Rusya’nın iddialarının aksine Libya’daki varlığına dair inceleme

Rusya Dışişleri Bakanlığı, çeşitli basın raporlarını “sahte haber” olarak nitelendirerek, Libya’daki çatışmada hiçbir Rus askerinin dahil olmadığı iddia ediyor.

Bakanlık, Libya’daki savaşlara katılan Rus vatandaşları hakkında güvenilir bir bilgi alınmadığını söyleyerek kesin olmayan bir dille yalanlama yolunu tercih ediyor. 12 Nisan’da Arap medya organları tarafından yayınlanan bu raporların temelinin Libya’nın meşru hükümeti Ulusal Mutabakat Hükümeti’nden “bilgili bir kaynak” olduğunu ifade ederek Rus tarafı tezlerine meşruluk kazandırmaya çalışıyor.

Kaynaklarda “Wagner Group” adlı bir Rus özel askeri şirketinin, Libya Ulusal Ordusu ile birlikte savaşarak güney Trablus’taki Salah Al-Din bölgesinde bir operasyon odası ile sahada olduğunu belirtiliyor.

Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın açıklaması bu raporların türünün ilk örneği olmadığını söylemiş ve “Moskova’nın Libya çatışmasına müdahale ettiği ve taraflardan biriyle açıkça hizalandığına dair yanlış bir izlenim yaratmak için pompalandıklarını” iddia ediyor.

Bakanlık, Rusya’nın çatışma boyunca tarafsız kaldığını da söyleyerek Rusya’nın Libya’da kalıcı bir ateşkese ve mevcut krize siyasi bir çözüme katkıda bulunmak için elinden gelenin en iyisini yaptığını ifade ediyor.

Moskova daha önce ABD tarafından dile getirilen Rusya’nın Libya’ya askeri müdahale ettiğini ve siyasi süreç üzerinde “istikrarsızlaştırıcı” bir etkiye sahip olduğu iddialarını da reddediyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavror, “Rus paralı askerlerinin” Libya’da savaştığı iddialarının sadece söylentilerden başka bir şey olmadığını ısrarla söylüyor.

Rusya tarafının tüm iddia ve söylemlerini paylaştık. Peki sahadaki gerçek nedir? İddia edildiği gibi “Wagner Group” sahada yok mu? Tabi ki var…

Rusya’nın Libya’daki Varlığına Dair

Rusya’nın Paralı Asker Şirketleri ve Faaliyetleri Alanları

• RSB-Group
• Antiterror
• MAP
• MSGroup
• Centre R
• ATK Group
• SlavCorps
• PMC Wagner
• E.N.O.T.
• Cossacks

Wagner Group’a Dair

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Aralık ayı sonunda Tunus’ta yaptığı açıklamada da Wagner Grubu’nu işaret ederek, “Sormak lazım, Libya’da bulunan, 5 bini Sudan’dan, 2 bini Rusya’dan Wagner diye girenler hangi sıfatla geldiler, orada ne işleri, hangi bağlantıları var?” demişti. Tabi bunun siyasi bir erk tarafından ifade edilmesi tam anlamıyla objektif bir bakış sunmuyor çünkü Türkiye Libya’da Birleşmiş Milletler tarafından da tanınan meşru hükümeti Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni destekliyor.

Peki Wagner Group PMC şirketinin sahibi kimdir? Wagner’in arkasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e en yakın isimlerden biri olarak gösterilen Evgeni Prigozhin’in olduğu iddia ediliyor. Bu iddialar, doğrulanmış değil ancak yapılan araştırmalar sonucunda oluşan genel kanı Wagner’in sahibinin Prigozhin olduğu yönünde. Sahip olduğu catering şirketiyle Rusya devlet başkanlığının yiyecek ve içecek ihtiyaçlarını karşıladığı için “Kremlin’in aşçısı” lakabıyla bilinen Prigozhin, gizemli bir iş adamı. Hakkında çok fazla bilgi bulunmuyor.

Wagner’in ne zaman kurulduğu tam olarak bilinmiyor. İlk olarak, 2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı ilhak ettiği dönemde ortaya çıktıkları ve Ukrayna’da yoğun olarak faaliyet gösterdiği düşünülüyor. O dönemde Ukrayna’ya bağlı olan Kırım’da havaalanı gibi kritik noktaları ele geçiren ve “küçük yeşil adamlar” olarak adlandırılan, asker üniformalı kişilerin bugün Wagner Grubu’na bağlı paralı askerler olduğu iddia ediliyor. Ancak şirketin faaliyetlerinin mercek altına alınması Afrika’daki faaliyetlerinden dolayı oldu. Orta Afrika Cumhuriyeti’nde şirketin faaliyetleriyle ilgili araştırma yapan üç Rus gazeteci, 2018 yılında öldürüldü. Bu cinayetlerin arkasında Wagner’in bulunduğu yönündeki iddialar hiçbir zaman kanıtlanmadı.

Orta Afrika Cumhuriyeti’nin yanı sıra Madagaskar, Zimbabve, Sudan ve Libya da şirketin faaliyet gösterdiği ülkeler arasında yer alıyor. Reuters haber ajansı, Ocak 2019’da yayınladığı bir haberde, Wagner’e bağlı paralı askerlerin Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro’nun korumalığını yaparken görüldüğünü bildirdi.

Libya’ya Dair

İngiliz BBC haber ajansında yer alan bir haberde İngiliz hükümetinden bir kaynak, Wagner’in Libya’nın doğusunu kontrolü altında tutan General Halife Hafter’e bağlı güçlere destek veren yaklaşık 300 elemanının olduğunu ve Libya Ulusal Ordusu’na da top, tank, insansız hava aracı ve mühimmat tedarik ettiğini söyledi.

Aynı kaynak gazeteye yaptığı değerlendirmede, “Bu paralı askerler, Tobruk ve Derna’daki derin su limanlarını Rus filosunun gelebilmesi için güvenlik altına almaya çalışıyor. Ayrıca, güney Avrupa’ya enerji kaynaklarının akışını da buradan kontrol edebilirler” dedi.

Wagner’a bağlı paralı askerler, Libya’da yalnızca silah temin etmekle kalmıyor, aynı zamanda özellikle sosyal medya üzerinden propaganda faaliyetlerinde de bulunuyor. Şirketin yapılacak olası bir cumhurbaşkanlığı seçiminde Hafter’in aday olması halinde, kazanması için usulsüzlük ve propaganda faaliyetlerinde bulunmaya hazırlanıyor. Wagner’in iç yazışmalarında, Hafter’in kontrolü altına aldığı toprakları savaşarak değil, aşiretlere rüşvet vererek ele geçirdiği ve burada da ağırlıklı olarak Birleşik Arap Emirlikleri’nden gelen 150 milyon doları kullandığı ifade edilen bir diğer husus.

Birleşmiş Milletler tarafından tanınan ve Türkiye’nin de desteklediği Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti, geçen yıl Mayıs ayında iki Rus vatandaşını “içişlerine karışmaya çalışmak” suçlamasıyla tutukladı. Tutuklanan iki kişinin üzerinden Wagner Grubu ile bağlantılı olduklarını gösterdiği iddia edilen dizüstü bilgisayar ile hafıza kartlarının çıktığını bildirilmişti.

Geçtiğimiz günlerde de Trablus ekseninde yaşanan çatışmalar sonrası bölgede A/T (Arama/Tarama) faaliyeti gerçekleştiren Ulusal Mutabakat Hükümetine (UMH) bağlı birlikler, darbeci general Hafter’e bağlı Libya Ulusal Ordusu’nca kullanılan bir yerleşkede Libya’daki Rus paralı askerlerine yönelik yeni kanıtları sosyal medyadan paylaştı.

Rusya’nın paralı askerlerinin Libya, özellikle Trablus ekseninde bulunduğuna dair tek kanıt elbette bu görüntü değil. Daha önce Ekim 2019’da sosyal medyada UMH birliklerince Rus paralı askerlerinin kimlikleri, AGL VOG-17 mühimmatı, Sovyet tipi harita çizelgesi, RPO-A Shmel tipi termobarik roketatar ve hatta Suriye’den Libya’ya sevk edilen Rus paralı askerlerinin üzerinde bulunan Suriye Liraları paylaşılmıştı.

Hatta UMH birlikleri canlı yakaladıkları bir Wagner(?), paralı milisinin Libya’daki faaliyetlerini anlattığı bir söyleşi yayınlamıştı.

Not: Soru işareti koymamın sebebi birden çok Rus paralı askeri şirketinin var olması ve bu şirketlerin çeşitli ülkelerde faaliyet göstermeleri. Medyada yer alanların aksine Libya’da hangi Rus paralı askeri şirketinin bulunduğu net şekilde bilinmiyor ancak yüksek olasılıklı Wagner olduğu belirtiliyor.

Bahsi geçen söyleşi aşağıda yer alıyor.

New York Times gazetesi de Libya’da yaklaşık 200 “Rus paralı asker” in geldiğini ifade etmişti. Libya Yüksek Devlet Konseyi Başkanı Khalid al-Mishri, Associated Press’e verdiği demeçte, “Tüm kanıtları toplayıp yetkililere sunduktan sonra Rusya’yı ziyaret edeceğiz.” dedikten sonra Libya’da yaklaşık 600-800 PMC Wagner’in olduğunu söylemişti.

Libya’da Rus PMC’leri

• Bengazi’de darbeci Halife Hafter’e bağlı güçleri eğitiyor,
• Trablus Güneyi’nde yaşanan çatışmalarda aktif rol alıyor,
• Çeşitli petrol ihracatı konusunda imtiyazların sağlanmasına neden oluyor.
• Yine Trablus ekseninde PMC Wagner milislerinin Elektronik Taarruz (ET) sistemlerini aktif kullandıklarına dair görüntülü kanıtlar mevcut.

Şimdiye dek Trablus ekseninde yaşanan çatışmalarda yaklaşık 35 PMC Wagner mensubu paralı askerinin Ulusal Mutabakat Hükümeti güçlerince etkisiz hale getirildiği biliniyor.

Daha önce Ürdün’ün Çin yapımı CH-4B SİHA’ları Libya’daki darbeci Hafter güçlerine satmasına yönelik paylaştığımız haberde adı geçen Kazakistan merkezli Jenis Air şirketine ait Il-76TD uçakları Libya’da açıkça görünmekte.

Belirtilen uçakların daha önce Birleşik Arap Emirlikleri ve Ürdün’den Libya’ya uçuşlar yaptığının bilindiğini paylaşmıştık.

Yukarıda yer alan görsellerde Jenis Air’e bağlı nakliye uçaklarının Rusya-Birleşik Arap Emirlikleri-Ürdün-Mısır ve Libya ekseninde 23-25 Nisan 2020 tarihleri arasında gerçekleştirdiği uçuşlara dair veriler yer alıyor.

Aşağıda da görüldüğü üzere BAE tarafından 2020 Ocak ve Şubat aylarında Libya’ya çeşitli noktalardan çok sayıda uçuş gerçekleştirildi.

Libya’da Trablus’un Güneyi’nde yer alan bölgelerde UMH birliklerince çekilen görüntülerde Rus paralı askerleri açıkça görülüyor. Daha sonradan çeşitli kaynaklarca paylaşılan videolarda Rus askerlerinin bir bina içerisinde oldukları ve bazılarının yaralandığı net bir şekilde görünüyordu.

Libya’da Trablus Ekseninde Son Durum

Ata Ahmet Kökçü

Çukurova Üniversitesi Gazetecilik Öğrencisi, savunma sanayii ve global askeri teknolojilerle ilgileniyor.