Dünün, Bugünün ve Yarının Nakliye Uçağı C-130 Hercules ve Türk Hava Kuvvetleri Serüveni

Teknik Özellikler (C-130J)

• • Mürettebat: 3
  • Uzunluk: 29.79 m
  • Kanat açıklığı: 40.41 m
  • Yükseklik: 11.84 m
  • Kanat alanı: 162.1 m²
  • Boş ağırlık: 34,274 kg
  • Azami kalkış ağırlığı: 74,393 kg
  • Motor: 4 × Rolls-Royce AE 2100D3 turboprop

Son Teknoloji ‘Hercules’: C-130 J Modeli

C-130 A modelini önce B modeli ve daha sonra da 1962’de daha güçlü bir motora ve ek yakıt tankına sahip olan ‘E’ modeli izledi.
C-130J, C-130 filosuna son eklenen ve yaşlanan C-130E’lerin yerini alacak. C-130J, insan gücü gereksinimlerini azaltan, işletme ve destek maliyetlerini düşüren ve daha önceki C-130 modellerine göre yaşam döngüsü maliyet tasarrufu sağlayan, en son teknolojiye sahiptir.

İlk uçuşunu 5 Nisan 1996’da yapan C-130 J’lerin hizmete girişi ise 1999 yılında oldu ve faal görevde olan en yeni C-130 modelidir. Eski C-130’lara kıyasla, J modeli daha hızlı ve daha yükseğe tırmanıyor, daha yüksek bir seyir hızında daha uçuyor ve daha kısa mesafeden iniyor ve iniyor. C-130J-30, gövdeye 15 fit ekleyerek yük bölmesinde kullanılabilir alanı artıran esnek bir versiyondur.
1500’den fazla üretimi yapılan C-130 Hercules’lerin kuvvetlerdeki kullanım yelpazesi de oldukça geniş; silah platformu (gunship), hedef çekici, füze izleyici, uzay kapsülü kurtarma, haritacılık, arama ve kurtarma, STOL araştırma, meteoroloji, tanker uçak, saldırı nakliye ve kumanda/muhabere gibi kullanım alanları vardır. Buna ilaveten uzatılmış gövdeli sivil kargo tipi de vardır.

Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın emektarları: C-130 Hercules

Türkiye’nin NATO’ya girmesiyle Hava Kuvvetleri’nde hızlı ve modern bir değişim yaşandı. 1960’ların başında Kıbrıs’ta yaşanan olumsuz gelişmeler sonucu Kıbrıs’a harekât yapılması ihtimali belirdi. Olası harekat planlarına göre büyük bir havadan indirme operasyonu planlanıyordu. Fakat  kapsamlı bir hava indirme için envanterdeki C-47 ve C-160 uçakları sayı ve nitelik olarak yetersiz kalmaktaydı.

Yapılan değerlendirmeler sonucu C-130E Hercules uçağının alınmasına karar kılındı. FMS (Yabancılara Askeri Satış) kapsamında 5 adet C-130E Hercules siparişi verildi. Bu sayı ilerleyen yıllarda 16’ya kadar çıkarılacaktı.

Türk Hava Kuvvetleri envanterine 1964-91 yılları arasında 8 adet C-130E ve 6 adet C-130B olmak üzere iki farklı modelde toplam 14 adet C-130 uçağı girdi. 12-949 seri numaralı C-130E bir eğitim uçuşu sırasında düştü. Bunun yanında acil ihtiyaç kapsamında Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri [RSAF] envanterinden hizmet dışına çıkarılan  6 adet kullanılmış C-130E nakliye uçağı daha satın alındı. Halihazırda HvKK envanterinde toplam 19 adet C-130B/E uçağı bulunmakta ve Kayseri/Erkilet’de konuşlu bulunan 222’nci Filo K.lığında  görev yapmaktadırlar.

İlk Operasyon

C-130E Hercules uçakları Kıbrıs Barış Harekâtı’nda aktif olarak görev aldı. 20 Temmuz 1974 sabahı C-47 ve C-160 nakliye uçakları ile beraber Kayseri Erkilet Meydanından havalanan 6 adet C-130E, saat 05.45 civarında Kırnı bölgesine ilk paraşütçü birliği operasyon sahasına indirdi.

Bu ilk indirmede bir C-130E hafif uçaksavar isabeti almış, fakat görevine devam etmiştir. Aynı gün saat 12.55’te 6 adet C-130E ikinci bir hava indirme harekâtı daha gerçekleştirdi, Bunu takiben hava kararmadan 3 adet C-130E avcı uçakların desteğinde üçüncü dalga hava indirmesini gerçekleştirdi. Harekâtın ilk ve en kritik gününde C-130E uçakları 15 sortide yaklaşık 900 paraşütçüyü Kıbrıs’a indirerek büyük bir başarı gösterdi. Kıbrıs Barış Harekâtı boyunca C-130’lar toplam 2 bin 311 paraşütçü ve 1238 ton malzeme attı.

Erciyes Modernizasyonu

Savunma Sanayi İcra komitesinin 17 Şubat 2006 tarihinde aldığı kararla, Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan yedisi E ve altısı B modeli olmak üzere toplam 13 adet C-130 Hercules Nakliye uçağının aviyonik modernizasyonunu kapsayan Erciyes Projesi’nde Ana yüklenici olarak TUSAŞ  Havacılık ve Uzay Sanayi [TAİ] seçildi. Ocak 2012 tarihinde düzenlenen SSİK toplantısında Suudi Arabistan’dan ikinci el olarak tedarik edilen 6 C-130E uçağının da Erciyes programına dahil edilmesi kararı alındı. Savunma Sanayi Başkanlığı ile TUSAŞ arasında 2007 yılında imzalanan Erciyes C130 projesi kapsamında başlatılan çalışmalarda ilk prototip uçak 2014 yılında teslim edildi. Aralık 2020 itibariyle 12 uçağın daha modernize edileceği proje TUSAŞ Mühendisleri tarafından titizlikle yürütülüyor.

Toplamda 19 uçağı kapsayan Erciyes C130 modernizasyon projesinde Aralık 2020 itibariyle 7 uçağın modernizasyonu tamamlandı. Proje kapsamında uçaklarda toplamda 23 sistem ve 117 bileşenin modernizasyon faaliyetleri yürütüldü. Sayısal kokpit tasarımına kavuşan C-130B/E Hercules uçakları bu çerçevede 4 adet Kayar Harita Kabiliyetli Renkli MFD’ler ve Link-16 MIDS Terminali, Gece Görüş Gözlüğü [GGG] uyumlu gösterge ve aydınlatma sistemi, Yer Görev Planlama Sistemi ile donatılmaktadır.

Erciyes C130 Uçaklarının merkezi kontrol bilgisayarını mühendisleri tarafından yeniden tasarlayan ve uçaklara montajını gerçekleştiren TUSAŞ, aynı zamanda uçakların GPS, gösterge, çarpışma önleyici sistem, hava radarı, gelişmiş askeri ve sivil seyrüsefer sistemleri, askeri görevler için gece çıplak gözle görünmeyen aydınlatma, ses kayıtlı kara kutu, haberleşme sistemleri, gelişmiş otomatik uçuş sistemleri (askeri ve sivil), askeri ağda operasyon yapabilme kabiliyeti, dijital kayan harita ve yer görev planlama sistemleri gibi kritik parçaların modernizasyonunu gerçekleştiriyor. Bu sayede C130 uçaklarının görev kabiliyetlerini de kolaylaştıran modernizasyon ile pilotun iş yükünün azalmasının yanında, kalkıştan inişe kadar otomatik rota takibi ile emniyetli uçuş sağlanıyor.

1998 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı ile Orman Bakanlığı arasında orman yangınları ile mücadele için bir protokol imzalanmış ve nakliye görevinde kullanılan C-130B uçakları orman yangınlarının söndürülmesinde de kullanılmaya başlandı.

Nakliye uçağından yangın söndürme uçağına geçiş için gereken MAFFS (Modular Airbone Fire Fighting System) yangın söndürme kitlerinden bir adedi ABD’den satın alındı, beş adet kit de yerel kabiliyetlerle 2. Hava Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı tarafından üretildi. Bu kitler sayesinde 6 uçak tek sortide 12 ton su ve kimyevi maddeyi yangın bölgesine boşaltabilme kabiliyeti kazandı.

Her yıl yenilenen protokol kapsamında Haziran ayı başından Ekim ayı sonuna kadar 6 adet C-130B uçağı Antalya 2 ve Kayseri/Erkilet 4 meydanlarında yangın görevlerine müdahale için hazır tutuldu. Türk Hava Kuvvetleri C-130B uçakları 1998-2006 yılları arasında toplam 21 bölgede 706 sorti 939 saat uçuş yaparak yangınlara müdahale etti. Müdahale edilen afetler arasında 17 Ağustos 1999 depreminden sonra başlayan Tüpraş yangını da vardır.

Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na dönüş

Ana tasarım amacı yangın söndürme olmayan C-130’larda su boşaltma esnasında uçağın kanatlarına binen yükten dolayı zaman içinde kanatlarda burkulmalar ve büyük çatlaklar gözlemlendi. 2006 yılında bir uçağın merkez kanat üst kapağında kopma meydana gelmiş, bu nedenle dünya uçuş emniyeti standartları gereği, yangın söndürme görevlerine planlanan tüm uçaklar benzer tehlikelerle karşılaşma ihtimali doğrultusunda incelemeye alındı. 4 adet C-130B uçağında gövde ile kanat bağlantı bölgesinde teknik arızalar tespit edildi.

Söz konusu teknik arızaların diğer ülke uçaklarında uçak kanadının kopmasına sebep olduğu bilimsel havacılık verileri dikkate alınarak muhtemel ölümcül uçak düşme olaylarının önüne geçebilmek maksadıyla yangın söndürme uçuşları da dahil tüm görevlerdeki C-130B uçuşları 2006 yılında durduruldu. Arızalar giderildikten ve teknik bakımlar tamamlandıktan sonra uçaklar sadece nakliye hizmeti vermek üzere Hava Kuvvetlerindeki görevlerine geri döndüler.

Suudi Arabistan’dan 6 Uçak daha geldi

1960’lı yıllarda Fransız-Alman ortaklığıyla geliştirilen ve Türk Hava Kuvvetleri tarafından 1971’de bu yana kullanılan C-160 Transall nakliye uçaklarının 2000’li yıllara gelirken yavaş yavaş dolmaya başlayan ekonomik ömürleri ile birlikte yerlerine alınması kararlaştırılan A400M nakliye uçağı projesinden kaynaklanan gecikmeden dolayı ara geçiş için ihtiyaç duyulan Orta Menzil Nakliye uçağı satınalım projesi kapsamında Türkiye, Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri [RSAF] envanterinden hizmet dışına çıkarılan ve toplam maliyeti 26.3 milyon dolar tutarında 6 adet kullanılmış C-130E nakliye uçağı satın aldı. Ocak 2012 tarihinde düzenlenen SSİK toplantısında RSAF stoklarından tedarik edilen 6 C-130E uçağının da Erciyes programına dahil edilmesi konusunda bir karar alındı. Uçaklar modernizasyon öncesinde 2’inci HİBMK tesislerinde yapısal kontrol ve bakım onarımdan geçirildi.

Türk Hava Kuvvetleri envanterinde 8 adet C-130 Hercules ile 13 adet C-130B Hercules günümüz itibariyle faal olarak hizmet vermektedir.

Ahmet ALEMDAR

Kaynaklar:

• Havacıyız.com
• Kokpitaero
• Military
• Türk Hava Kuvvetleri