Bayraktar TB2 (Taktik Blok 2) S/İHA | Yusufçuklar – I

“14 Şubat 2021 Gara şehitlerimiz ve Bayraktar TB2 S/İHA’nın tasarımcısı Millî Teknoloji Hamlesi öncüsü merhum Özdemir BAYRAKTAR’a ithafen…”

Savunma sanayii ve güvenlik araştırmaları belirli sistemlerin karşılaştırmaları ile sonuç oluşturmaz. Ancak sistemler özelinde yapılan değerlendirmeler, güvenlik algılarına yönelik çeşitli ipuçları vermektedir. Defence Turk’te başlamış olan farklı yazı serilerinde yazarın ortaya koyduğu çalışma biçimi ile farklı askerî araçlar ve silah sistemleri tanıtılmakta, bahse konu sistemlere yönelik farklı görüş ve değerlendirmelere yer verilmektedir. Çalışmalar yapısı gereği belirli betimlemeler ile harmanlanmaktadır.

Yazar notu:

“İnsan beyni, öğrenmeyi güçlendirmek ve öğrenileni kalıcı yapmak için çeşitli yöntemleri uygulamaya eğilimlidir. Öğrenmek istenen kavram ile ilgili çağrışımlar, bağdaştırmalar ve duygusal ilişkiler, öğrenileni kolay hatırlanabilir kılıp akılda kalıcı yapar.

Oluşturacağımız yazı serilerinde, beynin çağrışım ve bağdaştırma yöntemini kullanarak yazılarımızı yayıma sunacağız. Çeşitli sahalardaki askerî araç ve teknolojiler ile doğadaki canlıların benzer özelliklerini bağdaştırarak tanıtacağız.

Serilerimizde, her üretiminde doğadan ilham alan insanoğlunun bu esinlenişi hangi şekillerde makinelere uyarladığını gözler önüne sereceğiz.

Keyifli okumalar…”

YUSUFÇUKLAR – Silahlı / İnsansız Hava Araçları

• Yusufçuklar (Sympetrum flaveolum), 300 milyon yıllık geçmişlerinden bugüne uzanan evrim süreçleri sonunda ulaştıkları yüksek orandaki avlanma başarıları, gelişmiş göz yapıları ve uzun süre uçma yetenekleri ile en iyi şekilde evrimleşmiş böcekler arasındadır. Yusufçuk böcekleri ile bağdaştıracağımız “Silahlı/İnsansız Hava Araçları” da insanoğlunun 100 yılı aşkın süredir modern şekilde emek harcadığı havacılık çalışmalarının geliştirdiği iddialı ürünlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.^{1, 2, 3}
• S/İHA sistemlerinin uzun süre havada kalmaya elverişli ve dayanıklı yapıları ile birçok bağlamda okyanus boyunca yüzme yeteneğine sahip Yusufçuk Böcekleri ile ortak özellikler taşımaktadır.⁴
• Yusufçuklar başkalaşım geçirip sudaki yaşamlarını bırakarak gökyüzünün acımasız avcılarına dönüşmüş böceklerdir. S/İHA’ları, ilk insansız sistemler olan drone’lardan evrimleşerek bugünkü gelişmiş gözetleme sistemlerine sahip, faydalı yük ve silahlarla donanmış halini yusufçuk böceklerine benzetmek mümkündür.
• Yüksek oranda başarı yüzdesiyle kurbanını avlama becerisine sahip Yusufçuklar gibi S/İHA’lar da sessizce keşif, takip ve tespit ettikleri hedeflerini yüksek başarı sergileyerek hassasiyetle imha edebilmektedir.
• Yusufçuklar 3500’ü aşkın minik gözenekten oluşmuş 360° görüş alanına sahip gelişmiş gözleri ile avlarının tespitini, takibatını ve yakalanmasını gerçekleştirirler.^{3 4}  Yusufçuklara benzer şekilde S/İHA’lar da operasyon sırasında kullandığı kızılötesi görüş, lazer mesafe ölçer, lazer hedefleme ve termal kamera gibi gelişmiş elektro-optik (EO) gözetleme sistemleri ile Yusufçukların küresel şekle sahip gözleri arasında bağdaştırma yapabiliriz.
• Yusufçuk Böcekleri habitat olarak sakin ve durgun suları tercih edip yine o ekosistem etrafında beslenen böceklerdir. Mevcutta kullanılan Silahlı/İnsansız Hava Araçları da genellikle hava hakimiyetinin sağlandığı (sakin), düşük yoğunluklu (durgun) çatışma sahaları ile düşman savaş uçaklarının bulunmadığı ve/veya müdahale edemediği güvenli hava sahalarında görev almaktadırlar. Ancak gün geçtikçe ve şartlar gerektirdiğinde kayıp ihtimali göz önüne alınarak S/İHA sistemleri yüksek yoğunluklu çatışma sahalarına da kaydırılmaya ve bu alanlarda görülmeye başlanmıştır (Örn: Türkiye’nin Zeytin Dalı Harekâtı).

Yusufçuklar ile bağdaştırdığımız silahlı/insansız hava araçları serisinde,

• BAYKAR Bayraktar TB2 S/İHA (Türkiye)
• BAYKAR Akıncı S/İHA (Türkiye)
• TUSAŞ Anka S/İHA (Türkiye)
• TUSAŞ Aksungur S/İHA (Türkiye)
• General Atomics MQ-1 PREDATOR S/İHA (ABD)
• General Atomics MQ-9 REAPER S/İHA (ABD)
• IAI Heron İHA (İsrail)
• ELBIT Hermes İHA (İsrail)

Silahlı/İnsansız Hava Araçları başta olmak üzere, okurların taleplerine göre başka S/İHA’lar da eklenerek yazılar sürdürülecektir.

Silahlı/İnsansız Hava Araçları

Savaş uçaklarının yüksek görev ve bakım maliyetlerinden kaçınmak için son dönemde popüler bir seçenek haline gelen silahlı/insansız hava aracı sistemleri, operasyon sahalarında gösterdiği başarılar ile orduların yeni gözdesi olmaya başlamaktadır. S/İHA kullanımındaki etkili olan maliyetten kurtulmanın arkasındaki ana amaçlar; operasyon sahasında uzun saatler boyunca ISR (Intelligence Surveillance Reconnaissance) ve ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition and Reconnaissance) faaliyetleri yürütebilmek, keşif yaparken fırsat hedefleri vurabilmek ve/veya tehlikeli bölgelere pilotun hayatî riski olmaksızın müdahale edebilmektir.

Askerî birliklere birçok alanda fayda sağlayan S/İHA’ların en büyük faydalarından birisi de yetiştirilme maliyeti en yüksek asker sınıfı olan pilotların yıpranmasının önlenmesi, tekdüze devriye görevlerinden ve risklerden uzak tutularak daha etkin görevlerde kullanımına yardımcı olmasıdır. S/İHA sistemleri, “Sıkıcı (Dull)” olarak nitelendirilen uzun süreli hedef gözetleme vd. görevlerin icrası ve operasyonları personelin risk ortamı dışında tutularak gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır.⁵

Farklı görev tanımlarına uygun şekilde tasarlanıp, görev temelli faydalı yük ve mühimmat ile donatılabilen S/İHA sistemleri, havadan keşif, gözlem, tespit, takip, haritalama, işaretleme ve saldırı gibi çeşitli yetenekleri ile ordulara birbirinden farklı kullanım alanları sunmaktadır. Güvenlik stratejistlerini günümüzdeki savaş doktrinlerini yeniden yorumlama ve tartışma arayışına götüren silahlı/insansız hava araçları; tanklar, ağır/hafif zırhlı araçlar, hava savunma sistemleri, yüzer unsurlar, obüsler, topçu birlikleri, S/İHA’lar (Hava hava mühimmatı donanmış S/İHA’lar ile), karargâhlar ve mevziler başta olmak üzere hareketli ve sabit tüm düşman unsurları için büyük tehdit oluşturmaya başlamıştır.

Silahlı/İnsansız Hava Aracı sistemleri, yer kontrol istasyonları ve uydu kontrol desteği ile operasyon bölgesindeki tüm hareketliliği kilometrelerce uzaktan keşfetme ve imha etme imkânı sağlamaktadır. Bu sistemlerin gelecek yıllarda birbirleriyle haberleşerek kendi içlerinde yaptıkları görev dağılımı ile ordu personellerinin üzerindeki yükü daha da hafifletmesi beklenmektedir.

BAYKAR Bayraktar TB2 S/İHA

Yusufçuklar serimizin ilk Silahlı/İnsansız Hava Aracı sistemi Bayraktar TB2, çeşitli coğrafyalarda operasyonel başarısıyla Türk ve dünya gündeminde kendinden sıkça söz ettirmektedir.

Bayraktar TB2 S/İHA’nın birçok yönüne değinilen yazıda sırasıyla:

• Türkiye’nin S/İHA Talep Süreci,
• BAYKAR Savunma ve Çalışmaları,
• Prototip TB2, İlk Denemeler ve Teknik Özellikleri
• S/İHA Sistemlerinin Bütünleşik Yapıdaki Konumu, Katkısı ve Müşterek Harekât Görevi,
• Operasyonel Konsept Bünyesindeki Konumu, Etkisi ve Sistemler Arası Uyumluluğu,
• Bayraktar TB2 S/İHA İhracat Başarısı ve Satışı Muhtemel Ülkeler,
• Bayraktar TB2 S/İHA Operasyonel Geçmişi,
• TB2’nin Deniz Faaliyetleri,
• Küresel Basında Türk S/İHA Yansımaları,
• TB3 S/İHA – ANADOLU LHD İkilisi ve Etkisi,
• Bütünsel Bakış

başlıkları altında Bayraktar TB2 S/İHA incelenmektedir.

Türkiye’nin S/İHA Talep Süreci

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin uzun yıllardır süren yoğun iç ve dış güvenlik harekâtlarında havadan tespit, takip, gözlem, hedefleme ve imha ihtiyaçları savaş uçakları tarafından karşılanmıştır. Mevcut durum Türk ordusu bütçesini yüksek maliyetlere katlanmak mecburiyetinde bırakmıştır. Savaş uçakları tarafından karşılanan ihtiyacın daha düşük maliyetlerle ve yerli imkânlarla sağlanması için farklı üreticiler tarafından birçok proje geliştirilmiştir. Üniversiteler, sanayi kuruluşları, yerli ve yabancı firma ortaklıkları tarafından geliştirilen bu ürünler çeşitli nedenlerden dolayı TSK envanterine sınırlı sayıda girmiş veya hiç girememiştir. Bu doğrultuda araştırma ve/veya askerî amaçlar için üretilen TAI Turna / Keklik (1996), TAI Pelikan, TAI Martı (2003), ODTÜ Güventürk, EES A.Ş. Kırlangıç ve EES A.Ş. Doğan projeleri yapılan çalışmalara örnek verilebilir.

Tüm yerli proje denemelerine rağmen TSK gereksinimlerini karşılayan ve gözetleme tipi operasyonlarda kullanılan ilk İHA sistemi Amerikalı General Atomics firmasının geliştirdiği GNAT 750 İHA olmuştur. 1990’lı yılların başında ithal edilmeye başlanan GNAT 750’den toplam 18 adet satın alınmıştır.⁶ Bu alım, silahlı kuvvetler personelinin ve sektör mühendislerinin insansız hava araçlarını yakından inceleme fırsatının ilk adımlardan biri olmuştur.

İlerleyen yıllarda İHA talebi devam eden Türkiye, İsrail üretimi sistemlere yönelerek IAI (Israel Aerospace Industry) tarafından geliştirilen HERON İHA satın almaya karar vermiştir. Ancak geçen zaman içerisinde Türkiye – İsrail siyasi ilişkilerindeki gerginlikler, IAI firmasından parça temini sıkıntıları, bakım geciktirmeleri sebeplerinden dolayı HERON İHA’ların bakım ve kullanım süreçlerinde sorunlar yaşanmıştır. HERON İHA sisteminin Türkiye için özelleştirilme aşamasında, Türkiye’nin önerdiği kameranın ağırlığı ile ilgili oluşan sorunu da memnuniyetsizlik sebepleri arasında belirtmemiz yanlış olmayacaktır. Ağır aksak yürüyen bu süreçten memnun olmayan TSK, yönünü tekrar yerli firmalar ve ürünlere çevirmiştir.

BAYKAR Savunma ve Çalışmaları

TSK’nin yönünü çevirdiği yerli ürünlerin en popülerlerinden olan TB2 S/İHA’nın sistem özelinde değerlendirmeye geçmeden önce üretici firmanın arka planını inceleyerek başlıyoruz. BAYKAR Makina adıyla 1984’ten beri otomotiv yan sanayii alanında üretim yapan şirket, yerli ve millî imkânlarla oluşturduğu özgün S/İHA tasarımlarıyla son yıllarda kendinden en çok söz ettiren Türk şirketleri arasında yer almaktadır.

Günümüzdeki adıyla BAYKAR Savunma bünyesinde Bayraktar TB2’nin seri üretimi, AKINCI TİHA (Taarruzî İHA) seri üretimi, Bayraktar TB3 S/İHA, Bayraktar Dikey İniş Kalkışlı İHA (DİHA), KIZILELMA Muharip İnsansız Uçak Sistemi (MİUS) ve Cezerî Uçan Araba ürünlerinin geliştirme ve üretim çalışmalarına devam etmektedir. BAYKAR, insansız hava aracı gibi yüksek teknoloji ve güçlü bir altyapı gerektiren sektöre girerek, TSK’nin ihtiyaçlarının yerli imkânlarla karşılamasına yönelik çalışmalarının yanı sıra Türkiye için de güçlü bir ihracat kalemi oluşturmuştur.

2003 yılında İHA alanına eğilim gösterildiğini belirten BAYKAR Makina’nın bugünkü adıyla BAYKAR Savunma Teknik Müdürü görevini üstlenen Selçuk BAYRAKTAR’ın 2005 yılında BAYKAR’ın farklı bir ürünü olan mini İHA’nın TUSAŞ tesislerindeki prototip tanıtımı sırasında “Bu ve bunun gibi insansız hava aracı projeleri desteklenirse Türkiye bu alanda 5 sene içerisinde bir numara olabilir.”⁷ söylemi, Türk S/İHA’larının bugünkü başarısına ışık tutar niteliktedir.

Bayraktar TB2 projesinin temelleri BAYKAR firmasının Kale Grup ile ortak geliştirdiği Mini İHA’sı ile başlamıştır. Bayraktar Mini İHA keşif, tespit ve gözetleme görevi esaslı olarak geliştirilmiş 10 kg Bulut Altı İHA (BİHA) sistemidir. TSK envanterine giren ilk millî insansız hava aracı olan Mini İHA, EFES 2010 tatbikatında kamuya tanıtılmıştır.

Prototip TB2 ve İlk Denemeler

Mini İHA’nın ardından daha büyük bir İHA için çalışmalara başlayan BAYKAR, TB2 İHA’yı geliştirmeye başlamıştır. TB2 (Taktik Blok), prototip model olan Bayraktar PT-1 (Prototip) İHA ile 8 Haziran 2009 tarihinde Keşan İHA Birliği’nde ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir.⁹ Prototip olan PT-1 İHA, tam otonom ilk uçuşunda 1000 feet’e (~305 m) kadar yükselmiş ve toplam 16 dakika uçuş yapmıştır. PT-1 kuyruk numaralı prototip bugünkü Bayraktar TB2 tasarımı ile küçük farklılıklar gösterse de temel tasarımı BAYKAR Makina kurucusu merhum Makina Yüksek Mühendisi Özdemir BAYRAKTAR tarafından özgün olarak çizilmiştir.¹² Halihazırda seri üretimde bulunan Bayraktar TB2 Taktik S/İHA’nın prototipi PT-1 2010 yılında TÜBİTAK Teknoloji Ödülü’ne layık görülmüştür.

Bayraktar TB2 ilk resmî test uçuşunu ise Sinop Erfelek’te 29 Eylül 2009’da tamamlamıştır.¹⁰ Süregelen testlerde Sinop Devlet Hava Meydanı’nda 30 Eylül 2009 tarihinde 17 bin feet irtifada uçuş yapan Bayraktar Çaldıran PT-2’nin tam otomatik taksi ve kalkış, otonom uçuş, rota, faydalı yük kontrolü ve tam otomatik iniş testleri gerçekleşmiştir.¹¹

Bayraktar TB2’nin Teknik Özellikleri

Türkiye’nin uzun soluklu İHA serüveninde tutunarak yerli ve millî imkânlarla üretilen TB2’nin üretim ve geliştirme süreci 2012 yılında başlamıştır. Bayraktar TB2 12 m kanat açıklığına, 2.2 m yerden yüksekliğe ve 6.5 m boy uzunluğuna sahiptir. Yerli S/İHA’nın uzun süre havada kalmasını sağlayan, sivil alanda kendini kanıtlamış Kanada menşeili 100 beygirlik ROTAX motoru halihazırda kullanılan TB2’lerde mevcuttur. TB2’nin yeni modelleri ve TB3’lerde TEI tarafından geliştirilen motorların tercih edileceğine yönelik açıklamalar bulunmaktadır.

Teknik özellikleri ve yerliliği üzerinde sıkça durulan Bayraktar TB2 çöl sıcağı, dondurucu soğuk, kar ve fırtına gibi tüm çetin hava şartlarında gece gündüz fark gözetmeksizin etkili bir oyuncu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bayraktar TB2’nin iç ve dış pazara yönelik satışlarında hava aracına ek olarak mühimmat ile toplu fiyat verilmesinden dolayı kesin birim fiyatı saptamak doğru olmasa da Bayraktar TB2’nin güncel modelleri, ister değişiklikleri ve TB3 modeli ile özelliklerinin gelişmişliği ile orantılı olarak birim fiyatı değişmektedir.

İlk atış denemesini 17 Aralık 2015 tarihinde harp başlıksız mühimmat ile gerçekleştiren Bayraktar TB2 PT-2, 29 Nisan 2016’da harp başlığı taşıyan ROKETSAN MAM-L mühimmatını 8 kilometre uzaklıktan hedefe göndererek tam isabetli atış gerçekleştirmiştir. Konya 3. Ana Jet Komutanlığı’nda gerçekleşen testlerde 18 bin feet’in üzerinde yükseklikten yaptığı atışa ek olarak, TB2 tarafından lazer işaretlemesi yapılan hedefler aynı üsten kalkan F-16’ların tarafından imha edilmiştir.¹³

Bayraktar TB2’nin ortalama seyir hızı 70 knot (130 km/s) iken azami hızı ise 120 knot (220 km/s) olarak açıklanmıştır. 300 litre yakıt kapasitesine sahip yerli S/İHA’nın operasyonel irtifası 18.000 feet (~5400 m), azami irtifası 27.000 feet (~8200 m)’tir.¹⁴

700 kg azami kalkış ağırlığı ve 150 kg faydalı yük (Değiştirilebilir EO/IR/LD Sistemi, Haritalama Podu ya da Çok Amaçlı AESA Radar) taşıma kapasitesi olan TB2, ROKETSAN tarafından geliştirilen lazer güdümlü MAM-L ve/veya MAM-C mühimmat ile UMTAS füzesi taşıma kapasitesine sahiptir.¹⁵ SSB kaynaklarında UMTAS taşıma kapasitesine sahip olduğu belirtilse de bugüne dek mühimmatın kullanıldığına dair görsel veya yeni bir açıklama gözlemlenmemiştir.

Bayraktar TB2, azami 14 km etkili menzile sahip MAM-L mühimmatı ile uzun süre havada kalarak takip ve tespit ettiği nizami ve/veya gayrinizami harp düzenindeki fırsat hedefi anlık olarak imha edebilmektedir. ROKETSAN MAM (Mini Akıllı Mühimmat) ürün ailesi, düşük ağırlığı ile insansız hava araçları gibi ağırlığın kritik olduğu hava – yer görevleri için geliştirilmiştir. MAM’lar zırhlı/zırhsız kara araçlarına, düşman personele, radar antenlerine ve silah mevzileri gibi sabit ve hareketli hedeflere karşı yüksek vuruş hassasiyetine sahiptir. TB2 S/İHA’nın kullandığı MAM-L, kara hedefleri ile sınırlı kalmayarak Mavi Vatan 2021 Tatbikâtı’ndaki su üstü hedefe yönelik imhası ile deniz hedeflerinde de kullanılabildiğini ispatlamıştır. ¹⁶ TB2 S/İHA’nın atış gücünün çeşitlendirilmesi amacıyla TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirilen lazer güdümlü mühimmat BOZOK ile uyumluluğuna yönelik çalışmalar tamamlanmış ve kullanım için uygun hale getirilmiştir.

MÜHİMMAT	ÜRETİCİ/GELİŞTİRİCİ	AĞIRLIK/BOY/ÇAP	MENZİL	KULLANIM DURUMU
MAM-L	ROKETSAN	22 kg / 1 m / 160 mm	8 km (14 km’ye artırılabilir)	KULLANIMDA
MAM-C	ROKETSAN	6.5 kg / 970 mm / 70 mm	8 km	KULLANIMDA
BOZOK	TÜBİTAK SAGE	16 kg / 80 cm / 120 mm	–	DENEME AŞAMASINDA

Bayraktar TB2, BAYKAR tarafından MALE (Medium Altitude Long Endurance) Orta İrtifa ve Uzun Havada Kalış sınıfında bir S/İHA olarak tanımlanmaktadır.¹⁴ Ancak TB2 S/İHA motor gücü, faydalı yük kapasitesi, servis irtifası ve seyir hızı açısından MALE sınıfı için kabul görülen bazı tanımları karşılamadığı noktalar mevcuttur. TB2 S/İHA’nın haberleşme menzili E/H ortamı, meteorolojik durum ve  alt sistemlerin desteğine göre değişkenlik göstermekle beraber 300 km LOS (Line Of Sight) Görüş Hattı haberleşme menzili ve BLOS (Beyond Line Of Sight) Görüş Ötesi sistemi sayesinde 1800 km haberleşme menziline ulaşmış durumdadır.

400 adetten fazla üretilmiş olduğu belirtilen Bayraktar TB2 kendi sınıfında dünyadaki en başarılı S/İHA sistemleri arasında yer almaktadır.¹⁷ Bayraktar TB2 sistemine yerli firma CTech tarafından üretilerek TB2’ye eklenen SATCOM (Satellite Communication) Uydu Bağlantılı Haberleşme Aygıtı ile geliştirilen Bayraktar TB2-S S/İHA modelinde haberleşme menzilinin teorik olarak uydu kapsaması doğrultusunda genişlemesine izin vermektedir. Gerekmesi veya istenmesi halinde envanterdeki TB2 S/İHA sistemlerine SATCOM entegrasyonu yapılmasının mümkün olduğu belirtilmektedir. ^{17, 18}

Bayraktar TB2, rota takip özelliği sayesinde tanımlanan görevi tam otomatik seyir şeklinde gerçekleştirebilme ve yer istasyonu bağlantısı kesildiğinde hava üssüne dönme özellikleri ile elektronik harp ortamındaki tehditlere karşı duyarlıdır. Tam Otomatik Uçuş Kontrol ve 3 Yedekli Otopilot Sistemi (Triple Redundant), GPS bağımlılığı olmaksızın Dahili Algılayıcı Füzyonu ile Seyrüsefer özelliğine sahiptir.

Bayraktar TB2’ye Yönelik Ambargo Kararları

Bayraktar TB2, elektro-optik keşif, gözetleme ve hedefleme sistemi olarak Kanadalı L3Harris WESCAM firmasının CMX-15D kamerası kullanılırken, Türkiye’nin Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan’a yönelik verdiği desteği gerekçe göstererek alınan ambargo kararı sonrası bu ihtiyaçlar ASELSAN CATS sistemi ile karşılanmaya başlamıştır.¹⁹ Diplomatik düzeydeki yumuşamalar ambargoyu zaman zaman esnetse de yerli ürün kullanımında ısrarcı olan BAYKAR, Bayraktar TB2’nin ASELSAN CATS ile uyumluluk çalışmalarına devam etmektedir.

Kanada Devlet Radyosu CBC (Canadian Broadcasting Coporation) tarafından yayınlanan bilgiye göre TB2’lerde kullanılan ROTAX motorunun Karabağ Savaşı’nda kullanılmasından dolayı Bombardier şirketinin motor teslimatlarının askıya alındığı belirtilmektedir.²⁰ Kanada üretimi sivil havacılık motoru Bombardier ROTAX için bu karar ile karşılaşan BAYKAR Savunma’nın TB2 modeline TEI tarafından güçlü alternatifler sunulmuştur. BAYKAR Genel Müdürü Haluk BAYRAKTAR’ın bir öğrenci etkinliğinde yaptığı sunu sayfasında 105 beygir olarak güncellenen TB2’nin motor gücü, TEI tarafından üretilen motorların kullanıldığı olasılığını akla getirmiş durumdadır. TEI motoru kullanması ile faydalı yük kapasitesi ve itki gücü de artacağı öngörülen TB2 S/İHA, yeni eklenen SATCOM Uydu Bağlantılı İletişim Sistemi ile muharebe ve muhabere yeteneğini daha fazla göz önüne çıkaracaktır.

600 bin uçuş saatini geçmiş olan Bayraktar TB2, 2014’ten bu yana Türk Silahlı Kuvvetleri’nde teslim edilmekte olup ardından Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Millî İstihbarat Teşkilâtı bünyesindeki farklı birimlerde görev yapmaya başlamıştır. Güncel olarak 400’ü aşkın sayıda üretilmiş olan Bayraktar TB2 Taktik S/İHA Türkiye’nin farklı kurumlarında olduğu gibi ihraç edilen ordular tarafından da etkin olarak kullanılmaktadır.²¹ Haluk BAYRAKTAR’ın açıklamalarında ifade ettiği şekilde, ayda ortalama 10.000 saat uçan TB2, sürekli şekilde görev yapan ve sahada gelişen bir ürün olarak karşımıza çıkmaktadır.²²

Ülkemizdeki güvenlik güçlerinin sahadan sundukları geri bildirimleriyle devamlı beslenip güncellenen TB2 S/İHA muadillerine göre düşük üretim ve bakım maliyeti, kullanım kolaylığı, asimetrik unsurlar üzerindeki etkisi ve müşterek harekâta uyum yeteneği ile çatışma sahasında fark yaratmaktadır. Lazer hedef işaretleme, dost ve düşman unsur takibi, sabotaj tespiti, imha sonrası zarar tespiti gibi askerî görevlerin yanı sıra trafik güzergâh gözlem, yangın ve doğal afet zarar tespiti gibi sivil görevlerde de Bayraktar TB2 Taktik İHA’yı görmek mümkündür.

Güvenlik birimlerine ek olarak Orman Genel Müdürlüğü de Bayraktar TB2 Taktik İHA’yı halihazırda envanterine katmış durumdadır.²³ Bayraktar TB2 Taktik İHA, OGM bünyesinde tespit, önlem ve gözlem amaçları ile orman muhafaza memurlarına ve itfaiye birimlerine bilgi aktarımında kullanılmaktadır. TB2 İHA’nın sivil görevlerde kullanımına başka bir örnek olarak da 2020 yılında gerçekleşen Elâzığ ve İzmir depremleri ile Türkiye’nin çeşitli yerlerinde gerçekleşen eş zamanlı orman yangınları sırasında yangın tespiti, takibatı, zarar tespiti ve farklı amaçlı alan tarama faaliyetlerinde kullanılması verilebilir.

Farklı ülke ve farklı birimler tarafından kullanılan Bayraktar TB2, Türk havacılık tarihinde havada kalma süresi (24 Saat 34 Dakika) ve irtifa (27 bin 30 feet) rekorunu kırmıştır. Bayraktar TB2 Temmuz 2019’da Kuveyt’te ağır çöl şartlarında katıldığı gösteri uçuşunda tek seferde havada kalma rekorunu güncelleyerek 27 saat 3 dakikaya taşımıştır. Bu rekor daha sonrasında yerli ve millî üretim diğer bir sistem olan TUSAŞ AKSUNGUR S/İHA tarafından 60 saat ile devralınmıştır.²⁴

BAYKAR Savunma Genel Müdürü Haluk BAYRAKTAR’ın açıklamalarına göre TB2’nin yapısındaki aviyonikler, aktüatörler, veri bağlantı sistemleri ve diğer altyapı sistemlerinin büyük çoğunluğu BAYKAR Savunma çatısı altında üretilerek ürün yerliliği %93’e çıkarılmıştır. Haluk BAYRAKTAR, TB2’nin tekerleklerinin PETLAS, karbon fiber gövdesinin AKSA DowAksa ve pervanesinin de başka yerli bir firma tarafından üretildiğini belirtmektedir.²² Bayraktar TB2’nin parçalarında yüksek oranda yerli üretim parça kullanılması, stratejik olarak dışa bağımlılığı azaltarak Türkiye’nin operasyonel süreçlerini bağımsız yürütmesine imkân sağlamaktadır.

S/İHA Sistemlerinin Bütünleşik Yapıdaki Konumu ve Müşterek Harekât Görevi

Operasyonların başarısında savaş sistemleri arasındaki veri aktarımının hızı, kalitesi ve boyutu önemli bir yer tutmaktadır. Sistemler arası iş birliği müşterek harekâta imkân vererek sahadaki dost ve düşman unsurlarının varlığının boyutu ve bu boyut üzerinden yapılan analizler ile ilgili müdahaleler üzerinde doğrudan etki oluşturmaktadır. Bayraktar TB2’nin kontrol istasyonu ve sistemler arası uyumluluğu ele alınması en önemli konular arasındadır.

Yer Kontrol İstasyonu (YKİ)

İnsansız Hava Araçları her ne kadar “araç” tanımlamasıyla anılsalar da tümleşik bir sistemin parçasıdır. Bu sistemde hava aracı ve YKİ (Yer Kontrol İstasyonu) olarak iki temel yapı bulunmaktadır. S/İHA’nın idame ve karar verici organı olan BAYKAR YKİ, hava aracından gelen görüntüyü gerçek zamanlı şekilde aktarıp eş zamanlı arşivleyebilmektedir. YKİ yapısında bulunan gerçek zamanlı görüntü aktarma ve arşiv yönetim aygıtı olan BAYKAR Gerçek Zamanlı Görüntü Aktarma Sistemi ile kontrol istasyonunda arşivlenen görüntüler farklı şekillerde şifrelenerek görüntü sunucusuna erişimi güvenli hale getirir. Yüksek çözünürlüklü ve gecikmesiz canlı yayınlar aynı anda çok sayıda kullanıcı tarafından izlenerek operasyonel sahadaki farklı platformlarla eş zamanlı haberleşmeyi mümkün kılmaktadır.

BAYKAR Yer Kontrol İstasyonu, Bayraktar TB2 hava aracını ana üst bölgelerinden uzak ileri üstlerde kontrol etmeyi sağlar. Yer değiştirebilen YKİ üzerinde bulunan güçlü haberleşme antenleri, TB2’lere görev yaptığı mevcut bölgelerinde iniş ve kalkış imkânı vererek uçuş menzillerini genişletmektedir.

BAYKAR YKİ, NATO ACE III standartlarında şeltır, 12m’ye kadar yükseltilebilen hidrolik anten platformu, otomatik yönlenen anten sistemleri, tüm bu sistemlere hareket kabiliyeti kazandıran güçlü bir kamyon ve hidrolik park ayaklarından oluşmaktadır. BAYKAR’a ait özgün tasarımı olan istasyon sahip olduğu algılayıcı ve kontrol valfleri sayesinde güvenli ve hızlı bir şekilde kurulup devreye alınabilmektedir.

Gezici YKİ’nin yapısında

• Telsiz Sistemleri,
• Dahili İç Konuşma Sistemleri,
• Ayarlanabilir Kule Çalıştırma Sistemi,
• Pilot Konsolu,
• Faydalı Yük Operatör Konsolu,
• Görüntü Kıymetlendirme ve İşleme Konsolu,
• Rack Tip Kabinetler, Güç Sistemleri,
• Güç Kaynağı Birimleri,
• Askerî Tip Klima Ünitesi,
• NBC (Nuclear Biological Chemical) Nükleer – Biyolojik – Kimyasal Sızıntı Süzme Sistemi

bulunmaktadır.

Operasyonel Konsept Bünyesindeki Konumu, Etkisi ve Sistemler Arası Uyumluluğu

Defence Turk Genel Yayın Yönetmeni Fatih Mehmet Küçük tarafından tasarlanan Türk Tipi Keşif – Taarruz görselinde betimlendiği üzere TB2 S/İHA, TSK tarafından uygulanan tümleşik operasyonel konseptindeki oyunculardan sadece birisidir. Konseptteki ekosistemde Hava Kuvvetleri unsurlarını, Elektronik Harp Sistemlerini, istihbarat uydusunu sistemini ve Kara Kuvvetleri’nin farklı atış destek ve sevk – idare sistemlerini görmek mümkündür. Tüm bu sistemlerin düzenli şekilde ortak hareket etmesinin kazanımlarını TSK’nin Fırat Kalkanı, Zeytin Dalı ve Barış Pınarı Harekâtlarında görebilmekteyiz. Yüksek başarı oranı ve etkin performansı ile kullanılan S/İHA sistemlerinin çatışma sahasında oyun değiştirici etkisi yadsınamaz bir gerçeklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bayraktar TB2’nin farklı coğrafyalardaki çatışma alanlarında kullanılamaz hale getirdiği hava savunma sistemleri, radarlar, tanklar ve çeşitli savaş araçları bunun ispatı durumundadır.^{25, 26}

Yer Kontrol İstasyonları ile sisteme ve harekât merkezine entegre olan S/İHA’lar yürüttükleri ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition, and Reconnaissance) İstihbarat, Gözetleme, Hedef Tespiti ve Keşif faaliyetleri sayesinde sahadaki verinin gerçek zamanlı şekilde diğer unsurlarla paylaşılmasında stratejik bir konumdadır. Paylaşılan verilerin kıymetlendirilmesi ile kararlaştırılan hedefin anlık imhasını (gör ve vur) gerçekleştirme yeteneğine sahip silahlı insansız hava araçları bu özellikleriyle düşman unsur üzerinde baskın bir etki ve psikolojik yıpranmışlık oluşturmaktadır.

Kırsal alanda ve gayrinizami ortamlarda harp çatışmalarına sahne olan iç güvenlik harekâtlarında, terör örgütü militanlarının küçük gruplar halinde ve düzensiz yapılanma avantajına karşılık, TB2 ve farklı S/İHA sistemlerinin gör ve vur yeteneği ile hassas tahrip yeteneği örgütlerin bu avantajını zayıflatmıştır.

“Muhabere Olmadan Muharebe Olmaz.” düsturundan yola çıkan S/İHA’lar tarafından orta irtifadan sessizce gerçekleştirilen tespit, gözetleme, teşhis, kimliklendirme ve hedeflemeler sahadaki birlik ve atış destek unsurlarına (Tank, Obüs, ÇNRA, Top, Havan vs.) farkındalık sağlayarak hedeflerin yüksek başarı yüzdesiyle vuruşuna imkân sağlamaktadır.

Türkiye’nin çıkartıldığı F-35 Programı üzerinden açıklama yapan Polonya Savunma Bakanı Błaszczak, TB2’nin müşterek savaş harekât sistemi ile bir bütün halinde F-35 savaş uçakları; Patriot ve HIMARS füze sistemleriyle ortak çalışma becerisine sahip olacağına değinerek kilit noktanın sistemler arası uyumluluk olduğu dile getirmiştir.²⁷ Bu açıklamanın dikkate değer bir kısmına da parantez açmak gerekirse: BAYKAR TB2 her ne kadar TSK isterleri ve saha tecrübeleri doğrultusunda gelişmiş olsa da diğer ülkelerin en modern sistemlerine dahi entegre edilebilmesi açısından yüksek elastikiyete de sahiptir.

TB2’nin sistemler arası entegrasyonu ve müşterek harekâttaki birimler arası koordinasyona başka bir örnek olarak TRLG-230 sistemi ile uyumunu örnek verebiliriz. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyaçlarına yönelik olarak ROKETSAN tarafından geliştirilen yeni nesil topçu füzesi TRLG-230 LGM (Lazer Güdümlü Mühimmat), Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan tarafından etkin şekilde kullanılmış ve TB2 S/İHA tarafından işaretlenen hedeflere başarılı atışlar gerçekleştirmiştir.

Bayraktar TB2 S/İHA İhracat Başarısı ve Satışı Muhtemel Ülkeler

Türk Ordusu envanterinde bulunan Bayraktar TB2 sınır içi, sınır ötesi ve denizaşırı çeşitli harekâtlarda görev alarak farklı coğrafyalarda kendini kanıtlayıp “Combat Proven” (Çatışmada  Kanıtlanmış) sıfatını taşımaya hak kazanmıştır. Başarıları ile dünya kamuoyunda büyük yankı uyandırmış olan yerli ve millî S/İHA TB2’ye sahip dost ve/veya müttefik ülkeler:

• Asya: Azerbaycan, Bangladeş, Maldivler, Katar, Kuveyt, Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan;
• Afrika: Burkina Faso, Cibuti, Etiyopya, Fas, Mali, Nijer, Nijerya, Togo;
• Avrupa: Arnavutluk, Polonya, Romanya, Ukrayna, Kosova.

TB2 S/İHA sistemi Katar Silahlı Kuvvetleri’ne satışı ile “İhraç Edilen Yerli ve Millî İlk S/İHA Sistemi” unvanını elde etmiştir. Halihazırda Türkiye ve çeşitli ülkelerin envanterinde toplamda 200+ S/İHA görev yapmaya devam etmektedir.²⁸

Türkiye ve seçkin ülkelerin Bayraktar TB2 S/İHA sayıları:

      Türkiye: Farklı birimlerde toplam 110+ adet TB2 bulunmaktadır.²⁹

• Türk Silahlı Kuvvetleri,
• Emniyet Genel Müdürlüğü,
• Jandarma Genel Komutanlığı,
• Millî İstihbarat Teşkilâtı.

Doğu Akdeniz ve Adalar Denizi’nde rolünü artıran Sahil Güvenlik Komutanlığı’nın tedarik edeceği açıklanan 6 adet S/İHA alımı arasında Bayraktar TB2’nin olması kuvvetle muhtemeldir.

Bayraktar TB2 satın alan ülkeler:

* Resmî açıklamalara veya kanıtlanabilir gözlemlere göre değerlendirilmiştir.

• Katar: 6 adet TB2 ve 3 adet YKİ ihraç edildi.³⁰
• Ukrayna: 6 adet TB2 ve 3 adet YKİ ihraç edildi. 48 adet sipariş edilmesi bekleniyor.³¹
• Azerbaycan: Bilinmeyen sayıda ihraç edildi.
• Polonya: 4 set halinde 24 adet ihraç edildi. (2022 yılı başında kullanıma girecek.)
• Türkmenistan: İhraç edilen sayı hakkında resmî açıklama henüz yapılmadı. Ancak törende 3 Bayraktar TB2 S/İHA görüntülendi.
• Fas: Sayı açıklanmadı, 13 olduğu tahmin ediliyor.
• Kırgızistan: Adet bilgisi bilinmiyor.
• Nijer: 6 adet teslim edildi.
• Romanya: 18 adet teslim edilecek.
• Kosova: 3 adet teslim edildi.
• Pakistan,
• Mali,
• Burkina Faso,
• Kuveyt,
• Arnavutluk,
• Nijerya,
• Etiyopya,
• Tacikistan,
• Bangladeş,
• Maldivler,
• Cibuti,
• Togo.⁴⁴

Sistemin Libya’ya ihracatına yönelik resmî açıklama olmamakla birlikte Libya’nın BM tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) tarafından Bayraktar TB2’nin kullanıldığını çatışma sahasından sızan görüntüler aracılığıyla söylemek mümkündür.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Varank ve SSB Başkanı Demir’in açıklamalarına göre Orta Doğu bölgesine ek olarak Kuzey Afrika, Avrupa ve Asya pazarından Bayraktar TB2’ye talep ve tekliflerin olduğunu belirtilmektedir. 2020 yılında 360 milyon dolar;  2021 yılında ise 664 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdiği açıklayan BAYKAR askerî havacılık ve savunma sanayii ekosisteminde önemli bir ihracatçı konumuna gelmiş durumdadır.

Bayraktar TB2 kendi satışlarına ek olarak ROKETSAN Milli Akıllı Mühimmat ailesi, TÜBİTAK SAGE Bozok ve çeşitli alt bileşenler gibi S/İHA sistemleriyle uyumlu ürünlerle Türk ekonomisine dolaylı olarak da katkı sağlamaktadır. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin 31 Mayıs 2021 itibariyle ihraç edilen ürünleri gelirlerini sektörel bazda açıkladığı raporda “Savunma ve Havacılık Sanayii” sektöründeki 5 aylık ihracat miktarı toplamının 1,2 milyar doları aşması da sektörün önemini ve gelişimini yansıtır niteliktedir.³²

Haluk BAYRAKTAR’ın belirttiği üzere şu an 24 ülke ile ihracat sözleşmesi imzalanmış TB2 S/İHA Türkiye’yi ziyaret eden yabancı ülke heyetlerinin yakından ilgilendiği ürünler arasında yer almaktadır. Dile getirilen bu söylem üzerine Bayraktar TB2’nin ihracat başarısı gösterdiği ülkeler arasına İngiltere, Litvanya, Macaristan, Sırbistan, Arnavutluk, Romanya, Letonya; Irak; Nijerya; ve Endonezya ordularının eklenmiş olması veya yakın gelecekte eklenmesi muhtemeldir.^{33, 34} Romanya Savunma Bakanlığı, 18 adet TB2 S/İHA ve eğitim, bakım, destek paketlerinin bulunduğu 300 milyon dolar değerinde sözleşmenin masada olduğu açıkladı.

Bayraktar TB2 S/İHA Operasyonel Geçmişi

TB2’nin katıldığı savaş, harekât ve tatbikatlar:

• İç Güvenlik Harekâtları (2014 – …)
• Fırat Kalkanı Harekâtı (24 Ağu 2016 – 29 Mar 2017)
• Zeytin Dalı Harekâtı (20 Ocak 2018 – 24 Mart 2018)
• Barış Pınarı Harekâtı (9 Eki 2019 – 25 Kas 2019)
• Bahar Kalkanı Harekâtı (27 Şub 2020 – 6 Mar 2020)
• Libya İkinci İç Savaşı
• Karadeniz, Akdeniz, Adalar Deniz ve Arap Yarımadası’ndaki Tatbikat / Gözetleme Faaliyetleri (Mavi Vatan, EFES ve Deniz Kurdu; Al-Adheed – Katar; Sea Breeze – Ukrayna Tatbikatları)
• Pençe Harekâtları (28 Mayıs 2019 – …)
• Karabağ Savaşı: Tek Vatan Harekâtı (27 Eylül 2020 – 10 Kasım 2020)
• Rusya – Ukrayna Savaşı (23 Şubat 2022 – …)

Bayraktar TB2, TSK’nin Suriye’de gerçekleştirdiği Zeytin Dalı Harekâtı’nda 5300 saati aşkın süre görev almıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesindeki TB2 ve diğer S/İHA’lar ile uyum içinde çalışan atış destek vasıtaları Suriye Ordusuna ait birçok Pantsir S1, S-125 Pechora ve TOR hava savunma sistemini etkisiz hale getirmiştir. Bu imhalar neticesinde Rus Hava Savunma Sistemleri’nin sarsılan itibarı da gözden kaçırılmaması gereken bir gerçekliktir.

TB2’nin Deniz Faaliyetleri

Karadaki etkisine ek olarak Türkiye’nin denizdeki enerji arama filosu olan TPAO gemilerine eşlik eden Bayraktar TB2, Mavi Vatanda dost düşman tespit, kimliklendirme, gözlem ve keşif görevleri ile Türk Donanmasına refakat etmektedir. DKK’nin kullandığı çeşitli Silahlı/İnsansız Hava Aracı sistemleri arasında 8 adet Bayraktar TB2 Taktik S/İHA bulunmaktadır.³⁵ Türkiye kullandığı S/İHA sistemleriyle Deniz Kuvvetlerinde insansız hava aracı kullanan sayılı devlet arasında yer almaktadır.

Libya ile Türkiye arasında yapılan “Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Antlaşması”nın ardından KKTC’ye Türk S/İHA sistemi konuşlandırılması gündeme gelmiş ve bu süreç, Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri Komutanlığının (KTBK) talebi üzerine Geçitkale Havaalanının İnsansız Hava Araçları ile yürütülecek faaliyetler için kullanımına izin verilmesi ile sonuçlanmıştır.³⁶ Doğu Akdeniz’e hakim, jeostratejik ve jeopolitik öneme sahip KKTC Geçitkale Hava Üssüne konuşlanacak olan S/İHA sistemleriyle Kıbrıs Adası ve bölgesinde operasyonel derinliğini artacak olan Türkiye Cumhuriyeti’nin sahadaki etkisinin de artacağını söylemek mümkündür.³⁷ 

TB2’nin Etkisiz Hale Getirdiği Araç ve Sistemler

Libya’daki Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Darbeci Hafter Güçleri arasında gerçekleşen çatışmalarda sıkça kullanılan S/İHA sistemleri arasında bulunan TB2, Libya sahasında Hafter’e ait 15’i aşkın Rusya menşeili olan Pantsir S1 Hava Savunma Sistemini (HSS) etkisiz hale getirmiştir. HSS’lere ek olarak 1 AN-26 Kargo Uçağı ile çok sayıda cephanelik ve mevzi Bayraktar TB2 S/İHA’nın imha ettikleri arasında yer almaktadır.³⁸

TB2’nin en aktif kullanıldığı çatışma alanlarından biri olan Karabağ Savaşı’nda Ermenistan Ordusu’nun maddi kaybının yaklaşık 1,9 milyar dolar olduğu aktarılmaktadır. Tek Vatan Harekâtı olarak da isimlendirilen 2020 Karabağ Savaşı’ndan bir müddet önce Azerbaycan tarafından ithal edilen Bayraktar TB2 S/İHA’lar çeşitli sayılarda T-72A, T-72 AK, T-72B muharebe tankı; 9K33 OSA, 9K35 Strela-10, 9K300 Tor Hava Savunma Sistemi; Repellent-1, R-330P Piramida Elektronik Harp Sistemi; P-18 Spoon Rest D, ST86U/36D6, 19J6 (S-300 radarı) radar sistemleri ile farklı kalibre ve menzile sahip çok sayıda ÇNRA, top ve obüs imha etmiştir. Belirtilen sistemlere ek olarak toplamda 400’den fazla ZPT, ZMA, kamyon ve askerî cip gibi personel ve lojistik aracı Türk S/İHA’sı tarafından imha edilmiştir.³⁹

Rus Hava Savunma Sistemi S-300PS’nin de imha edilen sistemler arasında olduğu iddia edilmektedir. Yerli ve millî Türk S/İHA TB2, Karabağ Savaşı’nda SEAD (Suppression of Enemy Air Defenses) Düşman Hava Savunmasını Baskılama görevini de üstlendiği anlar olmuş  ve Ermenistan Ordusu’na ait hava savunma sistemlerinin çeşitli bileşenlerini (HSS radarları ve atıcı sistemleri) tespit ve imha etmiştir.

Harp sahasında yarattığı psikolojik üstünlük, maliyet etkin kullanım, anlık görüntü sağlama, veri aktarım kalitesi, tehlike tespiti ve fırsat hedefin anlık imhası gibi kullanan birime çeşitli faydalar oluşturan yetenekleri ile kanıtlanmış saha başarıları TB2’yi dünyadaki insansız hava araçları arasında göz ardı edilemeyecek bir konuma getirmiştir. Bayraktar TB2’nin sahalarda kısa sürede edindiği tecrübeler ışığında yarattığı güçlü etkiyi artırarak dünyadaki diğer savaş/çatışma alanları ve tatbikatlarda etkin rol alacağını söylemek güç olmayacaktır.

Küresel Basında Türk S/İHA Yansımaları

Türkiye ile çıkar çatışmaları belirgin iki devlet olan Yunanistan ve Ermenistan askerî yetkililerinin toplantılarda yakından incelediği Bayraktar TB2 görüntüleri Türk basınında yer bulmuştur. Yerel basındaki haberlerin yanı sıra küresel basın da Türk S/İHA sistemlerinin operasyonel süreçlerini yakından dikkatle incelemektedir.

Küresel basında yer alan Bayraktar TB2 ve diğer Türk S/İHA’larına dair haber kaynaklarının başlıklarından bazıları:

• The Wall Street Journal: Armed Low-Cost Drones, Made by Turkey, Reshape Battlefields and Geopolitics.
• The Washington Post: Turkey’s military campaign beyond its borders is powered by homemade armed drones.
• Al Jazeera: Battle for Idlib: Turkey’s drones and a new way of war.
• The Guardian: Revelead: How UK technology fuelled Turkey’s rise to global drone power. /  UK wants new drones in wake of Azerbaijan military success
• Financial Times: Turkey’s armed drones bolster Erdogan’s hard-power tactics.
• Forbes: Birçok haberinde Bayraktar TB2’nin sahadaki rolüne yer verdi.
  • Turkey’s Drones Are Coming In All Sizes These Days.
  • The ‘Magic Bullet’ Drones Behind Azerbaijan’s Victory Over Armenia
• Voice Of America (VOA): Turkish Drone Power Displayed in Nagorno-Karabakh Conflict.
• France24: Turkey’s drones provide crucial edge in Syria.
• The Bulletin: Turkey’s military drones: an export product that’s disrupting NATO.
• Bloomberg: Turkish Drone Maker Baykar Makina Gets Government Support.
• The Intercept: The Second Drone Age – How Turkey Defined the U.Sç and Became a Kller Drone Power
• Al-Monitor: Turkish drones in Libya are a strategic and family affair
• Foreign Policy: The U.S. Army Goes to School on Nagorno-Karabakh Conflict

BAYKAR Üst Yönetimine Devlet Nişanı

Ukrayna

Haluk BAYRAKTAR, iki ülke arasındaki ilişkilerin stratejik düzeye ulaşmasına sunduğu katkılardan dolayı, Ukrayna Devleti tarafından Devlet Nişanı’na layık görülmüştür.^{40, 41}

Azerbaycan

BAYKAR Savunma Teknik Müdür Selçuk Bayraktar’a Azerbaycan ile Türkiye arasındaki kardeşlik ilişkilerinin güçlendirilmesine, iş birliğinin geliştirilmesine, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin sağlanması yönündeki katkılarından dolayı “Karabağ Nişanı” verilmiştir. BAYKAR Makina kurucusu merhum Özdemir Bayraktar ve BAYKAR Savunma Genel Müdürü Haluk Bayraktar da devlet nişanına layık görülen isimler arasında yer almıştır.⁴²

TB3 S/İHA ve ANADOLU LHD (Landing Helicopter Dock) İkilisi ve Etkisi

Azerbaycan’da katıldığı televizyon yayınında Bayraktar TB2’nin üst modeli olacak TB3 silahlı insansız hava aracı hakkında ilk kez bilgi veren Selçuk BAYRAKTAR, TB3’ün uçak gemisi ve farklı gemi platformlarına iniş kalkış yapabilecek, kanatları katlanabilen ve yaklaşık 1200 kg ağırlığında bir S/İHA olacağı konusunda açıklamalarda bulunmuştur. BAYKAR Savunma Teknik Müdürü BAYRAKTAR, üzerinde çalışılan TB3 S/İHA sistemine benzer bir sistemin daha önce geliştirilmemiş olduğuna açıklamıştır.

Bayraktar TB3 S/İHA sisteminin Türkiye’nin amiral gemisi olacak Amfibi Hücum Gemisi ANADOLU’da konumlandırılmak üzere geliştirildiği belirtilmektedir. ANADOLU LHD’nin baş kısmına yerleştirilecek olan mancınık benzeri fırlatma sistemi ile TB3’ün kalkış hızına kavuşturularak havalandırılması hedeflenmektedir. İniş konsepti olarak da farklı çözümlerin masada olduğu belirtilse de şimdilik ağ ile yakalama bu tür bir konseptin daha önce böyle kısa pistli bir gemide denenmemiş olduğunu ve ilk defa ANADOLU LHD – TB3 S/İHA ikilisi tarafından gerçekleşeceğini belirtmemiz yanlış olmayacaktır.

BAYKAR Genel Müdürü Haluk BAYRAKTAR’ın Teknofest 2021’de verdiği röportajda aktardığı üzere, TB3’ün TEI tarafından geliştirilen yerli motor 175 HP PD-170 ile uçacağı belirtilirken S/İHA’nın mühimmat çeşitliliği ve taşıma kapasitesinde de artış gözlemlemek mümkün olacaktır. TEI Genel Müdürü Prof.Dr. Mahmut AKŞİT de PD170’e ek olarak PD222ST (Single Turbo) adı verilen 225 HP motorun da TB3’e entegrasyonunun olabileceği belirtmiştir.

Bayraktar TB3 S/İHA sistemi MAM-L’ye ek olarak 94 kg ağırlık 30+ km menzile sahip MAM-T parçacık etkili mühimmatını da kullanma becerisine sahip olacağı da açıklamalar arasındadır. Genel Müdür Haluk BAYRAKTAR, TB3’ün gemiye inişi için gerekli analizlerin yapıldığını ve hem gemiyi hem de hava aracını yıpratmaması için hassas inişine yönelik özel radarlar yapıldığı da belirtilmiştir.

Dünyadaki diğer ordular bünyesindeki deniz platformlarında sabit kanatlı S/İHA sistemlerinin kullanımına yönelik çalışmalarla sıkça karşılaşmadığımızı belirtmek gereklidir. Görece çok da kolay olmayan insansız hava araçları ile deniz platformları arasındaki çalışmalar sonucunda bir yandan Türk Donanması çeşitli yetenekler kazanırken bir yandan da Türk sanayisinin (Yalnızca savunma sanayii ile kısıtlı kalmayacaktır.) bu alandaki bilgi ve tecrübe kazanımı artacaktır. Türkiye’nin alanlardaki gelişiminin hem sahadaki Türk varlığını olumlu etkileyeceği (askerî, diplomatik, ekonomik) hem de yüzen bir ada niteliğinde olacak olan ANADOLU LHD’nin güç aktarım yeteneğine büyük katkı sunacağı açıktır.

SİHA / Özellik	Seyir Hızı / Azami Hız	Azami Kalkış Ağırlığı	Faydalı Yük Kapasitesi
TB2	70 knot (~135 km/s) / 120 knot (~220 km/s)	700 kg	150 kg
TB3	125 knot (~230 km/s) / 160 knot (~295 km/s)	1450 kg	280 kg

Bütünsel Bakış

Çalışmayı damıtmak gerekirse, askerî araçları farklı bir gözle süzmeyi amaçlayan yazı serilerimizde “Yusufçuk – S/İHA” bağdaşımı kurgulanarak silahlı veya silahsız olarak kullanılan insansız hava aracı Bayraktar TB2 kapsamlı ve derin çerçeveden incelenmiştir. Yerli ve millî S/İHA TB2’nin teknik özellikleri, harp ortamındaki görevleri, Türk harp ağındaki konumu, operasyonel etkisi, ihracat başarısı ve yakın gelecekteki varlığı analiz edilmiştir. Bu doğrultuda son olarak şu bilgileri vermek doğru olacaktır.

İnsansız ve otonom sistemlerin süratle geliştiği çağımızda Türkiye bu gelişim yarışının son dönemdeki oyuncularından biri olmuş ve bu alandaki paradigma değişiminde etkin rol almıştır. Gerek Türk Ordusu’nun ihtiyaçları gerekse Türkiye’nin bu alandaki gelişme arzusu bu konumlanmada büyük önem arz etmiştir.

BAYKAR Bayraktar TB2, gayrinizami harp uygulayan terör örgütlerinin üzerindeki etkisinin yanı sıra nizami ordular (Suriye Silahlı Kuvvetleri ve Ermenistan Silahlı Kuvvetleri) üzerinde kullanılarak düzenli ordulara karşı kullanılan silahlı insansız hava araçları arasına girmiştir. Dünya savaş tarihinde silahlı insansız hava araçlarının hassas operasyonlara yönelik kullanımı ile karşılaşılsa da (ABD – Irak İşgali, Afganistan Operasyonları) düzenli bir orduya karşı (Ermenistan Silahlı Kuvvetleri) etkin bir şekilde kullanılmasıyla Bayraktar TB2 S/İHA bir ilk olmuştur.

Bayraktar TB2 ve diğer Türk S/İHA sistemlerinin müşterek harp sisteminde başarıyla kullanılması Türkiye’nin bölgedeki gücünü ve etkisini artırmış, yıllardır çözülemeyen bazı düğümlerin (Ermenistan’ın Karabağ İşgali) açılmasında ciddi rol oynamış, kullanan orduların operasyonel kabiliyetine çarpan etkisi yaratmış, özellikle tank ve hava savunma sistemlerinin sahadaki yeteneklerini sorgulatmıştır.

1970’lerde karşılaşılan ambargolardan bugüne değin yapılan Türk savunma sanayii yatırımlarının birikimsel getirisini Bayraktar TB2’nin mühimmat çeşidi, elektronik harp ortamındaki etkisi, alternatif elektro-optik gözetleme sistemi, alternatif güç grubu, haberleşme donanımı ve yazılım sisteminin bütününde gözlemlenmiştir. Güçlü bir harman ile başarıya ulaşan Bayraktar TB2 S/İHA, katıldığı operasyonlarda çeşitli harp dinamiklerini değiştirici etkisi ile kendini kanıtlamış ve ihracat başarısı yakalamış ilk Türk SİHA’sı olmuştur.

Rus Baskısı ve Panzehir TB2

TB2 S/İHA Rus Savunma Sistemleri ve Rusya tehdidi ile karşı karşıya yaşam süren, NATO’nun İleri Varlığı’nda yer alan Polonya devletinin envanterine girecek olmasına ek olarak, AB ve NATO ülkesine yönelik S/İHA satışı gerçekleştirmesi ile de Türk havacılığı için bir ilk niteliği taşımıştır. Aynı tehdit ile yaşayan ve bağımsız olmalarına rağmen hâlâ arka bahçe muamelesi ile zaman zaman Rusya’nın çeşitli alanlarda (Jeopolitik, Askerî, İdari, Ekonomik) baskısı altındaki Azerbaycan, Türkmenistan ve Kırgızistan Türk Cumhuriyet’lerinin Bayraktar TB2 S/İHA’yı tercih etmesi de dikkat çekicidir.

Afrika ve TB2 S/İHA

Panzehirin farklı bir kullanım alanının da eski sömürgeci Fransa’nın Afrika kıtasındaki hegomonyasının kırılmasında kullanıldığına dair işaretler mevcut. Kabileler arası savaşlar, askerî darbeler, terör örgütlerinin baskısı ve türlü iç karışıklıklar ile mücadele ederek kamu düzenini tahsis etmeye çalışan Afrika ülkeleri için TB2 güçlü bir alternatif oluyor. TB2 S/İHA görece düşük bütçeli ancak etkili hava gücü oluşturmak isteyen devletlerin ilk tercihleri arasına girmesi mümkün bir sistem olarak talep görmeye devam edecektir. Dağınık topluluklar halinde pick up araçlarla, motorsikletlerle veya yayan hareket eden Afrikalı isyancıların bastırılmasında TB2’nin ciddi etkisinin olacağını öngörmek mümkündür. Afrika’daki yağma, baskın; insan, silah, emtia kaçakçılığı; taşeron terör eylemleri gibi çeşitli boyutlarda zarara yol açan faaliyetlerin önlenmesinde fırsat hedeflere karşı hızlı imha gerçekleştirebilen TB2 S/İHA’nın etkisi yadsınamayacaktır.

Bayraktar TB2 operasyonel sahadaki başarısı dünyanın ilgisini çekerek yerel ve küresel basında yer bulmuştur. TB2’nin saha başarısı, Türk ekonomisi ve savunma sanayii için ihracat kalemi olmasında etkin rol oynayarak ülkemize katma değer kazandırmıştır.

En başta da dediğimiz gibi “Savunma sanayii ve güvenlik araştırmaları belirli sistemlerin karşılaştırmaları ile sonuç oluşturmaz. Ancak sistemler özelinde yapılan değerlendirmeler, güvenlik algılarına yönelik çeşitli ipuçları vermektedir.”

Özdemir BAYRAKTAR ve Röportaj

Sistem özelinde inceleme yapmamızdan dolayı insan faktörü üzerine yeteri kadar eğilemesek de operasyon sahasındaki yetkin personel, askerî tecrübe, askerî kabiliyet ve kullanan kuvvet bünyesindeki iletişim altyapısı sürdürülen tüm operasyonların arka planında yatmaktadır. Bu doğrultuda şehit ve gazilerimizi şükranla anarken BAYKAR Makina kurucusu rahmetli Özdemir BAYRAKTAR’ın Milliyet Gazetesi’ne verdiği röportaj ile Yusufçuk serisinin ilk silahlı/insansız hava aracı Bayraktar TB2 Taktik S/İHA incelemesinin sonuna geliyorum.

Merhum Özdemir BAYRAKTAR, projenin Gabar Dağı’nda nasıl doğduğunu şöyle değinmiştir: “2000’li yıllarda Şırnak 6. İç Güvenlik Tugayı’na gitmiştik. Oradaki komutanlardan Yarbay Melih GÜLOVA, bize şehitlerin kanlarını gösterdi. Bu teröre teknolojik anlamda da çözüm bulmaya çalıştıklarını söyledi. Ben de, ‘Biz kendi adımıza elimizden geleni yaparız; ama siz benim teklifimi kabul edebilecek misiniz?’ diye sordum. ‘Nedir?’ dedi komutan GÜLOVA. ‘Bana burada atölye kurmamı sağlayın, ben de size teknolojik olarak destek vereyim’ dedim. Komutan düşündü, taşındı arkadaşlarıyla görüştü ve inisiyatifini kullanarak bizim Tugay’ın bulunduğu Gabar Dağı’nın eteklerinde atölye kurmamızı sağladı. İşte bu insansız hava araçları projesi böyle başladı. Sonra o değerli komutan Yarbay Melih GÜLOVA, 2007 Haziran ayında teröristlerce uzaktan patlatılan bir bombayla şehit düştü. Bu projeler bu başarılar aslında onların eseridir.”⁴³

    Müreffeh ve bağımsız bir Türkiye için…

   “Semalarımızda hür ve özgürce…”

      Mert Emirhan PAMUK

Kaynakça:

1. https://www.arkeolojikhaber.com/haber-dogu-turkistanda-200-milyon-yillik-dev-yusufcuk-fosili-bulundu-3786/
2. https://dragonflywebsite.com/dragonfly-feeding.cfm#:~:text=Dragonflies%20can%20track%20and%20isolate,another%20member%20of%20the%20swarm
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Dragonfly
4. https://www.youtube.com/watch?v=knlXTU1R_rE
5. “Adalar Denizi’nde İHA Sistemleriyle İstihbarat, Gözetlene ve Keşif, 2021, Alemdar”
6. https://www.theguardian.com/news/datablog/2012/aug/03/drone-stocks-by-country#data
7. https://www.youtube.com/watch?v=FlEyq2DRdP4
8. https://www.youtube.com/watch?v=neL0RP1PEbM
9. https://www.youtube.com/watch?v=sbhBpMqdQME
10. https://www.baykarsavunma.com/haber-Heron-uretti-dunyaya-satiyor.html
11. https://www.youtube.com/watch?v=NrPEi6FlCh8
12. https://www.youtube.com/watch?v=v0XeRvVnBI4
13. https://www.youtube.com/watch?v=Xx3MEco1Qlw
14. https://www.baykarsavunma.com/iha-15.html
15. https://www.ssb.gov.tr/Website/ContentList.aspx?PageID=365
16. http://https//www.youtube.com/watch?v=LbNgWTjzO7Y
17. https://www.defenceturk.net/bayraktar-tb2-s-ihanin-teknik-ozellikleri-guncellendi
18. https://www.defenceturk.net/envanterdeki-bayraktar-tb2-sihalara-satcom-entegre-edilebilir
19. https://www.defenceturk.net/aselsanin-cats-sistemi-ihalarda-aktif-kullaniliyor
20. https://www.cbc.ca/news/politics/turkey-armenia-azerbaijan-drones-bombardier-1.5775350
21. https://www.youtube.com/watch?v=9BRgy8USxCc&ab_channel=DefenceTurk
22. https://www.youtube.com/watch?v=VLW5tGpMiJc
23. https://www.defenceturk.net/bayraktar-tb2-ihalar-orman-genel-mudurlugu-ile-gorevde
24. https://www.defenceturk.net/bayraktar-tb2-siha-380-bin-saattir-goklerde
25. https://www.defenceturk.net/internetin-silahlari-ag-merkezli-harp-komuta-kontrol-ve-gelecek
26. https://mavivatan.net/ayhan-sunar-ile-elektronik-harp-uzerine/
27. https://www.defenceturk.net/polonya-savunma-bakani-mariusz-blaszczak-bayraktar-tb2-tedarik-surecini-anlatti
28. https://www.defenceturk.net/turkmenistanin-bayraktar-tb2-sihasi-ilk-kez-goruntulendi
29. https://www.defenceturk.net/ukrayna-48-adet-bayraktar-tb2-siha-tedarik-etmek-istiyor
30. https://www.defenceturk.net/10dan-fazla-ulke-bayraktar-tb2-almak-icin-sirada
31. https://www.defenceturk.net/ukrayna-48-adet-bayraktar-tb2-siha-tedarik-etmek-istiyor
32. https://tim.org.tr/tr/ihracat-rakamlari
33. https://www.defenceturk.net/bakan-cavusoglu-ihalara-endonezya-ve-baska-ulkelerden-cok-talep-var
34. https://www.c4defence.com/kazakistan-tb3-satin-almayi-dusunuyor/
35. https://www.dzkk.tsk.tr/Destek/icerik/bayraktar-taktik
36. https://www.ntv.com.tr/dunya/kktc-bakanlar-kurulundan-iha-ve-siha-karari,FCjZD0b2gE2hKAlRL6tCQg
37. https://www.cnnturk.com/video/turkiye/kktcye-siha-hava-ussu-siha-hava-ussu-neden-onemli-dengeyi-degistirir-mi
38. https://www.defenceturk.net/bayraktar-tb2-siha-libyada-darbeci-haftere-muhimmat-tasiyan-kargo-ucagini-vurdu
39. https://twitter.com/clashreport/status/1398628044038889473
40. https://www.trthaber.com/haber/dunya/azerbaycan-cumhurbaskani-aliyevden-selcuk-bayraktara-karabag-nisani-569385.html
41. https://www.president.gov.ua/documents/3412020-34825
42. https://www.trthaber.com/haber/dunya/azerbaycan-cumhurbaskani-aliyevden-selcuk-bayraktara-karabag-nisani-569385.html
43. https://www.milliyet.com.tr/gundem/turk-heron-lar-gabar-da-dogdu-1258874
44. Togo, Türkiye’den bir parti Bayraktar TB2 teslim aldı – Haber Aero (archive.org)