Türk Deniz Kuvvetleri: Adalar Denizi’ndeki bazı adaların gayri askeri statüsü ihlal edilmiştir

Türk Deniz Kuvvetleri: Adalar Denizi’ndeki Bazı Adaların Gayri Askeri Statüsü İhlal Edilmiştir

Türk Deniz Kuvvetleri, Adalar Denizi’nde bulunan ve Yunanistan’a ait olup ‘gayri askeri’ statüde bulunması gereken adaların bu statülerinin ihlal edildiğine dair Navtex yayınlamaya devam ediyor. Türk Deniz Kuvvetleri, 15 Eylül 2020 tarihinde Sakız Adası’nın 1923 Lozan Barış Antlaşması’nda belirlenen ‘gayri askeri’ statüsünün bozulduğuna dair ilk Navtex’i yayınlamıştır. Bu tarihten itibaren 11 farklı adanın ile ilgili ‘gayri askeri’ statülerinin ihlal edildiğine dair birçok Navtex yayınlanmıştır. ‘Gayri Askeri’ statülerinin ihlal edildiğine dair Navtex yayınlanan adalar şunlardır:

Sakız Adası (2)
Limni Adası (5)
Midilli Adası (3)
Semadirek Adası (2)
Bozbaba Adası (3)
İpsara Adası (3)
Sisam adası (1)
Herke Adası (2)
Ahikerya Adası (1)
Batnoz Adası (1)
İleki Adası (1)

Yukarıda ismi geçen adaların ‘gayri askeri’ statüleri 1923 Lozan Barış Antlaşması ve 1947 Paris Antlaşması ile belirlenmiştir.

Lozan Barış Antlaşması (1923)

Adalar Denizi’nde yer alan adalarla ilgili düzenlemeler Lozan Barış Antlaşması’nın 12, 13, 14, 15 ve 16. maddelerinde belirtilmiştir.

Madde 12 – İmroz ve Bozca Adaları ile Tavşan Adaları dışında, Doğu Akdeniz Adaları ve özellikle Limni, Semendirek, Midilli, Sakız, Sisam ve Nikarya Adaları üzerinde Yunan egemenliğine ilişkin 17/30 Mayıs 1913 günlü Londra Andlaşmasının beşinci ve 1/14 Kasım 1913 günkü Atina Andlaşmasının on beşinci Maddeleri hükümleri uyarınca 13 Şubat 1914 günkü Londra Konferansında alınıp 13 Şubat 1914 günü Yunan Hükümetine bildirilen karar, işbu Andlaşmanın İtalya’nın egemenliği altına konulan ve on beşinci Maddede yazılı olan Adalara ilişkin hükümleri saklı kalmak koşulu ile doğrulanmıştır. Asya kıyısından üç milden az uzaklıkta bulunan Adalar, işbu Andlaşmada tersine hüküm olmadıkça, Türkiye egemenliği altında kalacaktır.

Madde 13 – Barışın korunmasını sağlamak amacı ile, Yunan Hükümeti, Midilli, Sakız, Sisam ve Nikarya Adalarında aşağıdaki önlemlere saygı göstermeği yükümlenirler :

Birincisi: Bu Adalarda hiçbir deniz üssü ve hiçbir istihkâm kurulmayacaktır.

İkincisi: Yunan, savaş uçakları ve öteki hava araçlarının Anadolu kıyısındaki topraklar üzerinde uçması yasaklanacaktır.

Buna karşılık, Türkiye Hükümeti de savaş uçaklarının ve öteki hava araçlarının sözü geçen Adalar üzerinde uçmasını yasaklayacaktır.

Üçüncüsü: Söz konusu Adalarda Yunan, Silâhlı Kuvvetleri, silâh altına alınıp yerinde eğitilebilecek olan normal askersel birlikle ve tüm Yunanistan topraklarındaki jandarma ve polis sayısı ile orantılı olacak, bir jandarma ve polis örgütü ile sınırlı kalacaktır.

Madde 14 – Türkiye egemenliği altında kalan İmroz ve Bozca Adaları, yerel yönetim ve kişi ve malların korunması konusunda, yerli elemanlardan oluşan ve müslüman olmayan yerli halka her bakımdan güven verici özel bir yerel yönetimden yararlanacaktır. Bu Adalarda güvenlik ve düzen, yukarıda sözügeçen yerel yönetim eliyle yerli halk arasından toplanan ve yerel yönetimin emrinde bulunan bir polis tarafından sağlanacaktır.

Rum ve Türk nüfus mübadelesine ilişkin olarak Yunanistan ile Türkiye arasında yapılmış ya da yapılacak bağıtlar İmroz ve Bozca Adaları halkına uygulanmayacaktır.

Madde 15 – Türkiye aşağıda sayılan Adalar üzerindeki tüm hak ve senetlerinden İtalya yararına vazgeçer : Bugün İtalya’nın işgali altında bulunan Astampalya (Astropalia), Kodoş (Rhodes), Kalki (Calki), Skarpanto, Kazos (Casso), Piskopis (Tilos), Misiros (Misyros), Kalimnos (Kalymnos), Lcros, Patmos, Lipsos (Lipso), Sombeki (Simi) ve Istanköy (Koş) Adaları ile bunlara bağlı olan adacıklar ve Meis (Castellorizo) Adası.

Madde 16 – Türkiye işbu Andlaşmada belirlenen sınırları dışındaki tüm topraklar ile bu topraklardan olup gene bu Andlaşma ile üzerinde kendi egemenlik hakkı tanınmış bulunanlar dışındaki Adalarda —ki bu toprak ve Adaların geleceği ilgililerce saptanmış ya da saptanacaktır- her ne nitelikte olursa olsun, sahip olduğu tüm hak ve senetlerden vazgeçtiğini açıklar.

İşbu Maddenin hükümleri komşuluk nedeniyle Türkiye ile ortak sınırı bulunan ülkeler arasında kararlaştırılmış ya da kararlaştırılacak olan özel hükümleri bozmaz.

1947 Paris Antlaşması

1947 Paris Antlaşması’nın 14. maddesinde belirtilen adalarla ilgili düzenlemeler yapılmıştır.

Madde 14 – İtalya, belirtilen adalardaki (…) haklarını, Yunanistan’a devretmiştir. (Stampalia, Kalki, Skarponto, Kazos, Piskopis, Misiros, Kalimnos, Leros, Patnos, Lipsos, Simi, Kos ve Meis ile bitişik adacıklar)

Bu adalar askerden arındırılacak ve öyle kalacaktır.

NAVTEX

Navtex (Navigational Telex), orta frekansta, gemilere olası tehlikeleri, hava raporları ve uyarıları ile emniyet durumunu ileten otomatik haberleşme sistemidir.

Navtex, ülkemizde Türk Deniz Kuvvetleri’ne bağlı Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Başkanlığı tarafından yayınlanmaktadır. Samsun, İstanbul, Antalya ve İzmir istasyonlarından yayınlanmaktadır.

Navtex ile ilan edilen duyuru ve uyarılar, sivil veya askeri ayırt etmeksizin bağlayıcıdır.

Navtex ile ülkelerin Deniz Kuvvetleri, eğitim ve tatbikat bilgilerini de paylaşmakta olup, ilan edilen sahalara girilmemesi konusunda uyarılar yapılmaktadır.

Burak YÖRÜK

Kaynakça: