Eski dev “bugün” küçük sorunlarla boğuşuyor:
“ABD Hava Kuvvetleri Hava Hareketlilik Komutanı Orgeneral Maryanne Miller, planlanan depo bakımı sırasında alt orta kanat ekleminin çatladığının keşfedilmesi sonrası filonun bir kısmının incelenmesi emrini verdi. Tek bir C-130’da çıkan soruna karşın tedbir amaçlı toplamda 123 adet C-130H ve C-130J uçağı geçici olarak bakım ve onarıma alınacak.
C-130’larda bakımı yapacak teknisyenler herhangi bir çatlak ya da hasarla karşılaşırsa, onarımlarının ortalama 1 ya da 2 ay süreceği açıklandı. Herhangi bir kusur bulunmazsa uçak hizmete geri dönecek. Şimdiye kadar sekiz uçağın denetimlerden geçtiği belirtildi.”
Seda Dilek
C-130 Hercules
1950 yılında başlayan Kore Savaşı’nda C-119 Flying Boxcars, C-46 Commandos ve C-47 Skytrains gibi II. Dünya Savaşı nakliye platformlarının o gününün muharebe sahası ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kaldığını gören ABD Hava Kuvvetleri, 1951 yılında Boeing, Douglas, Fairchild, Lockheed, Martin, Chase Aircraft, North American, Northrop ve Airlifts firmalarına bir Genel Harekât İhtiyacı (GOR) bildirisi yayınlayarak yeni bir nakliye uçağı ihtiyacı olduğunu belirtti.
Bu yeni nakliye uçağı, toprak pistlere inebilmeli, alçak-yüksek irtifada ve her türlü hava şartında görev yapabilmeli, 72 tam teçhizatlı asker veya 64 paraşütçü kapasiteli olmalı, asgari 2,000 km uçuş menziline taşıyabilmesi ve bir motoru dursa bile uçuşa devam etmesi istenmekteydi.
C-130 “Hercules” havacılık tarihinin köşe taşlarından biridir ve yaratıcı tasarımı ile en başarılı kargo uçaklarından biri kabul ediliyor.
Üretici firmaların ABD Hava Kuvvetlerine sunduğu on farklı tasarımdan Lockheed firmasının Model 82 tasarımı kabul edildi. 2 Temmuz 1951’de Lockheed Martin (o zaman sadece Lockheed) 2 prototip için sözleşme yaptıktan sonra C-130 ilk uçuşu 23 Ağustos 1954’de gerçekleştirdi. Askeriye tarafından yaratıcı bir tasarımın yüksek güç kaynağı olan turboprop motorlarla birleşmesi gelecek vaad eden bir ürün olarak kabul edildi ve hemen yüklü bir sipariş verildi. Gelen uçaklar 1956 Aralık’ından itibaren hızlı bir şekilde ABD TAC (Taktik Hava Komutanlığı) emrine verildi.
ABD Hava Kuvvetleri, bu tarihte 219 adetlik ilk sipariş verdi. İlk seri üretim C-130A Hercules 7 Nisan 1955 tarihinde ilk uçuşunu gerçekleştirdi ve uçaklar Aralık 1956’dan itibaren ABD Hava Kuvvetleri Taktik Hava Komutanlığı envanterine girmeye başladı.
Vietnam Savaşı esnasından aktif kullanılan C-130’lardan 28 adeti yandan ateş edebilme yeteneğine sahip, AC-130 “Gunship” olarak adlandırılan silah platformuna dönüştürülmüşlerdir ve gece saldırıları için kullanılmışlardır.
Teknik Özellikler (C-130J)
-
- Mürettebat: 3
- Uzunluk: 29.79 m
- Kanat açıklığı: 40.41 m
- Yükseklik: 11.84 m
- Kanat alanı: 162.1 m²
- Boş ağırlık: 34,274 kg
- Azami kalkış ağırlığı: 74,393 kg
- Motor: 4 × Rolls-Royce AE 2100D3 turboprop
Son Teknoloji ‘Hercules’: C-130 J Modeli
C-130 A modelini önce B modeli ve daha sonra da 1962’de daha güçlü bir motora ve ek yakıt tankına sahip olan ‘E’ modeli izledi.
C-130J, C-130 filosuna son eklenen ve yaşlanan C-130E’lerin yerini alacak. C-130J, insan gücü gereksinimlerini azaltan, işletme ve destek maliyetlerini düşüren ve daha önceki C-130 modellerine göre yaşam döngüsü maliyet tasarrufu sağlayan, en son teknolojiye sahiptir.
İlk uçuşunu 5 Nisan 1996’da yapan C-130 J’lerin hizmete girişi ise 1999 yılında oldu ve faal görevde olan en yeni C-130 modelidir. Eski C-130’lara kıyasla, J modeli daha hızlı ve daha yükseğe tırmanıyor, daha yüksek bir seyir hızında daha uçuyor ve daha kısa mesafeden iniyor ve iniyor. C-130J-30, gövdeye 15 fit ekleyerek yük bölmesinde kullanılabilir alanı artıran esnek bir versiyondur.
1500’den fazla üretimi yapılan C-130 Hercules’lerin kuvvetlerdeki kullanım yelpazesi de oldukça geniş; silah platformu (gunship), hedef çekici, füze izleyici, uzay kapsülü kurtarma, haritacılık, arama ve kurtarma, STOL araştırma, meteoroloji, tanker uçak, saldırı nakliye ve kumanda/muhabere gibi kullanım alanları vardır. Buna ilaveten uzatılmış gövdeli sivil kargo tipi de vardır.
|
C-130 HERCULES UÇAĞININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ |
||||||
| Üretici firma | Lockheed / Birleşik Devletler | |||||
| Uzunluğu | 97 feet, 9 inch (29,8 metre) | |||||
| Kanat açıklığı | 132 feet, 7 inch (40,4 metre) | |||||
| Yüksekliği | 38 feet, 3 inch (11,6 metre) | |||||
| Boş ağırlığı | 75,800 libre (34,400 kilogram) | |||||
| Azami ağırlığı | 155,000 libre (70,300 kilogram) | |||||
| Yakıt miktarı |
|
|||||
| Motor | 4xAllison T56-A-15 turboprop | |||||
| Motor gücü | 4×4,590 shp (4×3,430 kW) | |||||
| Azami hızı | 320 knot (592 kilometre/saat) | |||||
| Seyahat hızı | 292 knot (540 kilometre/saat) | |||||
| Tavanı | 23,000 feet (7,000 metre) | |||||
| Menzili | 2,050 Nautical Miles (3,800 kilometre) | |||||
| Havada kalış süresi | 10 saat | |||||
| Uçuş ekibi | 2 pilot, 1 s.seferci, 1 mak., 1 yüklemeci | |||||
| Yolcu |
|
|||||
| Yük | 45,000 libre (20,000 kilogram) | |||||
| İlk uçtuğu yıl | 23 Ağustos 1954 | |||||
| Hizmete girdiği yıl | Aralık 1957 | |||||
| Hv.K.leri’nde hizmete girdiği yıl | 1964 | |||||
| Hv.K.leri’nde hizmetten çıktığı yıl | – | |||||
Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın emektarları: C-130 Hercules
Türkiye’nin NATO’ya girmesiyle Hava Kuvvetleri’nde hızlı ve modern bir değişim yaşandı. 1960’ların başında Kıbrıs’ta yaşanan olumsuz gelişmeler sonucu Kıbrıs’a harekât yapılması ihtimali belirdi. Olası harekat planlarına göre büyük bir havadan indirme operasyonu planlanıyordu. Fakat kapsamlı bir hava indirme için envanterdeki C-47 ve C-160 uçakları sayı ve nitelik olarak yetersiz kalmaktaydı.
Yapılan değerlendirmeler sonucu C-130E Hercules uçağının alınmasına karar kılındı. FMS (Yabancılara Askeri Satış) kapsamında 5 adet C-130E Hercules siparişi verildi. Bu sayı ilerleyen yıllarda 16’ya kadar çıkarılacaktı.
Türk Hava Kuvvetleri envanterine 1964-91 yılları arasında 8 adet C-130E ve 6 adet C-130B olmak üzere iki farklı modelde toplam 14 adet C-130 uçağı girdi. 12-949 seri numaralı C-130E bir eğitim uçuşu sırasında düştü.Bunun yanında acil ihtiyaç kapsamında Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri [RSAF] envanterinden hizmet dışına çıkarılan 6 adet kullanılmış C-130E nakliye uçağı daha satın alındı. Halihazırda HvKK envanterinde toplam 19 adet C-130B/E uçağı bulunmakta ve Kayseri/Erkilet’de konuşlu bulunan 222’nci Filo K.lığında görev yapmaktadırlar.
İlk Operasyon
C-130E Hercules uçakları Kıbrıs Barış Harekâtı’nda aktif olarak görev aldı. 20 Temmuz 1974 sabahı C-47 ve C-160 nakliye uçakları ile beraber Kayseri Erkilet Meydanından havalanan 6 adet C-130E, saat 05.45 civarında Kırnı bölgesine ilk paraşütçü birliği operasyon sahasına indirdi.
Bu ilk indirmede bir C-130E hafif uçaksavar isabeti almış, fakat görevine devam etmiştir. Aynı gün saat 12.55’te 6 adet C-130E ikinci bir hava indirme harekâtı daha gerçekleştirdi, Bunu takiben hava kararmadan 3 adet C-130E avcı uçakların desteğinde üçüncü dalga hava indirmesini gerçekleştirdi. Harekâtın ilk ve en kritik gününde C-130E uçakları 15 sortide yaklaşık 900 paraşütçüyü Kıbrıs’a indirerek büyük bir başarı gösterdi. Kıbrıs Barış Harekâtı boyunca C-130’lar toplam 2 bin 311 paraşütçü ve 1238 ton malzeme attı.
Erciyes Modernizasyonu
Savunma Sanayi İcra komitesinin 17 Şubat 2006 tarihinde aldığı kararla, Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan yedisi E ve altısı B modeli olmak üzere toplam 13 adet C-130 Hercules Nakliye uçağının aviyonik modernizasyonunu kapsayan Erciyes Projesi’nde Ana yüklenici olarak TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi [TAİ] seçildi. Savunma Sanayi Müsteşarlığı ile TAI arasında 1 Aralık 2006 tarihinde sözleşme imzalandı.
Proje kapsamında uçaklara 17 yeni aviyonik sistem, üzerindeki 5 sistem ise bir üst modele yükseltildi. Sayısal kokpit tasarımına kavuşan C-130B/E Hercules uçakları bu çerçevede 4 adet Kayar Harita Kabiliyetli Renkli MFD’ler ve Link-16 MIDS Terminali, Gece Görüş Gözlüğü [GGG] uyumlu gösterge ve aydınlatma sistemi, Yer Görev Planlama Sistemi ile donatılmaktadır.
Uçaklardaki yeni aviyonik teçhizatın kontrol ve yönetimini yapacak milli görev bilgisayarının donanımı yurtdışından hazır alınırken, içinde koşacak Operasyonel Uçuş Görev Yazılımı [OFP] TAI mühendislerince geliştirildi. TAI bu çerçevede görev bilgisayarlarında kullanılmak üzere 3.5 milyon satırlık [DO178B standardı] bir yazılım geliştirmiştir.
1998 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı ile Orman Bakanlığı arasında orman yangınları ile mücadele için bir protokol imzalanmış ve nakliye görevinde kullanılan C-130B uçakları orman yangınlarının söndürülmesinde de kullanılmaya başlandı.
Nakliye uçağından yangın söndürme uçağına geçiş için gereken MAFFS (Modular Airbone Fire Fighting System) yangın söndürme kitlerinden bir adedi ABD’den satın alındı, beş adet kit de yerel kabiliyetlerle 2. Hava Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı tarafından üretildi. Bu kitler sayesinde 6 uçak tek sortide 12 ton su ve kimyevi maddeyi yangın bölgesine boşaltabilme kabiliyeti kazandı.
Her yıl yenilenen protokol kapsamında Haziran ayı başından Ekim ayı sonuna kadar 6 adet C-130B uçağı Antalya 2 ve Kayseri/Erkilet 4 meydanlarında yangın görevlerine müdahale için hazır tutuldu. Türk Hava Kuvvetleri C-130B uçakları 1998-2006 yılları arasında toplam 21 bölgede 706 sorti 939 saat uçuş yaparak yangınlara müdahale etti. Müdahale edilen afetler arasında 17 Ağustos 1999 depreminden sonra başlayan Tüpraş yangını da vardır.
Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na dönüş
Ana tasarım amacı yangın söndürme olmayan C-130’larda su boşaltma esnasında uçağın kanatlarına binen yükten dolayı zaman içinde kanatlarda burkulmalar ve büyük çatlaklar gözlemlendi. 2006 yılında bir uçağın merkez kanat üst kapağında kopma meydana gelmiş, bu nedenle dünya uçuş emniyeti standartları gereği, yangın söndürme görevlerine planlanan tüm uçaklar benzer tehlikelerle karşılaşma ihtimali doğrultusunda incelemeye alındı. 4 adet C-130B uçağında gövde ile kanat bağlantı bölgesinde teknik arızalar tespit edildi.
Söz konusu teknik arızaların diğer ülke uçaklarında uçak kanadının kopmasına sebep olduğu bilimsel havacılık verileri dikkate alınarak muhtemel ölümcül uçak düşme olaylarının önüne geçebilmek maksadıyla yangın söndürme uçuşları da dahil tüm görevlerdeki C-130B uçuşları 2006 yılında durduruldu. Arızalar giderildikten ve teknik bakımlar tamamlandıktan sonra uçaklar sadece nakliye hizmeti vermek üzere Hava Kuvvetlerindeki görevlerine geri döndüler.
Suudi Arabistan’dan 6 Uçak daha geldi
1960’lı yıllarda Fransız-Alman ortaklığıyla geliştirilen ve Türk Hava Kuvvetleri tarafından 1971’de bu yana kullanılan C-160 Transall nakliye uçaklarının 2000’li yıllara gelirken yavaş yavaş dolmaya başlayan ekonomik ömürleri ile birlikte yerlerine alınması kararlaştırılan A400M nakliye uçağı projesinden kaynaklanan gecikmeden dolayı ara geçiş için ihtiyaç duyulan Orta Menzil Nakliye uçağı satınalım projesi kapsamında Türkiye, Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri [RSAF] envanterinden hizmet dışına çıkarılan ve toplam maliyeti 26.3 milyon dolar tutarında 6 adet kullanılmış C-130E nakliye uçağı satın aldı. Ocak 2012 tarihinde düzenlenen SSİK toplantısında RSAF stoklarından tedarik edilen 6 C-130E uçağının da Erciyes programına dahil edilmesi konusunda bir karar alındı. Uçaklar modernizasyon öncesinde 2’inci HİBMK tesislerinde yapısal kontrol ve bakım onarımdan geçirildi.
Türk Hava Kuvvetleri envanterinde 8 adet C-130 Hercules ile 13 adet C-130B Hercules günümüz itibariyle faal olarak hizmet vermektedir.
Ahmet ALEMDAR
Defence Turk
Kaynaklar:
- Havacıyız.com
- Kokpitaero
- Military
- Türk Hava Kuvvetleri
Türk savunma sanayii özelinde savunma sanayii takipçisi ve araştırmacısı.
Milli Savunma Üniversitesi- Yüksek Lisans
