HİSAR füzesi lançerden dikine çıkış (boost phase) ile ivmelenmeye başlar ve istenilen irtifaya ulaşınca orta safhada (mid-course) uçuşa başlar. Bu orta safha uçuş esnasında komuta kontrol sistemi tarafından hedefin durumuna göre veri bağı (datalink) kullanılarak konum güncellemesi yapılır. Füze terminal safhaya (Primary Command Point-Arayıcı Başlık Çalışma Noktası) ulaşınca IIR (veya RF command) arayıcı başlık çalışır ve hedefine kilitlenerek isabet eder veya yakın geçiş olursa harp başlığı infilak eder. Füzenin terminal safhaya gelene kadar orta safha uçuşunda en uygun balistik yörüngede uçurarak tahmini önleme noktasına (Predicted Intercept Point-PIP) ulaşması sağlanmaktadır. PIP noktası hedefin durumuna göre sürekli veri bağı ile güncellenir. Bunun nedeni ilk boost/çıkış (füzenin lançerden çıkış) safha ile orta safha uçuş süresince PIP noktalarının aynı olmamasıdır. Aynı şekilde terminal safha (PCP) geçiş noktası da hedefin tipine göre değişmektedir. Yerdeki radar sisteminin dönüş hızı ve hedef takip amaçlı hesaplama kabiliyeti PCP ve PIP verilerinin doğru hesaplamasında büyük önem arz etmektedir.
Şekil-1 gemiden atılan bir füzenin safhalarını anlatmakta. PIP noktasına ulaşıldığında ise IIR/RF arayıcı başlık aktif hale gelir. Burada “end game Pk değeri” denilen son safhada hedefi vuruş yüzdesi füzenin ve hedefin kinetik durumuna göre değişiklik göstermektedir. HİSAR füzelerinde bahse konu “end game Pk değerini” yüksek tutmak için çift ateşlemeli (dual pulse) roket motoru bulunur. Çift ateşlemeli motor sayesinde HİSAR füzeleri terminal safhaya ikinci motor ateşlenmiş vaziyette, yüksek hız ve TVC (thrust vector control) kabiliyetini muhafaza ederek girebilirler. Bu yüksek hız son safhada hedefin yüksek G manevralarına karşı füzenin hedefi kaçırmadan vurmasına yardımcı olur.
Hava-hava ve satıh-hava füzelerinin en büyük dezavantajı roket motoru sustuktan sonra enerjilerini muhafaza etmekte zorlanmalarıdır. Hedef özellikle yüksek hızlı ve manevra yapan bir hedef ise füzenin terminal safha girişinde enerjisi düşük kalabilecek ve “end game Pk değeri” enerjisine bağlı olarak düşük olacak ve dolayısıyla hedefini kaçırma şansı yükselecektir. Genelde Pk değerini yüksek tutmak için shoot-shoot olarak adlandırılan yakın aralıklarla iki füze atışı yapılarak hedefin imhası amaçlanır. Bir çok hava savunma sisteminde bu taktik uygulanarak vuruşun yüksek Pk ile yapılması/sağlanması çalışılır. HİSAR füze ailesinin çift ateşlemeli füze tasarımı sayesinde terminal safhaya yüksek enerjisi ile yüksek Pk değerine sahip olarak girecek olması angajman protokolünde shoot-shoot yerine shoot-look-shoot protokolü uygulanması avantajı olacaktır. Bu sayede bir HİSAR bataryası içindeki lançer sayısına bağlı olarak hedef angajman sayısı yüksek olabilecektir.
Elektronik karıştırma ve orta safha güdümün kesilmesi
Elektronik karıştırma ile HİSAR füzesi ile komuta kontrol sistemi arasındaki iletişimin kesilmesi mümkündür. Sistemin çalıştığı frekans bandı gizli kalır ve kriptolaması yeterince güçlü yapılırsa bu risk düşürülebilir. HİSAR-A+ lançerlerinde veri bağı için bir mast bulunur. Bu mast üzerinde yükselen 4 adet kutu şeklinde transmitter ve antenleri vardır. Bu antenler büyük ihtimalle 20 km menzil için yeterince güçlü vericilere sahip olup, kriptolu şekilde füzeye veri iletir. HİSAR-A+ gibi 15-20 km (?) menzilli sistem için veri link / veri bağı elektronik karıştırması çok büyük bir problem olmayabilir. En kötü senaryoda veri bağı olmadan bir miktar menzil kaybı ile hedefi vurabilir.
Orta safha güdüm safhasında veri bağı kurulamazsa, füze; lançerden çıkarken kendisine yüklenen PCP (terminal safhaya geçiş noktası) ve PIP (ilk tahmin edilen hedef ve füze kesişme noktası) noktasına doğru uçar. En kötü senaryoda, füze ile veri bağının kesilmesi durumunda, lançerinden çıkış anında güdüm sistemine yüklenen PCP ve PIP noktalarına doğru uçuşuna otopilotu vasıtasıyla devam eder. PCP’ye ulaşınca IIR arayıcı başlık aktif hale gelerek PIP noktasının (füze-hedef tahmini buluşma noktası) bulunduğu bölgeyi geniş görüş açısı ile taramaya başlar ve hedef görüş hattına girince kilitlenerek dar görüş açısıyla takibe başlar. Bu durum kısa menzilli füzeler için bir miktar performans kaybına neden olabilir ancak orta-uzun menzilli orta safha güdümlü füzeler çokça etkilenmeyecektir. Yüksek performanslı ve uzun menzilli bir IIR arayıcı kullanıldığında terminal safhada hedef bulunarak imha edilir. (IIR arayıcı için çevre şartlarının çok etkili olduğu unutulmamalıdır.)
Orta safha güdümün (veri bağının) amacı (özellikle aktif radar ve/veya IIR güdümlü orta-uzun menzilli füzelerde) füzenin lançerden çıkış anı ile hedefe doğru uçuşu arasında geçen sürede hedefin değişen konum bilgilerini füzeye iletmektir. Bu şekilde füzenin IIR arayıcı başlığı açıldığında görüş konisi içinde hedefi görmesi sağlanır ve yüksek bir Pk (vuruş olasılığı) oranı elde etmek mümkün olur. Çok iyi bir arayıcı başlık kullanılırsa ve hedef çok uzak değilse veri bağı olmadan yerdeki radar bilgilerine göre hesaplanan PIP noktasına doğru atış yapılması yeterli olabilir. Elektronik karıştırma varsa yüksek Pk değerine sahip bir vuruş için daha yakın bir menzilden füzenin ateşlenmesi gerekebilir.
Bazı IIR güdümlü sistemler henüz lançer içerisindeyken hedefe kilitlenebilmektedirler (“lock on before launch” mantığı). Özellikle alçak irtifa amaçlı geliştirilen HİSAR-A+ sisteminde bu özelliğin olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak HİSAR-A/O bataryası mimarisi içerisinde elektro optik hedef takip sensörü ve bu sensörler üzerinden otomatik hedef takip özelliğinin bulunması nedeniyle, atış öncesi hedefe kilitlenme özelliğin olduğu yönünde izlenim bırakmaktadır.
Sonuç olarak HİSAR-A+ füzelerinin günümüz güçlü elektronik harp vasıtaları karşısında veri bağının kesilmesi halinde de hedefi imha etmesi mümkündür.
Yazar: Prof. Dr. Feridun Taşdan
İlginizi Çekebilir:
HİSAR-A + hava savunma füze sisteminin son kabul testi yapıldı
Defence Turk; güvenlik güçleri personeline, savunma sanayii kurum ve kuruluşları ile araştırmacılara savunma ve güvenlik alanında bilgi ve haber takibi hizmeti sağlamaya adanmış bir platformdur.
