İhracat Yasası ile BAE’ye yönelik satışının engellenmesi amaçlanan F-35 sözleşmelerinin Trump yönetimi sona ermeden önce imzalanması söz konusu.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkiliye göre, F-35 Müşterek Taarruz Uçaklarının Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)’ne satışına yönelik bir sözleşmenin Trump yönetimi sona ermeden önce yapılması bekleniyor. Siyasi-askerî işlerden sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı R. Clarke Cooper’ın gazetecilere verdiği demece göre, 20 Ocak’tan önce sözleşmenin imzalanması konusunda gidişatın bu yönde olduğu belirtildi.
BAE anlaşması, 10,4 milyar dolarlık 50 adet F-35A çok maksatlı muharip uçağı, 2,97 milyar dolarlık 18 adet MQ-9B S/İHA ve 10 milyar dolarlık havadan havaya ve satıhtan satha mühimmat içeren, tahmini toplam değeri 23,37 milyar dolar olan fiyat etiketiyle geliyor. (Bu değerler tahminidir ve son müzakereler sırasında değişebilir.)
Daha önce ABD Kongre üyeleri, F-35 adına yapılan anlaşmanın aceleye getirildiğini ve Biden yönetimi devralmadan önce sözleşmeye bağlanacağı yönündeki endişelerini dile getirdi. ABD Başkanı seçilen Joe Biden’ın dışişleri bakanı adayı Anthony Blinken, 2020 Ekim ayı sonlarında gazetecilere verdiği demeçte, anlaşma konusunun çok dikkatli soruşturulacak bir şey olduğunu söyledi. Ancak, bir sözleşme imzalandıktan sonra anlaşmayı değiştirmek zorlaşıyor.
BAE, F-35 savaş uçağı satın almak istiyor
Ağustos 2020’de, ABD Başkanı Trump düzenlediği basın toplantısında BAE’nin F-35 Lightning II beşinci nesil savaş uçağı almak istediğini açıklamıştı. Açıklama, İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri arasında diplomatik ilişkilerin normalleştirilmesi ve yeni ilişkiler kurulması için yapılan anlaşmadan sadece günler sonra gelmişti.
Ekim 2020’de ise ABD Demokrat partili iki senatörün, F-35 Müşterek Taarruz Uçağının BAE’ye satışını ertelemek amacıyla, ABD hükûmeti nezdinde Abu Dabi yönetiminin belirli kriterleri karşılamadığı sürece uçakların teslimini engelleyecek 2020 Güvenli F-35 İhracat Yasası çıkarma girişiminde bulundukları açıklanmıştı.
2020 Güvenli F-35 İhracat Yasası
F-35 ihracat yasasına göre, Ortadoğu ülkelerine yapılan F-35 savaş uçağı satışları için Beyaz Sarayın, satış sürecinde İsrail’in nitel askerî gücünü engellemediğini ve müşterinin insan haklarıyla ilgili belirli kriterleri karşıladığını onaylamalıdır. Ayrıca müşterinin, ABD silahlarını terörist gruplara, milislere veya ABD ya da İsrail’in diğer düşmanlarına aktarma geçmişi olmadığının onaylaması gerekiyor.
Satış sürecinin başlangıcında ABD Başkanı Trump, bir Ortadoğu ülkesini içeren anlaşmaların İsrail’in nitel askerî avantajını tehlikeye atmayacağını, savaş uçaklarının İsrail’e karşı kullanılmayacağını, F-35 uçaklarını casusluktan korumak için önlemler alındığını ve bu şartlardan birinin ihlal edilmesi durumunda, ABD’nin ihlallere karşı uygulayacağı araçları olduğunu belirtmişti.
Satışa onay verilirken, yasa onaylanmadı
10 Kasım 2020’de ABD Dışişleri Bakanlığı, Yabancı Askerî Satışlar (FMS) kanalı ile BAE’ye 23,3 milyar dolar tahmini maliyet ile F-35 Müşterek Taarruz Uçağı, 10 milyar dolar tahmini maliyet ile mühimmat, idame ve destek hizmeti ve ayrıca MQ-9B İHA satışını onaylamıştı. (Olası satışı Kongre’ye bildiren sertifikanın içeriğine ulaşmak için tıklayınız.)
Kasım 2020’de yayımlanan rapora göre, BAE’nin Libya’daki Rus paralı asker grubu Wagner’i finanse ettiği aktarılmıştı. Söz konusu raporla resmiyet kazanan iddiaların ardından, Trump yönetiminin BAE’ye yapmış olduğu F-35 savaş uçağı ve MQ-9B Silahlı İnsansız Hava Aracı teklifini engellemek üzere ABD Senatosuna ‘karar tasarıları’ sunulmuştu.
Demokrat milletvekilleri tarafından, BAE’nin Rusya ve Çin’le olan bağlarının yarattığı askerî teknolojiye karşı risklerin göz ardı edildiği ileri sürülerek, potansiyel satışa karşı oldukları belirtildi. Bazı vekiller ise İsrail’in Ortadoğu’daki askerî üstünlüğüne yönelik tehditlerin oluşabileceğinden endişelendiklerini dile getirdiler. Satışın resmiyette politik olarak sorunlu olduğu kanıtlanmasına rağmen, 2020 Aralık ayında ABD Senatosu BAE’ye silah satışlarının engellenmesine yönelik karar tasarısını her iyi oylamada da yeterli çoğunluğa ulaşılmadığı için onaylamadı. Karar tasarılarının ilk oylaması MQ-9B S/İHA’lar ve mühimmatlarla ilgiliyken, ikincisi F-35’lerle ilgiliydi.
Defence Turk Dergisinin 2. sayısı çıktı. Dergiye ulaşmak için tıklayınız.
İlgili Olarak
Pentagon: BAE, Libya’da Rus Wagner paralı asker grubunu finanse ediyor
Makine Mühendisi. Savunma sanayii teknolojileri takipçisi, araştırmacısı.
