rack ünitesi satın alınıyor. Satın alınan Rack’lara;

• S-Bant Down Converter
• S-Bant Up Converter
• RF Multiplexer
• Spektrum Analizör
• KVM Switch
• Ethernet Switch
• Zaman Sunucusu
• Frekans Dağıtıcı
• 16×16 Matris Anahtarlayıcı

bileşenlerinin de satın alındığı ve entegrasyonların tamamlandığı ifade ediliyor. Yer istasyonu için gerekli Hava Durumu İstasyonu, IP Kamera ve Eğimölçer’de satın alınıyor. Nitekim Nisan 2019’da Fabrika Kabul Testleri Mayıs-Haziran aylarında yapılması planlanan MİYEG’in anten sisteminin test kurulumu İstanbul-İkitelli’de tamamlanıyor.

Devam eden 2019 yılı içerisinde, İMECE Uydu Projesi’nin EM entegrasyon ve test faaliyetleri koordinasyonunun gerçekleştiği ve testlerin proje takvimine uygun şekilde başladığı raporda ifade ediliyor. IYYM Test ve Entegrasyon Faaliyetlerinin Mart-Kasım 2019 tarihleri arasında USET Merkezinde gerçekleştirilmesi planlanmış fakat TUSAŞ tarafından verilen teklifin proje bütçe planından farklı olması sebebiyle gerekli faaliyetlere Ocak 2020’de başlandığı faaliyet raporlarından edinilen bir bilgi. Bu nedenle 2018’de 2019 için hedef koyulan “kritik tasarım aşamasının tamamlanması”, Aralık 2019’dan Haziran 2020’ye öteleniyor.

Devamında %80’i tamamlandığı aktarılan MİYEG Projesi’nin İMECE Uydu Projesi takvimine uyumlandırma çalışmasından dolayı, MİYEG Proje takviminin de 1.5 yıl ileriye ötelendiği söyleniyor.

2020

2020 yılı Tübitak Faaliyet Raporu’nda yer alan gelişmelerden ilk göze çarpan gelişme, Tübitak Rute’nin üstlendiği “İMECE Uydusu için Lityum İyon Batarya Geliştirilmesi Projesi” oluyor. Dikkat çekmesini sebebiyse önceki yıllara ait faaliyet raporlarına ve basın organlarına yansımamış olması.

Proje kapsamında deneysel bir batarya Tübitak Rute tarafından geliştirilecek ve ana batarya tedarik edilecek. Tübitak Rute tarafından batarya yönetim sistemi ve batarya paketi tasarımının yapıldığı, simülasyonlarla desteklenerek batarya gereksinimlerinde yer alan sıcaklık limit değerlerinde kalınması sağlandığı aktarılıyor. Raporda, prizmatik pil kapağı tasarımı ve çalışmalarının devam ettiği ifade edilirken kese tipi deneme üretimlerinin ve testlerinin gerçekleştiği de belirtiliyor. İMECE Uydusunun ana sisteminde kullanılacak tarihçeli bataryanın yeterlilik modeli (YM) kabulünün de 2020 yılı içinde gerçekleştiği raporda yer alıyor. Ekim 2021 itibariyle Tübitak Rute tarafından geliştirilmesi planlanan bataryaya ait, Tübitak faaliyet raporları haricinde kamuoyuna yansıyan bilgi bulunmuyor.

2020 itibariyle, Tübitak Mam’da alçak ve yüksek irtifa uydular için güneş paneli üretim prototipi hazırlanıyor ve kalifikasyon testleri tamamlanıyor. Prototip modelin ardından ısıl yapısal modelin hazırlandığı ve testlerin tamamlandığı aktarılıyor. İMECE’de deneysel olarak kullanılması planlanan panelin uçuşa denk modeli olan Yeterlilik Modelinin testleri de aynı yıl içinde gerçekleştiriliyor ve kalifikasyon testleri için ana yüklenici Tübitak Uzay’la koordinasyon sağlanıyor.

Panellerde kullanılacak güneş hücrelerinin Gazi Üniversitesi Fotonik Uygulama ve Araştırma Merkezinde geliştirileceği bilgisi aktarılmıştı. Fakat alınan bilgilere göre, İMECE’de yer alacak deneysel panelin güneş hücreleri Gazi Üniversitesi’nden tedarik edilmedi. Deneysel panelde yurt dışı tedariki hücreler kullanılırken, Gazi Üniversitesi ile Tübitak Mam ve Uzay arasında çalışmalara devam edileceği söylendi.

Tübitak Mam’da bu süreçte ilave olarak 1U ve 3U’luk küp uydularda kullanılmak üzere güneş paneli üretilmiş ve yer seviyesi kalifikasyon testleri gerçekleşmiş oldu.

İMECE Uydusunun IYYM montaj, entegrasyon ve test faaliyetlerinin TUSAŞ’ın işlettiği USET’te (Uzay Sistemleri Test ve Entegrasyon Merkezi) tamamlandığı ve uydunun Masaüstü Modeli olarak adlandırılan, elektronik ekipman ara yüzlerinin ve kablajlarının test edildiği model doğrulamasının ardından Elektriksel Modelin montaj, entegrasyon ve test faaliyetlerine geçişin başladığı aktarılıyor.

İMECE Uydusunda standart modellere ilave olarak anten yerleşimini, telemetri verilerinin aktarımını (yer istasyonu-uydu, uydu-yer istasyonu), simülasyonunu, yönlendirilmesini / izlenmesini ve link bütçesinin değerlendirmesini kapsayan RF Test Modeli de uygulanıyor. Testlerin ardından geliştirilen haberleşme ekipmanlarının Yeterlilik Modeli üretimleri ve testleri tamamlanıyor ve nihai model olan Uçuş Modeli için S ve X Bant haberleşme ekipmanlarının üretimine başlanıyor.

Eş zamanlı olarak 0.90 m PAN çözünürlüğe sahip olacak Yüksek Çözünürlüklü Uydu Kamerası Optik Mühendislik Modeli hizalama çalışmaları da tamamlanıyor ve test görüntüleri alınarak, kameranın işlevselliği doğrulanmış oluyor.

2019’da %80’i tamamlanmış olan MİYEG Projesinin reflektör anten sisteminin Yerinde Kabul Testlerinin hazırlık aşamasında, anten hareket sisteminin dişlileri kırılmış ve performans düşüklüğü ile yapılması gereken testler tamamlanamıyor. Bu nedenle sistemin ve testlerin tamamlanması için PROFEN firması ile yeni bir anlaşma imzalamak adına çalışmalara başlandığı ifade ediliyor.

Proje kapsamında, 1 adet orta hızlı modem prototipi ve üretimi, yer istasyonu ekipmanlarının monitör ve kontrollerini sağlayan yer istasyonu kontrol yazılımları tamamlanmış olup kabul testleri başarıyla sonuçlanıyor.

Yer istasyonu yazılımları ve uydudan gelecek görüntülerin anlamlı bir hale gelmesi için gerekli Veri Kıymetlendirme Yazılımının sistem seviyesi kabul testleri de 2020’de gerçekleşiyor. Paralel olarak tedarik edilecek uzay tarihçeli ekipmanların uçuş modeli kabul faaliyetlerinin de tamamlandığı aktarılıyor fakat hangi ekipmanların tedarik edildiğine dair bir bilgi bulunmuyor. Son olarak 2020 raporuna döndüğümüzde, İMECE Uydu Projesinin 2021 yılı içerisinde Uçuş Modeli üretimleri tamamlanarak entegrasyon faaliyetlerinin tamamlanacağı ifade ediliyor.

2021

Tübitak 2020 faaliyet raporuna göre, 2021’de uçuş modelinin tamamlanması planlanan İMECE Uydusunun kamuoyuna yansıyan Nisan 2021 tarihli son gelişmesi, uçuş modeli üretiminin devam ettiği yönündeydi. İMECE Uydu Sistemleri Altyapı Geliştirme Projesinin çıktısı olarak İMECE Uydusu Projesinde kullanılacağı bilinen deneysel ekipmanlardan güneş paneline yönelik yer kabul testlerinin gerçekleştiği ve Tübitak Uzay’a teslim edildiği de kamuoyuna yansımıştı. 2022’de uzaya gönderilmesi planlanan İMECE’nin Li-ion pile ilave güç kaynağı olan güneş panellerinin tasarım, üretim ve testleri Tübitak Mam Malzeme Enstitüsü’nde gerçekleşti. Yer gözlem uydusu İMECE, 2 açılır panel, 2 sabit panel ve 1 deneysel olmak üzere 5 panel içeren ana panel setine sahip.

Deneysel güneş panelinde kullanılacak güneş hücrelerinin Gazi Üniversitesi Fotonik Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin geliştirileceği ve devamında radyasyon testlerinin ODTÜ İVMER’de gerçekleştirileceği bilgisi edinilmişti. Fakat deneysel güneş panelinin Tübitak Uzay’a teslim edilmesiyle birlikte öğrenildiği üzere; Gazi Üniversitesi tarafından geliştirilecek güneş hücrelerinin teknik aksaklıklar dolayısıyla proje takvimine yetişemediği, haliyle testler için ODTÜ İVMER’in kullanılmadığı ve güneş hücreleri yurt dışı tedarik ile edinildiği biliniyor. Gazi Üniversitesi’nin üzerinde çalıştığı güneş hücrelerinin devam eden projelerde yer alacağına / almayacağına dair bir açıklama ise henüz bulunmuyor.

Ekim 2021 itibariyle, deneysel olarak kullanılması planlanan Li-ion bataryaya yönelik duyurulmuş bir gelişme bulunmuyor. İMECE Uydu Sistemleri Altyapı Geliştirme Projesi kapsamında yer alan hiperspektral kameranın geliştirilmesine, dahası projelendirildiğine dair bir bilgi edinilemedi.

Fakat yine Tübitak Uzay bünyesinde alt sistem projesi olarak yer alan GAP Bölgesinde Hassas Tarım ve Sürdürülebilirlik Uygulamalarının Yaygınlaştırılması Projesi kapsamında; İHA ve uydu görüntülerinin kullanımıyla değişken oranlı gübreleme uygulamaları, anomali tespiti, ürün deseni haritalama, yabancı ot tespiti vs. gibi alanlara yönelik çalışmalar yapıldığı biliniyor. Burada görüntülerin bir kısmı Göktürk-2 ile bir kısmı da hiperspektral kameraya sahip İHA(lar) ile alınıyor. Bu çalışmaların hiperspektral görüntülerin anlaşılması, kullanılması, hiperspektral imzanın oluşturulması adına deneyim elde ederek öğrenmek ve / veya altyapı kazandırmak amacıyla faydalı olduğunu söyleyebiliriz.

Bahsedilen GAP Projesinin uygulandığı pilot alanlarda, değişken oranlı gübreleme uygulamaları ile en yüksek maliyetli girdi olan gübre kullanımında %25’e kadar tasarruf sağlandığı ve çalışmaların GAP Hassas Tarım Füzyonu adı altında kullanılması için çaba gösterildiği açık kaynaklara yansıyan bilgiler arasında.

Özetle görece çok daha maliyetli ve bilimsel araştırma kaygısı bulunduran talepler doğrultusunda ilerlemesi mümkün görünen hiperspektral kamera gelişmeleri, -kamuoyuna yansıdığı kadarıyla- verinin işlenmesi ve çeşitli algoritmaların çalışması gibi altyapı kabiliyetlerinin edinildiği aşamada diyebiliriz.

2022

Uydu göreve alındıktan sonra MSB’nin keşif ve istihbarat çalışmalarında kullanılacağı biliniyor fakat 0.99 m PAN ve 3.96 m MSI çözünürlükte görüntü alma kabiliyetlerinin bilimsel çalışmalarda, çeşitli afet risk planlama kademelerinde, Tarım ve Orman Bakanlığında vd. kullanıma yönelik bir talep olup olmadığı bilinmiyor.

2013’te mali olarak desteklendiği bilinen ve 2015’te çıktılarını görmeye başladığımız İMECE Projesi’nin daha önce duyurulan 2021 fırlatma hedefi 2022’ye ötelenmişti. Ötelemenin sebebi; tedarikçi firmalar, müşteri ve / veya finansman kurum(lar), deneysel ekipmanların geliştirilmesi, yer istasyonu çalışmaları, veya fırlatıcı ülke / firma kaynaklı vs. olabilir fakat bu konuda yapılan bir açıklama bulunmuyor.

2022 itibariyle gelen ilk açıklamada İMECE uydusunun uçuş modeli güneş enerjisi paneli açılma testlerinin gerçekleştiği aktarıldı. Bakan Varank’ın paylaşımında yer alan görüntüye bakıldığında İMECE uydusunun kamerasının henüz takılmadığı görülüyor. Edinilen bilgiye göre kameranın işlevsel / çevresel testleri henüz tamamlanmadı. Bakan Varank’ın açıklaması İMECE fırlatmasının 2023’ün ilk çeyreğinde gerçekleşeceği yönünde. Yapılan açıklamada İMECE’nin hangi ülkeden hangi fırlatıcı firma ile uzaya gönderileceğine dair bir detay yer almıyor.

Son Düzenleme Tarihi: 09.01.2022

Hatice Bilge İspir

Uzay ve roket teknolojilerine pek meraklı mühendislik öğrencisi, defenceturk.net te savunma sanayii araştırmacısı.