Bomba İmha Robotu

Robotik teknolojiler harp alanlarını yeniden şekillendiriyor. Gün geçtikçe yapay zekayı mümkün kılan teknolojilerde meydana gelen hızlı ilerleme, insan figürünün harp alanındaki harp ve strateji bakımından tek karar alıcı ve uygulayıcı olma niteliğini elinden almasa da artık bunu paylaşacak gibi görünüyor.

Geliştirilmeleri devam eden bu sistemler ile birlikte askerler karar vermenin merkezinde kalacak olsa da buradaki amaç, tehlikeli görevler için giderek insansız bir ağ kullanarak askerleri tehlikeli bölgeden uzaklaştırmak. Günümüzdeki muharebe alanlarını irdelediğimizde robotik sistemlerin kullanımının bu muharebe alanlarında giderek arttığını görüyoruz. Gerek muharebe alanında gerekse muharebe öncesi üstünlük istekleri, terörle mücadele, askeri üs, tesis ve bina güvenliği gibi kritik görevlerin icrasında ülkelerin, insansız sistemlere talebi de gelişen teknoloji ile birlikte artıyor. İnsansız araçlara olan talepte genel olarak en temel faktör insanların muharebe alanına veya görev bölgesine emniyetle gidip geri dönemeyecekleri kritik bölgelerde güvenli bir şekilde ilgili araçlarla uzaktan ya da otonom bir biçimde görev icra etmek istemesi ve de ediyor olmasında yatıyor.

Robotik sistemlerle alakalı olarak kaleme aldığım bu yazımda bomba imha robotlarından bahsedeceğim. Zira insansız kara araçları (İKA) özelinde Türk savunma sanayii ürünleri olan 1. Seviye Orta Sınıf kategorisinde yer alan bu sistemleri, özellikle Libya gibi asimetrik muharebe alanında faal olarak kullanıyoruz.

Esasında global çapta baktığımız zaman birçok ülkenin bu sistemlerle ilgili çalışmalar yaptığını görmekteyiz. Fakat insansız hava araçlarında (İHA) olduğu gibi, bu tür kritik sistemlere de başta Türkiye olmak üzere, Amerika ve birkaç Avrupa ülkesinin ağırlık verdiğini söyleyebiliriz. İHA’ların operasyonel kullanımı ve endüstriyel gelişimi konusunda geç kalan Avrupa ülkeleri İKA konusunda öncül adımlar atmaya çalışıyor. Özellikle İngiltere’nin istekli oluşu ise dikkat çekiyor.

İKA özelinde Bomba İmha Robotları ve bu sistemlere duyulan ihtiyaç

UNICEF’e göre her yıl savaş sırasında tarlalar ve su kaynakları etrafına bırakılan mayınlar dünya çapında yaklaşık 15.000 ila 20.000 kişiyi, her beş çocuktan birini öldürüyor ya da sakatlıyor. Bu tür tehtidler sadece sivil anlamda değil. Suriye, Irak ve Libya gibi ülkelerin muharebe alanlarında yollar, caddeler, sokaklar, bina girişleri ve bina içleri gibi yerlere tuzaklanan el yapımı patlayıcılar (EYP) ve mayınlar ciddi birer unsur olarak askerî personelin hayatını tehdit ediyor.

Çok eski yıllara gitmeden, yakın geçmişten günümüze gelecek olursak hain saldırılar için planlanmış tuzakların, çeşitli EYP ve mayınların fark edilebilmesi oldukça zordu. Özellikle Irak ve Suriye’nin kuzeyinde yapılan operasyonlarda bu hain tuzak ve saldırılarda askerlerimiz şehit olmuştur. Tüm bu kötü ve üzücü sonuçların nihayetinde savunma ve güvenlik anlamında bir atılım yapılması gerekiyordu. Fakat bu atılım yapılırken geçmişe bakıp ders alınmalı ve ona göre ne yapılması gerekiyorsa bir yol haritası çıkartılarak hayata geçirilmeliydi. İşte bütün detay bu haritada bir yerde saklı olmalıydı; ”insanı kaybetmemek için insanı uzaklaştırmak” gibi.

Nasıl sanayi devrimleri ile hızla artan sanayileşme ile dünyada bir hareketlilik meydana geldiyse, bugünün teknoloji şartlarına baktığımızda da artık bu hareketlilik yerini insanın birebir olarak kullanılmadığı donanımsal ve stratejik olarak geçmişe zıt bir şekilde dizayn edilen-edilmeye devam edilen aletlerle birlikte baştan aşağı yeniden şekillenmiştir. İşte bunlardan birisi de gelişmiş ordularda çok önemli bir yere sahip olan ve bu tehlikeli görevlerden bomba imha uzmanlarına uzaktan ve emniyetli müdahale imkânı sağlayan bomba imha robotlarıdır.

Bomba İmha Robotlarının kullanım alanı olan EYP nedir?

EYP, askerî ya da askerî olmayan bileşenlerden imal edilmiş, askerî veya sivil alanlarda etkili ve yıkıcı bir silah olarak gayrinizami harp tekniklerini uygulayan terör örgütleri tarafından kullanılan, alışılagelmişin ve standardın dışında bir patlayıcı türüdür.

Yol kenarlarında, yamaçlarda veya menfezlerde kullanıldığında EYP’ler, ulaşımın ve iletişimin aksamasının yanı sıra ciddi can ve mal kaybına da neden olabilirler. Meskûn mahalde cadde/sokak girişleri, bina girişleri gibi yerlerde kullanılarak bubi tuzağına dönüştürülebilirler.

Bu kadar yaygın kullanılmasının sebebi ise düşük maliyet ve yüksek etkinliğe sahip olmasıdır. Uzaktan kumanda edilerek (örn. cep telefonu tuzaklaması) ya da bir kablo gibi bağlantılar ile infilak ettirilebilir.

Bomba İmha Robotları üzerinde bulunan ekipmanlar

Bu robotlar genel olarak hafif ve küçük olmalarına rağmen çok büyük ve hayati görevler icra eden kritik sistemlerdir. Tek bir personel ya da iki personel tarafından taşınabilecek şekilde, tak çıkar çok eksenli manipülatör kol ile uzaktan kontrol edilerek taktik uygulamalar için oldukça uygundur. Bu robotlar uzmanların ulaşılması zor ve tehlikeli görevleri emniyetli bir şekilde yerine getirebilmeleri için yardımcı olmaktadır. Bu sistemlerin üzerinde bulunan belli başlı ekipmanlar ise:

-Çok eksenli robotik kol,
-360° kıskaç taret,
-Gece görüş kabiliyetli kıskaç kamera,
-KBRN-Koklama dedektörü,
-su topu

gibileridir.

Bu ekipmanlar içinde en çok dikkat çeken ise su topudur. Keza tespit edilen patlayıcı maddenin imhasında, kullanıcının en büyük yardımcısı su topudur.

Su Topu nedir?

Su topu, şüpheli cihazın infilak olasılığını ortadan kaldırarak birçok el yapımı patlayıcı (EYP) türünü etkisiz hale getirebilecek oldukça etkili bir ekipmandır. Yüksek kalibreli ve özel olarak tasarlanmış bir sıvı haznesinden oluşur. Yüksek basınçlı ağız kısmı, EYP’lerin imhası sırasında soğuk sıvı jetini yüksek hızda çalıştırmaya yardımcı olur. Su topu , son kullanıcı tarafından haznesine su konularak kullanılabildiği gibi konvansiyonel bir fünye ile patlayıcı tercih edilerek de kullanılabilir. Suyun patlayıcı maddelere karşı silah olarak kullanılması, büyük başarılar elde edilen ve şu an revaçta olan bir uygulamadır.

Geliştirilen bazı Boma İmha Robotları

Amerika – QinetiQ North America:

TALON Bomba İmha Robotu, QinetiQ North America’nın sahibi olduğu Foster-Miller tarafından geliştirilmiş ve üretilmiş olan insansız, paletli bir askerî robottur. Keşif-gözetleme, patlamamış mühimmat imhası, MAYIN-EYP tespit, teşhis ve imha gibi görevlerde kullanılmak üzere taslarlanmıştır. Şu an başta ABD olmakla beraber dünyada 4.000 adet TALON bomba imha robotu hizmet vermektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri de kullanmaktadır.

Avrupa – Asukasiewicz-PIAP Enstitüsü:

Polonya Silahlı Kuvvetleri için geliştirilen ve teslimat süreci devam eden RPP (Robot Patrolowo Przenośy/Portable Patrol Robot/Taşınabilir Karakol Robotu) Bomba İmha Robotu. 75 kg ağırlığa sahip olan bu robot, hafif bir konsol kullanılarak kablosuz olarak kontrol ediliyor. Buna ek olarak, robot nesne tanıma için sensörler ile donatılmıştır. Robotun özel kameraları, gündüz ve gece ve de her türlü hava koşulunda yüksek çözünürlüklü görüntüler yakalayabilmekte.

Ülkemiz ise İHA’larda yakaladığı ivmeyi bu alanda da yakalamış ve çeşitli sistemler üretmiştir. Elektroland Defence ile birlikte ASELSAN bomba imha robotları konusunda önemli çalışmalar yapmış, gerek ülke sınırlarımız gerekse sınır ötesinde de güvenlik güçlerimizin kullanımına sunmuştur.

Elektroland Defence tarafından geliştirilen TMR-I Dinçer

Mini bomba imha robotu son derece kolay kullanımlı 5 eksen robotik kol ve yeni nesil paletli yürüyüş kabiliyetine sahip, kolay taşınabilir, kum, beton, çakıl, çimen, toprak ve ıslak zeminde kullanılabilir olarak tasarlanmıştır. İç ve dış mekânlarda öncelikle keşif-gözetleme amacı için yüksek çözünürlüklü gündüz/gece görüş özelliğine sahip HD kamera ile donatılmıştır. Robot şu özelliklere de sahiptir:

-EOD (Explosive Ordnance Disposal/Patlayıcı Madde İmhası)/IEDD (Improvised Explosive Device Disposal/El Yapımı Patlayıcı İmhası) keşif-gözetleme işlemlerini gerçekleştirerek alan temizliği sağlanmasına yardımcı olur,
-kıskacı sayesinde şüpheli nesne veya cisimlere anında müdahale imkânı sağlar,
-modüler yapısı sayesinde istenilen faydalı yükler takılabilmektedir.

TMR-I Dinçer faydalı yükler hariç 13.5 kg ağırlığa sahiptir. 500 m mesafeye kadar (artırılabilir) RF , 100 m mesafeye kadar (artırılabilir) kablolu kullanıma sahiptir. 5 kg kol açık pozisyonda 10 kg kol kapalı pozisyonda kaldırma kapasitesi ile birlikte su topu mekanizmasına da sahiptir. Ayrıca KBRN (Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer) koklama dedektörü gibi opsiyonel faydalı yüklere sahiptir. Güvenlik güçlerimizin kullanımına sunulmuştur.

TMR-II ÇETİN

2 saate kadar kesintisiz operasyon süresi ve 250 m kablosuz kontrol alanı özellikleri ile uzun süren ve tehlikeli operasyonlarda etkin rol oynayan ÇETİN, 45° rampa tırmanabilme, 25 cm engel ve 35 cm hendek yetenekleri ile ulaşılması zor hedeflere kolayca ulaşabilmekte. 14 kg ağırlığa sahip olan ÇETİN, su topu ekipmanları ile beraber 10 kg azami yük kaldırma kapasitesine sahiptir. Güvenlik güçlerimizin kullanımına sunulmuştur.

TMR-II Kutlu

Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan Kutlu Bomba İmha Robotu adını, 1999 yılında Kosova’da imha etmeye çalıştığı bombanın patlamasıyla şehid olan Hv.Slh.Bşçvş Hüseyin Kutlu’dan almıştır. Şu işlevlere sahiptir:

-Operasyon öncesi keşif-gözetleme ve EOD/IEDD yol temizleme görevlerini yerine getirme imkânı sunar.
-Şüpheli nesnelerin ve malzemelerin kıskaç manipülatör kol sayesinde kolay kontrolüne imkân tanır.
-Kontrol konsolu operasyon esnasında video kayıt etme ve resim çekme imkânı sağlar ve anında izlenmesine imkân verir.

39.5 kg faydalı yükler harici ağırlığa sahip olan Kutlu, 30 cm’ye kadar dikey engel, 40°’ye kadar eğim ve 35 cm’ye kadar su derinliğinde kullanılabilmektedir. 6 eksenli robotik kolu ile 115 cm’ye kadar dikey erişim, 20 cm paralel kıskaç açıklığına sahip olmakla beraber su topu entegrasyonuna izin vermektedir. Opsiyonel faydalı yük olarak KBRN-Koklama dedektörüne sahiptir.

ASELSAN KAPLAN Bomba İmha Robotu

Yüksek hareket kabiliyetine sahip dayanıklı bir araç platformu üzerine göreve özel değişik faydalı yüklerin kolaylıkla entegre edilebildiği, ayarlanabilir otonomi seviyelerine sahip, modüler kontrol konsolu ile uzaktan komuta edilebilen son teknoloji ile donatılmış yeni nesil bir ürün ailesidir. Kaplan Ailesi’nin uluslararası birlikte çalışabilirlik standartlarına uygun esnek mimarisi sayesinde, araçlara yeni görev senaryoları ve faydalı yükler kolaylıkla entegre edilebilmektedir. Üzerine entegre farklı faydalı yük seçenekleri ve modüler yapısı ile birlikte önemli görevler icra edebilecek kabiliyete sahip bu sistem; bomba imha versiyonu sayesinde toprağa gömülü mayın veya EYP tespit ve imha etme faaliyetlerini kolaylıkla icra edebilecek. Bunların yanı sıra entegre karıştırıcı sistemler ile operasyon alanında elektronik harp gibi kritik görevleri de yerine getirecektir.

Sonuç

İnsansız sistemlerin gelişimi artık güvenlik temelli askerî konspetleri oluşturmada öncü rol oynuyor. Bu sistemlerin başında ise yukarıda da bahsettiğimiz bomba imha robotları geliyor. Çatışmalı bölgeleri incelediğimizde mayın ve EYP tuzaklamaları uzun süre daha devam edecek gibi duruyor. Geçmişten alınan dersler bizlere bugün bu sistemlerin ne denli hayati önem arz ettiğini gösteriyor. Çok ciddi mesailer harcayarak bu sistemleri geliştiren mühendislerimiz sayesinde, denizaşırı bölgelerde icra ettiğimiz operasyonlarda bu sistemler sayesinde bomba imha uzmanlarımız görevlerini uzaktan ve emniyetli bir şekilde icra edebiliyorlar. Zira bu robotlar adeta kullanıcısının eli, kolu, ayağı olup başta kullanıcısı olmak üzere insanların hayatlarını kurtarıyor. Özellikle Libya ve Suriye’de etkin olarak kullanıyor olmamız, güvenlik temelli askerî konspetlere önem verdiğimizin apaçık bir göstergesidir.

İnsan İçin İnsansız.

Ömer Kara

Türk Savunma Sanayi özelinde İnsansız Kara Araçları Araştırmacısı.