Öncü otonomi ve yapay zeka çalışması: Shakey

Otonomi ve robotik teknolojiler harp alanlarını yeniden şekillendiriyor. Gün geçtikçe yapay zekayı mümkün kılan teknolojilerde meydana gelen hızlı ilerleme, insan figürünün harp alanındaki harp ve strateji bakımından tek karar alıcı ve uygulayıcı olma niteliğini elinden almasa da artık bunu paylaşacak gibi görünüyor.

Bu çalışmada, özellikle İnsansız Kara Araçları özelinde insansız sistemler için otonomi çalışmaları hâli hazırda hızla devam ederken, yapay zekâ destekli bu çalışmaların başlangıç noktası olarak nitelendirebileceğimiz bir sistemden bahsedeceğiz.

Başlamadan önce otonomi kavramından kısaca bahsetmek gerekirse; Otonomi, dışarıdan herhangi bir müdahale olmadan, bir kişi ya da durumdan tamamen bağımsız bir şekilde karar verebilme ve uygulayabilme kabiliyetidir.

Bu konuda irili ufaklı bir takım çalışmalar 1900’lü yıllarda yapılmış ancak bir çoğu nihayete ermeden durdurulmuştur. O zamanların en ünlü bilim adamlarından biri olan Dr.Shannon (ABD), 1940’lı yıllarda herhangi bir kişinin etkisi ve müdahalesi olmadan, etrafında olup biteni kendi anlayabilecek ve ona göre karar alıp hareket edebilecek, tepki verebilecek şekilde programlanan, yapay zekâ laboratuvarında görme, tepki verme, algılama gibi testleri yapmak için bir robot fare tasarlamıştır. Labirent çözebilecek şekilde geliştirilen bu fare basit öğrenme algoritmasıyla çalışıyordu.

Bununla ilgili John Gertner’in Fikir Fabrikası isimli kitabında da Shannon’un bu robot fare çalışması ile ilgili olarak “Faremin labirentin altındaki bir elektro-mıknatısla hareket ettirilebilecek bir blok mıknatıs olmasına karar verdim,” ifadesine yer verilirken, çalışma prensibi ile ilgili olarak ”Labirentteki ilk denemesinde fareyi izlemek çok da nefes kesici değildi. Theseus  labirentin içinde bir duvara çarpana kadar yavaşça ilerliyordu, sonra bir duvara çarpıyor ve açık bir yol bulana kadar denemeye devam ediyordu. Hızlı hareket etmiyordu. Ancak, sonunda doğru yolu bulmak konusunda da hata yapmıyordu. ” deniliyordu.

Gelelim yazımızın ana konusu olan, otonom insansız kara araçlarının ilk başlangıç noktası olarak nitelendirebileceğimiz bir sistem olan Shakey’e…

O zamanlar bu gelişmelerin devamında ilk otonom robot olan Shakey geliştirilmiştir. 1960’lı yıllarda Charles Rosen liderliğindeki bir grup mühendis tarafından ABD’de Stanford Enstitüsü’nde geliştirilen ve ARPA (günümüzde DARPA-  Defense Advanced Research Projects Agency) tarafından fonlanan Shakey projesi, yapay zekâ kullanılarak geliştirilmiş bir test robotudur.

Genel olarak Shakey, 2 metreye yakın bir uzunluğa, hareket kabiliyetini ve çarpma/çarpışma algılama sensörlerinin bulunduğu tekerlekli bir platforma sahipti(bu platformda iki basamaklı motor, her biri yanlara monte edilen tahrik tekerleklere bağlı). Üzerinde dönebilen bir TV kamera, ultrasonik bir menzil bulucu ve dokunma sensörleri olan Shakey otonom özellikler sergileyebilme kabiliyetine sahip olan bir platformdu.

Shakey, gelen sistem verilerini işleyebilen, durumunu ve motorlarını kontrol edebilen ve kendisine komutlar gönderebilen SDS (Bilimsel Veri Sistemleri) 940 Bilgisayarına bağlıydı. Yine de o dönemin teknolojisine baktığımızda tam otonom olmadan proje durdurulmuş olsa da otonom sistemlerin üzerinde çalışılmasını başlatmış ve bugün yakalanan bu teknolojinin de öncüsü olmuştur.

Shakey, kendisi ilk önce verilen görev doğrultusunda gideceği rotayı planlayacak, hatta ve hatta bulunan engellerin etrafında da bir rota çizecekti. Yani farklı tip ve büyüklükte blok/engellerin bulunduğu bir odada yürüyebiliyordu. Tabi bunu üzerinde bulunan kameranın ve sahip olduğu sensörler blokları algılaması ile yapıyordu. Her ne kadar hareket alanı kısıtlı ve kendisi yavaş olsa da o zaman için önemli gelişmeydi. Kendisine verilen komutlara göre kutuları üst üste dizebiliyor, farklı renklere boyanan blokları da ayırt edebiliyordu. Hatta simetri kontorlü yapıyordu yani dizdiği kutular düzgün duruyor mu durmuyor mu, kontrol ediyordu.

20 Kasım 1970 tarihli Life Magazine’de yayınlanan bir makalede ilgili olarak “Shakey’e yüksek bir platformdaki kutuyu itmesi söylendi ama Shakey oraya yetişemedi, çok kısa düşündükten sonra odanın diğer tarafında bulunan eğik düzlem bir rampayı platformun yanına itti, rampaya tırmanarak kutuyu aşağı itti.” ifade bulunmaktadır.

Bu sebeple, her ne kadar bazı şeyler değiştirilemez olarak görünse de aslında geliştirilmeye her zaman açıktır. Shakey’de bunun apaçık bir örneğidir.

İlgili:

Yazar

Ömer KARA

Ömer Kara

Türk Savunma Sanayi özelinde İnsansız Kara Araçları Araştırmacısı.