Türkiye Uzay Ajansı 2020 Faaliyet Raporu yayımlandı

T.C. Sanayii ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı Türkiye Uzay Ajansı 2020 faaliyet raporunu yayımladı. Türkiye Uzay Ajansı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan rapor Bakan Mustafa Varank’ın ve Başkan Serdar H. Yıldırım’ın sözleri ile başlıyor. Ajans internet sitesinde yer alan raporun siteye ne zaman yüklendiği bilinmese de raporun Şubat 2021’de hazır olması kuvvetle muhtemel.

Türkiye Uzay Ajansı 2020 Faaliyet Raporu’nu indirmek için tıklayınız.

Türkiye Uzay Ajansı 2020 yılı Temel Mali Tabloları indirmek için tıklayınız.

Rapor 13 Aralık 2018’de yayınlanan Ajansın kuruluşunu beyan eden 23 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde yer alan “Ajansın görevleri” ve “Ajansın organ ve birimleri” ile genel bilgileri sunuyor.

Ajansın hizmet birimleri; Uzay Sistemleri ve Araçları, Uzay Bilimleri, Fırlatma Sistemleri, Havacılık Teknolojileri, Yönetim Hizmetleri ve Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlıkları ile Özel Kalem Müdürlüğü, Dış İlişkiler Şube Müdürlüğü, Hukuk Müşavirliği ve İleri Teknoloji ve İç Denetim Birimi olmak üzere Ajans görevlerine paralel bir şekilde belirtildiği ifade edilmiş.

Ajans Başkanlığının çeşitli unvanlarda 123 adet kadro ihdası yapıldığı 52 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde belirtilmişti. Yine aynı kararnamede bu ihdasların atamasının “2 Sayılı CB Kararnamesinin 11. maddesine göre belirlenen atama sayısı sınırı aranmaksızın, açıktan veya naklen 31/12/2020 tarihine kadar” yapılması gerektiği de yer alıyor.

Fakat 123 adet kadroya gereken atamalara yönelik bir bilgi raporda bulunmuyor.

İdarenin amaç ve hedeflerine baktığımızda 13 Aralık 2018 tarihli kararname ile kurulan Türkiye Uzay Ajansı Başkanlığının teşkilatlanma sürecinin devam ettiği ve Ajansın Stratejik Planının 2021 yılı sonunda tamamlanacağı belirtilmiş. Söz konusu Stratejik Planın mevzuat ve yürürlükteki temel politikaların esas alınmasıyla; amaçlar, hedefler, politika ve öncelikler çerçevesinde şekillenerek 2022-2026 yıllarını kapsayacağı ve kamuoyuna duyurulması planlanıyor.

Rapor içerisinde belirtilen önemli temel politika ve önceliklerden bazıları daha önce açıkça belirtilmemişti. Bu maddelerden bazıları:

• Uzaya bağımsız erişim imkânı sağlayacak tesis ve teknolojilerin kazanılması, bu alanındaki uzmanlık ve bilgi birikiminden millî sanayinin diğer sektörlerinin de yararlanabilmesinin sağlanmasını sağlamak.

Bu madde yalnızca uzaya bağımsız erişim hedefine yönelik değil  mevcut ve potansiyel projeler içinde olması gereken önemli bir madde. Çünkü Türkiye’de uzay sanayiini oluşturan şirket, enstitü, araştırma merkezi, KOBİ vd. için hem maliyet hem de pratiklik açısında uzay tarihçeli bileşenlerin takibi ve kataloglaması oldukça kritik bir yerde.

• Uluslararası alanda ülkemizin uzaya ilişkin haklarını koruma ve geliştirmeye yönelik ulusal uzay hukuku mevzuatını düzenlemek.

Uzay hukuku, Uzay Trafik Yönetimi başta olmak üzere gerek yörünge kullanımı gerek çeşitli teknolojilerin kullanımı ve etkisi nezdinde önemli bir konumda. Fakat mevcut duruma bakıldığında Dünya’da uzay hukuku üzerine uygulamaların azlığı ve görece yok sayılması bu alanın bir süre daha etkisiz görünmesine sebep olabilir. Milli Uzay Programı’na yönelik hazırlanan bu çalışmada da belirtildiği üzere Türkiye’nin uzay hukuku sürecine mümkün olan erken zamanda uluslararası geçerliliği ve etkinliği olan mevzuat ve önerilerle katılması oldukça önemli.

İlgili bölümde son olarak performans bilgilerinin yürürlükte bir stratejik plan olmaması sebebiyle bulunmadığı belirtilmiş. Fakat oluşturulacak stratejik plan dahilinde stratejik hedeflere yönelik performans göstergelerinin stratejik amaç ve hedeflerle bağlantısı ve bunların gerçekleşme durumunun izleneceğinin belirtilmesi oldukça güzel. İlgili performans bilgi sistemi değerlendirmesinin kamuoyuna duyurulmasına yönelik bir ifade ise bulunmuyor.

Rapor “proje ve faaliyetler” başlığıyla devam ediyor. Burada görüşülen ve / veya gerçekleştirilen ikili / çok taraflı ilişkiler, ulusal / uluslararası faaliyetler ve teknik toplantılar yer alıyor. Dikkat çeken birkaç madde:

• Uydu Üretim Şirketi – 12 Mart 2020 tarihinde koordinasyonu Başkanlığımızca yapılmak üzere çalışma grubu kurularak Türkiye’deki uydu faaliyetlerinin tek çatı altında toplanılması amacıyla çalışmalara başlanılmıştır. 18 Mart 2020 tarihinde ASELSAN, TUSAŞ, TÜRKSAT ve TÜBİTAK UZAY ile uydu üretim şirketi kurulmasına yönelik toplantı gerçekleştirilerek rapor hazırlanmasına yönelik yapılan ön çalışmalar değerlendirilmiş, Nisan ve Mayıs aylarında toplantılara devam edilerek, 13 Mayıs 2020 tarihinde “Uydu Anonim Şirketi Değerlendirme Ön Raporu” tamamlanmıştır.

Burada hakkında pek açıklama bulunmayan uydu anonim şirketine yönelik ön değerlendirme raporunun Mayıs 2020’de tamamlandığı ifadesi yer alıyor. Ön rapor ASELSAN, TUSAŞ, TÜRKSAT ve TÜBİTAK UZAY katılımıyla oluşurken Türkiye’de uydu üzerine çalışan STM, HAVELSAN, C Tech, BİTES vd. gibi sıralanacak firmaların katılımının olmaması ilginç. Yekpare uydu şirketi faal hale geldiğinde bu şirketlerin ve müşterilerinin nerede konumlanacağı önemli bir soru işareti. 9 Şubat 2021’de Milli Uzay Programı ile kamuoyuna duyurulmasının ardından yekpare uydu şirketi hakkında yapılan yeni bir açıklama olmaması sebebiyle bu soru işareti üzerine konuşmak oldukça zor. Yekpare uydu şirketiyle ilgili detaylarında kamuoyu ile yakın zamanda paylaşılmasını umut ediyoruz.

İlave olarak hem bu madde özelinde hem de rapor genelinde baktığımızda SSB ve MSB ile gerçekleştirilen ve rapora yansıyan bir çalışmanın olmaması, uzayın askeri ve sivil iş birliği bağlamında Türkiye’nin konumunu belirlemeyi zorlaştırıyor.

• Kozmik Radyasyon Haritası Çıkarılması (KORAH) Projesi – 3 Kasım 2020 tarihinde ülkemizin Kozmik Radyasyon Haritası’nın Çıkarılması Projesi (KORAH) ile ilgili toplantı yapılmıştır.

Teknik toplantılar başlığı altında yer alan bu maddede ilgili diğer toplantılara katılım sağlayan kurum ve kuruluşlar belirtilirken bu projeye yönelik herhangi bir detayın bulunmaması da önemli bir nokta. Kozmik radyasyon haritasının Türkiye’de hangi kuruluş tarafından ne tür yöntemlerle oluşturulacağı ve bu haritadan nasıl fayda sağlanacağı henüz cevabı olmayan önemli sorulardan. KORAH Projesi ilgili detaylarında kamuoyu ile yakın zamanda paylaşılmasını umut ediyoruz.

• Bu başlık altında gözlerin aradığı fakat raporda bulunmayan bir başlık olarak: UTAS-R yani yerli atomik saate uzay tarihçesi kazandırılması.

TÜBİTAK UME ile Ajansın iş birliğinde yürütüldüğü bilinen proje UTAS-R, konumlama uydularında kullanılmak üzere laboratuvar tipi olarak geliştirilen Rubidyum tabanlı atomik saatin uzay kalifiye hale getirilmesi projesidir. Laboratuvar tipi atomik saatin uzay ortamına uygun hale dönüştürülmesinin ardından uzaya gönderilerek test edilmesi beklenmektedir.

Ve raporun sonlarına doğru “kurumsal kabiliyet ve kapasitenin değerlendirilmesi” yer alıyor. Burada “üstünlükler”, “zayıflıklar” ve “öneri ve tedbirler” şeklinde maddeler sunulmuş. Üstünlükler kısmında yer alan “Milli Uzay Programının tamamlanmak üzere olması” maddesinde ne denilmek istendiği pek anlaşılmasa da genel anlamda iyi bir değerlendirme olduğunu söyleyebiliriz.

Raporun son kısmında da Ajans Başkanı Serdar H. Yıldırım tarafından imzalanan iç kontrol güvence beyanı ve Strateji Geliştirme Daire Başkanı Özgür Özkan tarafından imzalanan mali hizmetler birim yöneticisi beyanı bulunuyor.

Türkiye Uzay Ajansı’nın faaliyet raporu, 2020 senesi boyunca yapılan çalışmaların hesap verilebilir ve şeffaf çalışma anlayışının bir beyanı olarak kamuoyu ile paylaşıldı. Türkiye’nin uzay çalışmalarında koordine edici kurum olarak konumlanan Ajans’ın ilerleyen süreçte de aynı şeffaflığı göstermesini temenni eder, başarılarının devamını dileriz.

Hatice İspir

Uzay ve füze teknolojilerine meraklı mühendislik öğrencisi, savunma sanayii araştırmacısı.