Savunma Sanayii Başkanlığı'ndan yapay zeka raporu

Savunma Sanayii Başkanlığı, Geleceğin Yapay Zekâ Teknolojileri (GYZT) Odak Teknoloji Ağı (OTAĞ) faaliyetleri kapsamında sonuç raporu yayınladı. Rapor kapsamında yapay zekâya dair kritik teknoloji alanları, mevcut yetkinlikler, gelişim ihtiyaçları ve potansiyel kazanım alanları çok paydaşlı bir yaklaşımla değerlendirilmiş; yakın ve uzak vadeli hedefleri içeren Ar-Ge teknoloji yol haritası da hazırlanmıştır.

Rapor kapsamında Türkiye’nin yapay zekâ ekosistemi, savunma sanayii firmalarının, araştırma kurumlarının ve üniversitelerin bu alandaki mevcut Ar-Ge faaliyetleri, ürünleri ve projeleri detaylı olarak incelenmiştir. Yapay zekâ uygulamalarının savunma alanındaki mevcut entegrasyon seviyesi, karşılaşılan zorluklar, elde edilen başarılar ve geleceğe yönelik potansiyel büyüme alanları kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiştir.

Türkiye’ye ek olarak Dünyadaki mevcut durum da raporda incelenmekte. Bu bağlamda küresel ölçekte yapay zekâ teknolojilerinin savunma sanayii üzerindeki etkileri, uluslararası arenadaki başlıca aktörlerin (ülkeler, teknoloji devleri, araştırma merkezleri) yapay zekâ yatırımları ve stratejileri analiz edilmektedir.

Öne çıkan yapay zekâ tabanlı askeri uygulamalar, geleceğin savaş konseptlerindeki yapay zekanın rolü ve uluslararası iş birlikleri ele alınmakta. Bu küresel perspektif ile Türkiye’nin kendi yol haritasını çizerken dikkate alması gereken alanlar ortaya koyulmuştur.

İncelenen odak grupları

1. Görüntü, Video ve 3B Verileri Kullanılan Yapay Zekâ Teknolojileri (Bilgisayarlı görüye dayalı teknolojiler): Bu çalışma grubu, görsel verilerin analizi ve yorumlanmasına odaklanan teknolojileri incelemiştir. Bu kapsamda, Otonom Sistemler ve Robotik (insansız hava, kara ve deniz araçları ile robotik sistemlerin çevresini algılaması ve karar alması), Silah Sistemleri (hedef tespiti, takip vb.), Coğrafi Bilgi Sistemleri (haritalama, arazi analizi), Keşif ve Gözetleme (istihbarat toplama, anormal durum tespiti) ve Karar Destek Sistemleri (görsel veriye dayalı analizler) gibi uygulamalar detaylı olarak incelenmiştir.

2. Ses/Konuşma ve Metin Verileri Kullanılan Yapay Zekâ Teknolojileri (Konuşmaya dayalı ses verilerine ve metinsel verilere dayalı teknolojiler): Bu çalışma grubunda, sesli ve metinsel verilerin işlenmesi ve anlamlandırılmasına yönelik teknolojiler incelenmiştir. Bu kategori altında, İstihbarat (açık kaynak istihbaratı, sinyal istihbaratı), Siber Güvenlik (anormal ağ trafiği tespiti, tehdit istihbaratı), Doğal Dil İşleme (Büyük Dil Modelleri dahil olmak üzere metin analizi, çeviri, özetleme) ve İletişim Sistemleri (sesli komut) gibi alanlar incelenmiştir.

3. Zaman Serisi, Tablosal ve Grafiksel Veriler Kullanılan Yapay Zekâ Teknolojileri (Ses verisi haricindeki zaman serisi verilerine, sensör verilerine, tablosal gösterilebilecek verilere ve grafiksel ele alınabilen verilere dayalı teknolojiler): Çalışma grubunun amacı sensör verileri, loglar, telemetri verileri gibi zamanla değişen veya yapılandırılmış sayısal verilerin analizini içeren teknolojileri incelemektir. Bu başlık altında Simülasyon ve Eğitim Sistemleri (gerçekçi senaryo oluşturma, performans analizi), Kestirimci Bakım (arızaları önceden tahmin etme), Coğrafi Bilgi Sistemleri (mekansal ve zamansal veri entegrasyonu) ve Karar Destek Sistemleri (veri odaklı tahmin ve strateji geliştirme) gibi uygulamalar ele alınmıştır.

4. Farklı Tür Verilerin Hibrit Olarak Kullanıldığı Yapay Zekâ Teknolojileri (Birden fazla çeşit veri türünün aynı modellerde işlenmesine, sensör füzyonu yapılmasına ya da farklı modellerde işlenen farklı veri türlerinin bir karara ulaşmada kullanılmasına yönelik teknolojiler): Farklı veri tiplerinin (görüntü, ses, metin, sensör) entegre edilerek daha kapsamlı bir anlayış ve karar mekanizması oluşturulmasına odaklanan teknolojiler bu çalışma grubunda incelenmiştir. Bu alanda, Lojistik ve Tedarik Zinciri (çok modlu veri analizi ile optimizasyon), Elektronik Harp (farklı sinyal türlerinin analizi), Hibrit Savaş (siber, fiziksel ve bilişsel boyutların entegrasyonu), Silah Sistemleri (çoklu sensör füzyonu) ve Otonom Sistemler ve Robotik (kompleks algılama ve karar verme) gibi uygulamalar değerlendirilmiştir.

5. Askeri Yapay Zekâ Uygulamalarında Regülasyonlar ve Veri Politikaları (Yapay Zekânın askeri uygulamalarında karşılaşılabilecek hukuki, güvenlik, etik, vb. konularda regülasyona ve veri politikalarına yönelik ele alınabilecek hususlar ve standartlar): Bu çalışma grubunda, yapay zekâ teknolojilerinin askeri alandaki kullanımıyla ortaya çıkan etik, hukuki ve güvenlik boyutları ele alınmıştır. Etik ilkeler (sorumluluk, şeffaflık), Güvenilirlik (sistemlerin öngörülebilirliği ve hata toleransı), Açıklanabilirlik (yapay zekâ kararlarının anlaşılabilirliği) ve Uluslararası Hukuk Düzenlemeleri gibi konular incelenmiştir. Bu hususlar, askeri yapay zekâ uygulamalarının sorumlu ve uluslararası normlara uygun bir şekilde geliştirilmesi ve dağıtılması için temel oluşturmaktadır.

Raporun değerlendirilmesi

690 sayfa olan rapor, incelenen odak gruplarının detaylı anlatımları ile başlamaktadır. Bahse konu anlatımlar, Türkiye’nin ve farklı ülkelerin ilgili odak grupları kapsamında yürüttüğü çalışmaları ve eğilimleri de incelemektedir. Türkiye’nin yürüttüğü çalışmalara ek olarak beklenen risklerin ve zorlukların da işlenmesi yol haritasının çıkarılabilmesi açısından kritik öneme haizdir. Ayrıca Türkiye’nin mevcut altyapıları da incelenmiş ve riskli alanlardaki dışa bağımlılık, insan kaynağı ihtiyacı, yetersiz veri seti vb. durumlar da ele alınmıştır.

Türkiye’de yapay zekanın savunma veya sivil alanda aktif kullanımına yönelik örnekler de sunulmuştur. Özellikle elektronik harp sistemlerde yapay zekanın kullanımına yönelik bazı bilgiler ilk defa paylaşılmıştır. Paylaşılan bilgiler aşağıda yer almaktadır.

“Tehdit Tanıma ve Sınıflandırma: YZ algoritmaları, geniş sinyal veri kümelerini analiz ederek tehditleri hızlı bir şekilde tanımlayabilir ve sınıflandırabilir. TÜBİTAK BİLGEM’in İHA EH podları, YZ destekli tespit ve teşhis algoritmalarını kullanarak tehdit oluşturan radarları belirleyebilmekte ve düşman EH düzenini ortaya çıkarabilmektedir. Benzer şekilde, genel olarak bilişsel ve YZ tabanlı EH sistemleri, tehditlerin tespiti ve analizi için kullanılmaktadır. ASELSAN’ın ANTIDOT 2-U/S podu da otomatik ve operatör kontrollü tehdit tanımlama özelliğine sahiptir.
Uyarlanabilir Karşı Tedbirler: YZ, EH sistemlerinin tespit edilen tehdit ortamına göre karıştırma tekniklerini ve diğer karşı tedbirleri gerçek zamanlı olarak otonom bir şekilde ayarlamasını sağlayabilir. Bu, bilişsel EH’nin temel bir özelliğidir; sistemler elektromanyetik ortamdan öğrenir ve savunmalarını bağımsız olarak yeniden yapılandırır.
Sinyal İstihbaratı (SIGINT) Analizi: YZ, ele geçirilen sinyalleri işleyerek ve analiz ederek değerli istihbarat elde edilmesine yardımcı olabilir. YZ, sinyal tanıma ve sınıflandırmasında kritik bir rol oynar. ASELSAN’ın MILKED-3A3 sistemi, düşman iletişimlerini tespit etme, izleme ve analiz etme yeteneğine sahiptir ve hatta konuşulan dili bile analiz edebilir. Bu sistem aynı zamanda frekans atlamalı ve doğrudan dizi yayılımlı spektrum sinyallerini tespit edebilir ve konuşma ve konuşmacı tanıma yeteneklerine sahiptir.
Elektronik Taarruz: YZ, düşman elektronik sistemlerini daha etkili bir şekilde bozmak veya etkisiz hale getirmek için karıştırma ve yanıltma tekniklerini optimize edebilir. YZ tabanlı EH sistemleri, tehdit sistemlerinin etkisini azaltmak veya ortadan kaldırmak için kullanılabilir. YZ ayrıca elektronik taarruz için emisyon ve sinyal kontrol taktiklerinde önemli avantajlar sunar.
Elektronik Korunma: YZ, dost sistemlerin düşman elektronik taarruzlarına karşı savunmalarını otonom olarak uyarlayarak direnç göstermelerine yardımcı olabilir. EH ve siber harbin birleşimi, YZ’nın siber-elektronik saldırılara karşı korunmada rolünü göstermektedir. YZ ayrıca elektronik korunma için uyarlanabilir karşı tedbirleri kolaylaştırır.
Karar Destek: YZ destekli sistemler, komutanlara EH operasyonları sırasında gerçek zamanlı analizve öneriler sunarak karar alma süreçlerine yardımcı olabilir. ASELSAN’ın HAMLE sistemi, taktik seviyede karar desteği ve harp oyunları için YZ kullanan bir komuta asistanıdır.
Spektrum Yönetimi: YZ, dost sistemlerin verimli çalışmasını sağlamak ve paraziti önlemek için elektromanyetik spektrumun kullanımını optimize edebilir. YZ ayrıca EH’de akıllı kaynak tahsisini kolaylaştırabilir. “

Sonuç olarak raporun Türkiye’nin başarılarını, eksiklerini ve yol haritasını önemli verilerle irdelediği görülebilmektedir. Geleceğin harp sahasını değiştirmesi beklenen yapay zekânın özellikle Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından bu tarz etkinlik ve raporlarla yakinen takip edilmesi kritik öneme haizdir.

Raporun tamamı için tıklayınız.