ABD Donanmasının Barış Zamanı Hazırlık & Angajman Süreci

Birleşik Devletler Donanmasının barış zamanında Amerikan yurdunun, halkının, müttefiklerinin güvenliğini, özgürlüğünü ve refahını koruması önceliğidir.

Bu amaçlara ulaşmak için Başkan ve Savunma Bakanlığı donanmayı barış zamanında daha çok caydırıcılık, müttefiklere güvence, muhtemel savaşlara hazırlık gibi çeşitli görevlerde kullanılır. Barış zamanında Donanma sekiz ana amaç için ulusa ve uluslararası camiaya hizmet eder: Stratejik nükleer caydırıcılık, balistik füze savunması, konvansiyonel kriz ve savaş caydırıcılığı, deniz güvenlik operasyonları, deniz emniyet operasyonları, insani yardım operasyonları, donanma diplomasisi, bilime destek. Bütün bu alanlardaki donanmanın kapasitesi Başkan’a, Savunma Bakanlığı’na ve üst rütbeli komutanlara ulusal politikayı yerine getirmek için imkan sağlar.

A) Stratejik Nükleer Caydırıcılık

Ulusal stratejik nükleer politika ve tutum özellikle Birleşik Devletler’e ve müttefik/partnerlerine karşı muhtemel Rus ve/veya Çin stratejik nükleer saldırısını caydırmaya yöneliktir. Birleşik Devletler ulusal stratejik nükleer caydırıcılık politikasında iki temel unsur vardır, bunlar; Ohio sınıfı nükleer tahrikli balistik füze denizaltıları (SSBN) ve E-6B Mercury havadan komuta kontrol uçağıdır. Birleşik Devletler SSBN ve SLBM programları Birleşik Krallık ile yakın işbirliği ile gerçekleşir. Birleşik Krallık bu birlikteliğe 4 adet Vanguard Sınıfı denizaltı ile destek vermektedir.

B) Balistik Füze Savunması (BMD)

Birleşik Devletler’in üst rütbeli komutanları rutin olarak 5., 6. ve 7. filoya bağlı balistik füze savunması kabiliyetine sahip kruvazör ve muhriplerin (Kuzey Pasifik’te, Basra Körfezi’nde, Doğu Akdeniz’de) İran veya Kuzey Kore’den bölgedeki müttefiklere veya direkt olarak ABD unsurlarına karşı muhtemel balistik füze saldırısını caydırmak üzere konuşlandırılmasını talep eder ve konuşlandırır.

Birkaç dost ve müttefik donanma -İspanya, Birleşik Krallık, Avustralya, Hollanda, Almanya, Japonya ve Güney Kore- benzer deniz konuşlu anti balistik füze(ABM) sistemleri konuşlandırmaktadır. Birleşik Devletler donanması bu müttefikleri ile sık sık ortak operasyonlar yapmaktadır. EPAA balistik füze savunmasının bir parçası olarak, Birleşik Devletler’in 2014 yılından beri Romanya’da kıyı üssü bulunmaktadır.

C) Konvansiyonel Krizlerin ve Savaşların Engellenmesi

-Hazırlık

Birleşik Devletler Donanmasının barış zamanındaki asli görevi muhtemel kriz ve savaşların önlenmesidir. Biçilen bu rol tecrübeli personel, materyal ve operasyonel teyakkuz ile, ileri sahada görev yapan savaşa hazır olarak konuşlandırılan ve Başkan’dan gelen direktifleri yerine getirmeye hazır güçler ile sağlanır. Operasyonel unsurlar istihbarat, keşif ve gözetleme (ISR) görevleri olduğu kadar tatbikat ve geliştirme faaliyetleri ile de ilgilenir. Bütün bu deniz operasyonları uzun süredir devam eden uluslararası hukuk ile uyum içinde yürütülür.

Bu yöntem ve amaçlara Birleşik Devletler, Hint Okyanusu ve Batı Pasifik’te yer alan 5. ve 7. filolar ile barış zamanında kriz ve savaşın engellenmesine yönelik katkı yapar. Bu filolar Birleşik Devletler Donanmasındaki savaşa en hazır, dengeli ve konvansiyonel güç kapasitesi olan kuvvettir. Kriz ve savaş görevlerinin yokluğunda bu ileri önleyici güçler bölgedeki barış ve istikrarın sürdürülmesine yardımcı olur. Bölgedeki kuvvetlerin sürekliliği gemi ve mürettebat rotasyonu gibi çeşitli şekillerde sağlanmaktadır.

Uçak Gemisi Vurucu Kuvveti (CSG), balistik füze savunması devriyesindeki gemiler, Amfibi Hazır Gruplar (ARG), Deniz Piyadesi Seferi Grupları (MEU) ve denizaltı grupları Birleşik Devletler anayurdundan (CONUS) aldığı takviyelerle bölgede kalıcı ve hazır olarak mevcudiyetini sürdürmektedir. Ayrıca Diego Garcia adasındaki Amerikan üssü önemli bir konaklama noktasıdır.

CSG, ARG/MEU, denizaltılar, mayın harbi gemileri (7. filoya bağlı) büyük ölçüde Japonya ve Guam’daki ileri üslerde bulunur. Kıyı muharebe gemileri (LCS) Singapur’daki ileri üste konuşlandırılmıştır.

Avrupa ve Afrika sularında Birleşik Devletler 6. Filosu kalıcı olarak konuşlandırılmıştır. 6. Filo bünyesinde amiral gemisi ve deniz karakol uçağı da bulundurmaktadır. Daha önce de değinildiği gibi Doğu Akdeniz’de bu şekilde balistik füze savunması kabiliyetine sahip olunmuştur. Donanma aralıklarla Akdeniz’den Umman Denizi’ne geçiş yapmakta, Avrupa ve Kuzey Afrika donanmalarıyla tatbikatlar icra edilmektedir.

-Yeniden Dengelenme

Soğuk Savaş’ın bitiminden itibaren Birleşik Devletler Donanmasının ileri noktalardaki mevcudiyetinin jeografik olarak odak noktası değişmiştir. Kuzey Pasifik hala önemini koruyor, hatta daha da önem kazandığı söylenebilir ancak Umman Denizi ve bitişik denizlerdeki Amerikan varlığı eskiye göre önem kazandı. Özellikle Kalıcı Özgürlük Operasyonu (Operation Enduring Freedom), Irak’a Özgürlük Operasyonu (Operation Iraqi Freedom) ve Özgün Kararlılık Harekatı (Inherent Resolve) ile bu yöndeki eğilim kanıtlandı. Bunun yanı sıra Atlantik ve Avrupa sularında Birleşik Devletler Donanmasının varlığı Sovyet tehdidinin ortadan kalkması ile azaldı. Modern 6. Filo Soğuk Savaş’taki mevcudiyetinden daha küçük olsa da sorumluluk alanı arttı, Akdeniz’in ötesine taştı. Birleşik Devletler’in New Foundland, Bermuda, İzlanda, Birleşik Krallık, Sardunya’daki üslerinin kapanması bunun bir göstergesi olarak okunabilir. Güncel yeniden dengelenme bölgeleri Atlantik ve Batı Avrupa suları yerine Batı Pasifik’te Güneybatı Asya’da ortaya çıkmaktadır. Avrupa’da yıllardır Birleşik Devletler varlığı aynı kalsa da İspanya’daki üsse verilen önem artmaktadır.

-Kuvvet Korunumu

Birleşik Devletler Donanmasının barış zamanı savaşa hazırlık tutumu içeride ve dışarıda kuvvet korunumu yönündedir. 2000 yılında El Kaide’nin Yemen’in Aden Limanı’nda yakıt ikmali yapan USS Cole (DDG-67) destroyerini güdümlü füze ile vurması, barış zamanında dahi olsa kuvvet korunumunun önemini gözler önüne sermiştir. Bundan sonra Birleşik Devletler Donanması angajman kurallarında (RoE) değişikliğe gitmiştir. Donanma Kriminal Araştırma Servisi ile daha yakın ilişkiler kurmuştur.

-Deneyim

Devam eden Birleşik Devletler Donanma deneyimi filo şeklindedir fakat günümüz zorlu kararlar almayı gerektirmektedir. İki seçenek arasında gidip gelen Birleşik Devletler Donanması caydırıcılığı devam ettirmek ya da meydana gelecek bir savaşı sürdürmek noktasında seçim yapmak durumundadır. Şu an için donanma barış zamanı denizlerde varlık göstermeyi ve başarılı olursa yeni geliştirmeleri teşvik etmeye sıcak bakıyor. Sea Shadow (IX-529) deneysel hayalet gemi bunun önemli örneklerinden birisidir.

-Angajman

Yapılan operasyonların çoğu diğer donanma ve silahlı kuvvetler ile angaje bir biçimde icra edilmektedir. Birleşik Devletler Donanması geniş partner yelpazesi ile birlikte operasyon yapmaya ihtiyaç duymaktadır ve yapmaktadır. Donanma angajmanı donanmaların kriz ya da savaş durumda yaşamsal ihtiyaçlarını karşılamasının yanı sıra barış zamanı da uluslararası ilişkileri ve uluslararası güvenliği sağladığını ispat etmiştir. İkili ve çoklu tatbikatlar müttefik ve/veya dost donanmalar ile iş birliği kabiliyet kazanımını ve profesyonel ilişkiler kurulması anlamına geliyor. Aşağıda periyodik olarak ikili ve çok katılımcılar ile gerçekleştirilen tatbikatlar sıralanmıştır:

• Avrupa’da icra edilen NATO tatbikatları: Noble Justification, Proud Manta ve Brilliant Mariner
• Birleşik Krallık ile icra edilen Joint Warrior
• Baltık Denizi’nde icra edilen BALTOPS
• Karadeniz’deki donanmalar ile icra edilen Sea Breeze
• Akdeniz’de İsrail ve Yunanistan donanmaları ile icra edilen Noble Diana
• Kuzey Afrika donanmaları ile icra edilen Phoenix Express
• Doğu Afrika donanmaları ile icra edilen Cutlass Express
• Batı Afrika-Avrupa-Brezilya donanmaları ile icra edilen Obangame Express
• Basra Körfezin’de icra edilen International Mine Countermeasures Exercise (IMCMEX)
• Güneydoğu Asya’da icra edilen Cooperation Afloat Readiness and Training(CARAT) ve Souhtheast Asia Cooperation Against Terrrorism(SEACAT)
• Filipinler’de icra edilen Balikatan ve PHIBLEX
• Hint Okyanusu’nda Hindistan Donanması ile icra edilen Malabar
• Güneybatı Pasifik’te icra edilen Talisman Saber
• Tayland ile icra edilen Cobra Gold
• Vietnam ile icra edilen Naval Engagement Activities
• Kore’de icra edilen Foal Eagle ve Ulchi Freedom
• Japonya ile icra edilen Keen Edge
• Avustralya ve Japonya ile icra edilen Pacific Bond
• Şili donanması ile icra edilen Chilemar
• Panama Kanalı’ndaki geçiş güvenliğini sağlamak amacıyla icra edilen PANAMAX
• Latin Amerika ve Avrupa donanmaları ile icra edilen Southern Partnership Station
• Kanada ile Pasifik’te icra edilen Trident Fury
• Hawaii’de icra edilen Rim of Pacific (RIMPAC)
• Bold Alligator

Diğer yükümlülükler liman ziyaretleri, personel değişimi, personel toplantıları, tatbikatlar ile Birleşik Devletler ile partner/müttefikleri arasında kazanım/araştırma amacıyla yapılmaktadır. Birleşik Devletler Donanması rutin olarak müttefik/partner ülkelerin personellerini ve gönüllü öğrencilerini okullarında ve tatbikatlarında ağırlamaktadır. 1969’dan beri Donanma Operasyon Amirliği (CNO), Newport’daki Naval War College’de düzenlenen Uluslararası Deniz Gücü Sempozyumu (ISS)’na ev sahipliği yapıyor. 2011 döneminde 155 ülkenin donanma komutanı/temsilcisi katılmıştır.

NATO müttefikleri ve Kore örneğinde Soğuk Savaş’tan bu yana donanma yapısı entegre olmuş durumdadır. Ortak NATO doktrinleri, taktik/teknikleri ve prosedürleri kapsamlı ve rutin olarak birkaç NATO’ya üye olmayan donanmanın katılımıyla uygulanıp uluslararası müşterek çalışmaların gelişmesine yardımcı olmaktadır.

Uzun süreli NATO kurum/kuruluşları Birleşik Devletler, Kanada ve Avrupa devletleri ve Balkan/Baltık’taki NATO üyelerinin operasyon ve manevralarının sürdürülebilir, entegre şekilde yapılmasına imkan vermektedir. Birleşik Devletler gelecekteki uluslararası donanma koalisyonları için çok uluslu aktiviteleri gerekli görmekte ve bu yönde teşvik etmektedir.

Bugüne kadar böylesine büyük ve kapsamlı başka bir müttefik iş birliği ortaya çıkmamıştır. Ayrıca Birleşik Devletler çok uluslu diğer iş birlikleriyle de entegre olmaktadır. Birleşik Devletler Donanması özellikle Birleşik Devletler/Japonya/Güney Kore üçlü donanma yaklaşımını teşvik etmektedir. Bir başka örnek ise Birleşik Devletler/Japonya/Avustralya donanmaları arasındaki iş birliğidir. İlaveten Ukrayna ve Gürcistan donanmaları ile Karadeniz’de tatbikatlar icra edilmektedir.

Brezilya, Birleşik Devletler’in geleneksel donanma müttefikidir. İki donanma iki dünya savaşında da harp müttefikidir. Soğuk Savaş döneminde de bu müttefiklik devam etmiştir. Birleşik Devletler Donanması Brezilya’dan, önemli ölçüde büyük güç kategorisine doğru ilerlerken iş birliğinin devam etmesini ummaktadır.

Soğuk Savaş döneminde, Sovyet Donanması Birleşik Devletler Donanmasına en büyük potansiyel tehdit olarak bulunuyordu ve Birleşik Devletler donanma politikaları, stratejileri, taktikleri ve ekipmanları esas olarak Sovyet Donanmasına karşı odaklanmıştı. 2014’teki Ukrayna Krizi’ne kadar Birleşik Devletler’in bir çok müttefik ve partneri Rus Donanması ile iş birliği halindeydi. Rus Donanması Soğuk Savaş sonrası FRUKUS tatbikatlarına yıllık olarak Birleşik Devletler, Fransa ve Birleşik Krallık ile birlikte katıldı. Ayrıca BALTOPS tatbikatlarına ve INCSEA zirvelerine de katılım sağlandığı söylenmelidir. Rus Donanması Birleşik Devletler tarafından organize edilen 2011 yılındaki Uluslararası Deniz Gücü Sempozyumu (ISS)’nda, 2012 BALTOPS tatbikatında ve 2012 RIMPAC tatbikatlarında temsil edilmiştir.

Rusya ve Birleşik Devletler Donanmaları bir çok diğer ülke donanmaları ile birlikte Umman Denizi’nde korsanlık karşıtı tatbikat düzenledi. Birleşik Devletler Donanma gemileri 2014’ten önce rutin olarak Vladivostok ve diğer limanları ziyaret etmekteydi.

Birleşik Devletler Donanması aynı şekilde Çin Halk Kurtuluş Ordusu Donanması (PLAN) ile barış zamanı iş birliğini sürdürmektedir. Daha önce değinildiği gibi, Birleşik Devletler Donanması Çin Denizi’ne yabancı değildir. Birleşik Devletler 7. Filosu Tsingtao’yu 1945’ten 1949’a kadar ileri operasyon üssü olarak kullandı. 1980’lerde karşılıklı liman ziyaretleri gerçekleşti ve düzensiz olarak devam etti. PLAN savaş gemileri korsanlık karşıtı operasyonlarda Umman Denizi’nde Birleşik Devletler ve diğer batılı devletlerin donanmaları ile birlikte hareket etti.

Eylül 2013’te Birleşik Devletler Pasifik filosu üç PLAN savaş gemisini Pearl Harbor, Hawaii’de ağırladı ve Hawaii sularında tatbikat düzenledi. PLAN subayları 2013 yılının ekim ayında Birleşik Devletler’i ziyaret etti, 2014 yılında Birleşik Devletler Donanma Amiri Çin’i ziyaret etti. PLAN 2014 yılında Birleşik Devletler tarafından organize edilen RIMPAC tatbikatının katılımcısı oldu. Bütün bunlara rağmen Birleşik Devletler Donanmasının Çin ile yakınlaşması zoraki bir hamle olarak kalıyor çünkü Birleşik Devletler’in Savunma Yetkilendirme Yasası’nın 1201’inci bölümü Çin ile askeri iş birliğini sınırlandırmaktadır.

Sadece bir avuç ülke Birleşik Devletler ile angaje olmamıştır. Kuzey Kore başlıca örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca İran ile resmi bir angajman olmamıştır, iki ülke donanması özellikle Hürmüz Boğazı’nda karşı karşıya gelmekten kaçınmaktadır.

D) Deniz Güvenliği

Bu alanda da Birleşik Devletler önemli bir rol oynamaktadır. Diğer konularda olduğu gibi uluslararası partnerleriyle müşterek çalışmaktadır. Alandaki önemli rollerden biri denizaltı tahliyesi ve kurtarmasıdır. NATO’ya bağlı Uluslararası Denizaltı Kaçış ve Kurtarma İrtibatı Ofisi’nin yardımlarıyla 2003 yılında Norfolk, Virginia’da kurulan Uluslararası Denizaltı Kaçış ve Kurtarma İrtibatı Ofisi Birleşik Devletler Donanmasının önemli desteklerini almaktadır.

Bu kuruluşun temellerinin atılması trajik bir olaya dayanıyor; Rus Donanmasına bağlı Kursk (K-141) denizaltısının 2000 yılında batışı. ISMERLO, bütün dünyada tahrip olmuş denizaltıların kurtarılmasına yardımcı olabilmek için donanmalar ile ekipman ve prosedürler konusunda uyumluluk sağlıyor. Ayrıca başka bir girişim olan Asya Pasifik Denizaltı Konferansı’na (APSC) üye olan Birleşik Devletler bu bağlamda da uyum içerisinde hareket etmektedir.

E) Deniz Güvenlik Operasyonları

Soğuk Savaş’ın bitiminden beri Birleşik Devletler yöneticileri ve Savunma Bakanlığı, Birleşik Devletler donanmasının global ya da bölgesel savaşlara hazırlanmasından daha fazlasını talep etmektedir. Buna karşılık olarak Birleşik Devletler Donanması barış zamanı deniz güvenliğinin sağlanmasına yönelik geniş kapsamlı adımlarla daha karmaşık bir hal almıştır. Burada icra edilen operasyonlar özellikle Karayipler’de uyuşturucu operasyonları, Umman Denizi’de korsanlık faaliyetlerine karşı operasyonlar, global ancak özellikle Umman Denizi’nde ve Akdeniz’de terör faaliyetlerine karşı yapılan operasyonlardır. Bu operasyonlar genellikle Birleşik Devletler ve diğer yabancı devletlerin sahil güvenliği ve donanmalarıyla birlikte yapılmaktadır. Ayrıca Kitle İmha Silahlarının Yayılmasına Karşı Güvenlik İnisiyatifi (PSI) de konuya dahildir. Bahsedilen deniz güvenlik operasyonlarını icra etmek için savaş gemileri, amfibi gemiler, deniz karakol uçakları ve insansız hava araçları hayati önem taşımaktadır. Gemi zapt ve müsadere harekatları (VBBS) ise duruma bağlı olarak SEAL ve sahil güvenlik tarafından gemiden, çeşitli araçlardan veya helikopterlerden gerçekleştirilir. Gelişmiş donanmalar genel olarak Birleşik Devletler’e denk ekipman ve araçlar ile katılıp hemen hemen aynı yetenekleri sergilerler. Gelişmekte olan donanmalar ise genellikle kendi yeteneklerini geliştirmek için bu donanmalara tamamlayıcı olarak katılım sağlarlar.

Birleşik Devletler Donanması 2006 yılında deniz güvenlik operasyonları kapasitesini, dalış ve kurtarma yeteneklerini, liman devriyelerini, su üstü operasyonlarını genişletmek ve geliştirmek adına Donanma Seferi Savaş Komutanlığı’nı kurdu. Bu komutanlık ayrıca patlayıcı teçhizatların imhası, güç korunmasına yönelik operasyonlar, seferi lojistik desteği, bölge güvenlik operasyonlarını da icra etmektedir. Birleşik Devletler deniz güvenlik operasyonlarını da partner ve müttefikler ile gerçekleştirmektedir, bunlar:

• Akdeniz’de NATO bünyesinde Operation Active Endeavor
• Malakka Boğazı Gemi Güvenliği Operasyonları
• Africa Partnership Station(APS)
• Latin Amerika’da Southern Partnership Station(SPS)
• Karayipler/Doğu Pasifik’te Operation Martillo
• Umman Denizi’nde Korsanlık Faaliyetlerine Karşı Operasyonlar

Bu bölümde en dikkat çekici operasyonlardan bahsedeceğiz. Burada sadece Birleşmiş Milletler kararları doğrultusunda Birleşik Devletler’in gemileri, denizcileri, uçakları bulunmamaktadır. Bunlara ilave olarak NATO, Avrupa Birliği, Rusya, Hindistan, Çin ve sayısız ülke bulunmaktadır. Uluslararası ticaretin korunmasına yönelik olarak ticari gemileri güvence verilmesinin yanı sıra Somali korsanlarının yağma girişimlerinin önüne geçilmektedir. Komutanlığı katılımcı ülkeler tarafından gerçekleştirilen birleşik görev gücü (Combined Task Force(CTF 151)) kurulmuştur.

F) İnsani Yardım Operasyonları

Donanma insani yardım operasyonları uluslararası ortamda bir çok devleti geç de olsa bir araya getirme konusunda ortak payda olmuş durumdadır. Fakat bu durum Birleşik Devlet için yeni değildir. Birleşik Devletler Sahil Güvenliği yıllardır bu tarz operasyonlar icra ediyor. Birleşik Devletler doğal afet veya insan kaynaklı meydana gelen sorunlar sebebiyle acil yardıma ihtiyacı olan topluluklara yardım eli uzatmaktadır. Soğuk Savaş’tan bu yana iki hastane gemisi ve bir adet amfibi gemi ile bu tarz operasyonlar yapılmaktadır.

G) Donanma Diplomasisi

Birleşik Devletler de dahil olmak üzere devletler kendi donanmalarını barış zamanı dış politikanın bir aracı olarak kullanmaktadır. Birleşik Devletler Donanması barış zamanında ülke bayrağını çeşitli deniz ve limanlarda dalgalandırarak dış politikasındaki dostlarına güven muhaliflerine ise mesaj vermektedir. Ayrıca zararsız geçiş (innocent passage) hakkı uluslararası hukuk çerçevesinde kullanılarak dış politika çeşitlendirilir. Bu bakımdan donanma bir dış politika aracı olarak kullanılır.

H) Bilime Destek

Savaş gemileri, uçaklar ve silah sistemlerinin hepsi bilim ve teknoloji ile yakından ilgilidir. Dolayısıyla Birleşik Devletler bilimsel gelişmelerin devamlılığı için tarihi boyunca özenli olmuştur. Metalurji, balistik füze teknolojileri, uçak bilimi, nükleer mühendislik, meteoroloji ya da deniz bilimi gibi bir çok alan desteklenmektedir. Doğrudan donanma ile bağlantılı olmasa bile bu tür çalışmalar bilimin yararına destek görür.

Donanma uzun yıllardır Kuzey Kutbu’ndaki araştırmaları Amerikan politikaları çerçevesinde desteklemektedir. Ayrıca uzay konusunda da astronotların kurtarılmasına yönelik donanma desteği mevcuttur.

– Kuvvet Korunumu

Barış zamanında bile Birleşik Devletler Donanmasına tehdit oluşturabilecek durumlar mevcuttur. Terörizm, istihbarat toplama ve siber suçlar bunların başlıcalarıdır. Birleşik Devletler donanması bu tehditleri bertaraf etmek için Donanma Kriminal Araştırma Servisi (NCIS), Sahil Güvenlik ve diğer unsurlar ile birlikte çalışmaktadır.

Kaynakça

• American Naval Policy, Strategy, Plans and Operations in the Second Decade of the Twenty-first Century, Peter M. Swartz
• A Cooperative Strategy for 21st Century Seapower, United States of America Department of the Navy
• navy.mil/navydata
• https://www.flickr.com/photos/usnavy/albums

Ahmet Bayar

Dış Haberler Editörü