Mil Mİ-24/25/35 Helikopteri | Eşek Arıları –II

“Savunma sanayii ve güvenlik araştırmaları, belirli sistemlerin karşılaştırmaları ile sonuçlar oluşturmaz. Ancak sistemler özelinde yapılan değerlendirmeler, güvenlik algılarına yönelik çeşitli ipuçları vermektedir. Defence Turk’te yeni başlayan farklı yazı serileri, yazarın ortaya koyduğu çalışma biçimi ile farklı silah sistemlerini tanıtacak, bu sistemlere yönelik farklı görüş ve değerlendirmelere yer verilecek. Bu çalışmalar yapısı gereği belirli betimlemeler ile harmanlanacak.”

Yazar Notu:

“İnsan beyni, öğrenmeyi güçlendirmek ve öğrenileni kalıcı yapmak için çeşitli yöntemler uygulamaya eğilimlidir. Öğrenmek istenen kavram ile ilgili çağrışımlar, bağdaştırmalar ve duygusal ilişkiler, öğrenileni kolay hatırlanabilir kılıp akılda kalıcı yapar.

Oluşturacağımız yazı serilerinde, beynin çağrışım ve bağdaştırma yöntemini kullanarak yazılarımızı yayına sunacağız. Çeşitli sahalardaki askeri araç ve teknolojiler ile doğadaki canlıların benzer özelliklerini bağdaştırarak tanıtacağız.

Serilerimizde, her üretiminde doğadan ilham alan insanoğlunun bu esinlenişi hangi şekillerde makinelere uyarladığını gözler önüne sereceğiz.

Keyifli okumalar…”

Eşek Arıları – Saldırı Helikopterleri

Eşek arıları, uyum sağlamak zorunda olduğu çevre gereği iri, dayanıklı ve saldırgan canlılardır. Eşek arılarının saldırı helikopterleriyle bağdaştırılan özelliklerinin başında, ikisinin de saldırganlıkları ile öne çıkmaları gelir.
Eşek arıları, isimlerinin içindeki arı kavramıyla özdeşleşen balı üretmez ve nektarla beslenmezler, etoburlardır. Helikopterlerin ise üretilme amacı olan nakliyeden, evrimleşerek saldırı yeteneği kazandırılması bu açıdan çağrışım uyandırabilir.
Eşek arılarının iğneleri zehirlidir ancak saldırı için ilk tercihleri kesici dişleridir. Saldırı helikopterlerinin düşmanla ilk teması gerçekleştirdikleri 20 veya 30 mm kalibredeki topları, eşek arılarının dişlerine; ana silahı olan füze ve roketleri ise eşek arılarının iğnesine benzetebiliriz.
Eşek arıları baş, göğüs ve karın olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Baş kısmında iri dişleri ve geniş açılı gözleri bulunur. Baş kısmındaki iri dişlerini saldırı helikopterlerinin burun toplarına; iri gözlerini helikopterlerin gözetleme sistemlerine benzetebiliriz.
Eşek arılarının göğüs kısmı, saldırı helikopterlerinin kokpit, iniş takımı ve pervanenin bulunduğu uçuş bölümüne benzer; ucunda zehirli iğne bulunan arı karnı ise helikopterin çeşitli türdeki füze ve roketlerini barındıran vurucu kısmı ile bağdaştırılabilir.
Eşek arıları, istilacı bir tür olarak başka arıların kovanlarına yaptıkları baskınları ile ünlüdür. Bir eşek arısı, 300 kadar bal arısı ile tek başına mücadele edebilir. Saldırı helikopterleri de düşman üs, konvoy, karargah ve stratejik merkezlerine yaptığı saldırıları ile bu açıdan da eşek arılarıyla örtüşen bir karakter taşır.
Eşek arılarının diğer arı türleri gibi kraliçe arıya aşırı bağlılıkları yoktur. Eşek arıları, kraliçe arı olmasa da sürü yaşamını sürdürebilir. Saldırı helikopterlerinin de eşek arıları gibi tek başlarına etkin görev icra ederek pistlerine dönüş yapmaları başka bir benzerliği ortaya koymaktadır.

Eşek arıları ile bağdaştırdığımız saldırı helikopterleri serisinde,

Eurocopter Tiger (Almanya- Fransa),
Bell AH-1 (ABD),
A-129 (İtalya),
AH-64 (ABD),
CAIC Z-10(Çin),
Mi-24 (Rusya)
AH-2 ROOIVALK (Güney Afrika),
T-129 ATAK (Türkiye-İtalya),

Helikopterleri başta olmak üzere, okurların taleplerine göre başka saldırı helikopteri de eklenerek yazılar sürdürülecektir.

Saldırı Helikopterleri

Piyade birliklerinin ve mekanize zırhlı birliklerinin koruyucu meleği olan saldırı / taarruz helikopterleri birliklere koruma sağlamaya ek olarak, sahadaki operasyonel birliklere yakın hava desteği vermekte önemli bir yer tutar. Saldırı helikopterleri, alçak irtifadan sağladıkları yaylım ateşi desteği ve Cirit gibi akıllı mühimmatlar sayesinde sahip oldukları hassas vuruş kabiliyetleri ile yoğun baskı altındaki askeri personele adeta kurtarıcı bir el uzatır.

Saldırı helikopterleri, donandığı çeşitli mühimmat tipleriyle düşman tankları, ağır / hafif zırhlı araçları, karargahları ve mühimmat depolarına yönelik büyük tehdit oluşturur.

Mil Mi-24

Eşek arıları serisinin ikinci saldırı helikopteri Sovyetler Birliği’nde geliştirilen ve ilk uçuşunu 1969 yılında gerçekleştiren “Mil Mi-24.”

İri eşek arısı Mi-24, Sovyet Rusya’nın ardılı olan Rusya Federasyonu’nun ordusu ve diğer ordular tarafından çeşitli modernizasyonlarla ve yeni modellerle (Mi-25/35) kullanılmaya devam etmektedir.

Mil Mi-24 (Hind)

NATO kodu “Hind” olan saldırı helikopteri Mi-24, dünyanın en çok üretilen helikopteri olan Mi-8 nakliye helikopteri temel alınarak geliştirilmiş melez saldırı helikopteridir. Mi-24’ler bir yandan eşek arıları (saldırı helikopteri) gibi düşman birliklerine ateş gücüyle doğrudan taarruz edebilirken diğer yandan da bal arıları (nakliye / kargo helikopteri) gibi bölgeye lojistik destek sağlayabilir. Çoklu görev tanımına uygun hale getirilmiş olan melez helikopter Mi-24, aktif çatışma sahasındaki çeşitli ihtiyaçları karşılamasıyla dünyadaki en popüler saldırı helikopterleri arasında yer alıyor.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin soğuk savaş döneminde geliştirmeye başladığı ve dünyanın ilk saldırı helikopterleri arasında bulunan Mil Mi-24, uzay mühendisi ve helikopter tasarımcısı olan Mihail Mil tarafından kurulan Moskova Helikopter Fabrikası’nda üretilmeye başlanmıştır.

Vietnam Savaşı’ndaki Amerikan saldırı helikopteri AH-1’in sahadaki etkisini gören Rus komutanlar tarafından da desteklenen Mi-24 projesinin prototipi, 15 Eylül 1969’da ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. İri gövdeli eşek arısı, 1972 yılında Sovyet ordusu envanterindeki yerini alarak seri üretime geçmiştir ve Mi-24’ün çatışma sahalarında bugüne dek uzanacak olan etkin kullanımına başlanmıştır. Mil Mi-24’ün güncel modeli olan Mi-35’in üretimi, günümüzde “Russian Helicopter” çatısı altındaki “JSC Rostvertol” helikopter fabrikasında devam etmektedir.^{[1], [2]}

Melez eşek arısı Mi-24; düşman tanklarına, zırhlı araçlarına, lojistik konvoylarına, karargahlarına, helikopterlerine ve deniz araçlarına karşı büyük tehdit oluşturmaktadır. 12.7 mm mermilere karşı titanyum ile güçlendirilmiş dışbükey camları bulunan Mi-24 kokpitinde, tandem (art arda dizili) düzeninde yerleştirilmiş iki adet pilot koltuğu bulunmaktadır. Standart görev düzeninde arka koltuktaki pilot sürüşü gerçekleştirirken önde bulunan pilot ise silah subayı olarak görev yapmaktadır. Mi-24’ün etkili vuruş gücünün yanında bu eşek arısını diğer taarruz helikopterlerinden farklı kılan özelliği kargo bölümünde 8 tam donanımlı asker veya 4 sedye taşıyabilmesidir. Mi-24’ün taşıma kapasitesi, sıradan nakliye helikopterleriyle karşılaştırıldığında düşük kapasitede kalsa da, nakliye özelliği saldırı helikopterleri arasında Mi-24’e çok büyük avantaj sağlamaktadır.

Mi-24’ün kargo bölümü

2 adet Isotov TV3-117 turboşaft motorun güç verdiği Mi-24, kargo bölümünde 1500 kg yük taşıyabilir. Rus eşek arısı, kargo bölümündeki yükünün yerine helikopter dışına askı halatı ile asılan 2.400 kg yükü nakliye edebilme yeteneğine de sahiptir. Saplama kanatlarının toplam açıklığı 6.5m, yerden yüksekliği 6.5 m olan iri cüsseli eşek arısının boş ağırlığı 8.500 kg ve en yüksek kalkış ağırlığı ise 12.000 kg’dır.

Kokpit camları gibi titanyumla güçlendirilerek 12.7 mm mermilere dayanıklı hale getirilmiş 5 pervane palinin çap uzunluğu ise 17.3 m’dir. Mi-24’ün servis tavanı yaklaşık 16.000 ft (4.900 m), etkili uçuş menzili 450 km’dir. Rusya’nın uçsuz bucaksız geniş topraklarında süratle boy gösterebilmesine yardımcı olan Mi-24 motoru, helikopterin 335 km/s maksimum hız yapmasına imkan tanımaktadır.

İri eşek arısı Mi-24’ün en güncel modeli olan Mi-35’in ortalama birim fiyatı 36 milyon dolardır.^{[2], [3]} Mi-24 saldırı helikopterinin Batı ordularında birebir muadili bulunmamakla beraber, saldırı helikopteri olmasa da bu özelliğin kazandırılmış olduğu helikopterler mevcuttur. Hem saldırı hem de nakliye görevi için tasarlanmış IAR 330 (SA 330 Puma nakliye helikopteri modifikasyonu) ve MH-60 Direct Action Penetrator (S-60 nakliye helikopteri modifikasyonu) gibi kargo helikopterlerinin silahlandırılarak modifiye edilmiş tipleri Mi-24’ün bu sınıftaki benzerleri arasında gösterilebilir.

Üretilmeye başladığından bugüne dek çok sayıda operasyona katılmış olan Mi-24, 2500 adetten fazla sayıda üretilmiştir.^[5] Rus askerlerinin “Uçan Tank летающий танк (letayushchiy tank)” ve “Timsah (Krokodil)” isimlerini taktığı Mi-24’ler, günümüzde yerini daha modern sistemlerle donatılmış olan “Ka-52 Alligator” ve Mi-24 üzerinden geliştirilen safkan saldırı helikopteri “Mi-28 Night Hunter” helikopterlerine bırakmaya başlamıştır.^[4] Bu revizyon kararına rağmen, Rus Silahlı Kuvvetleri Suriye İç Savaşı’nda Mi-24’lerin gösterdiği performanstan hoşnut olması ile Mi-24’lerin modernizasyon çalışmalarına önem vermeye başlamıştır.

Mi-24 Helikopterinin Modelleri

Mil Mi-24 Hind’in modernizasyon ile geliştirilen ve ihraç edilen modelleri farklı isimlerle piyasaya sunulmuştur. Seçilmiş bazı modelleri ve bu modellerin özelliklerinin özeti aşağıda belirtilmiştir.

Mi-24 (Hind-A)
- Sekiz personel ve üç mürettebat taşıyabilen Mi-24’ün ilk versiyonlarından biridir. Kanat altındaki dört istasyonunda dört adet 57 mm roket bölmesi, iki kanat altı ray üzerinde dört adet MCLOS 9M17 Fleyta (AT-2 Swatter) tanksavar füzesi, serbest düşme bombaları ve ayrıca burun silahı olarak 12.7 mm makineli tüfek bulundurur.

Vietnam Hava Kuvvetlerine ait “Mi-24A” | Fotoğraf: **M.Radzi Desa**

Mi-24A (Hind-B)
- Mi-24A ikinci üretim modeliydi. Hem Mi-24 hem de Mi-24A, 1972’de Sovyet Hava Kuvvetleri hizmetine girmiştir. Burnunun altında dört namlulu Yak-B 12.7 mm makineli tüfek bulundurmayan modeldir.
Mi-24U (Hind-C)
- Burun silahı ve kanat istasyonları olmayan eğitim modelidir.
Mi-24D (Hind-D)
- Önceki modellerden farklı olarak saf şekilde savaş helikopteri olacak şekilde tasarlanan bu model, 1973’te üretime girmiştir. Mi-24D, pilot ve silahçı için iki ayrı kokpit ile yeniden tasarlanmış ön gövdeye sahiptir. Burun altında tek bir 12,7 mm dört namlulu Yak-B makineli tüfek ile silahlandırılmıştır. Ayrıca dört adet 57 mm roket istasyonu, dört SACLOS 9M17 Phalanga tanksavar füzesi (Mi-24A’da bulunan MCLOS sistemine kıyasla önemli bir geliştirme), ek olarak bombalar ve diğer silahları da taşıyabilir hale getirilmiştir.

Mi-24V (Hind-E)
- Daha sonra geliştirme 1976’da üretime girdi. Daha gelişmiş 9M114 Shturm (AT-6 Spiral) ile silahlandırıldı. Bu füzelerden sekiz tanesi sağ ve sola dörder olacak şekilde dış kanat direğine monte edilebilirler. 1500’den fazla üretilmiş olan Mi-24V en çok üretilen modeldir. Polonya Silahlı Kuvvetleri’nin hizmetinde bu helikopter Mi-24W olarak adlandırılır.
Arsenal Mi-24V yükseltmesi
- Mi-24V’ye Ukrayna’nın talebi doğrultusunda yükseltme gerçekleştirilmiş modelidir.
Mi-24P (Hind-F)
- 12,7 mm makineli tüfek yerine gövdeye monteli yandan sabit 30 mm GSh-30-2K çift namlulu otomatik topla değiştirilen silahlı model.
Mi-24VU (Hind-E)
- Mi-24V’nin eğitim modelidir.
Mi-24RKhR (Hind-G1)
- KBRN deneylerinde kullanılan keşif modelidir. Radyasyon, biyolojik ve kimyasal örnekleri toplamak için tasarlanmıştır. İlk olarak 1986 Çernobil felaketinde görülmüştür.
Mi-24RA (Hind-G1 Modu)
- Mi-24V’nin yeni modelidir.
Mi-24K(Hind-G2)
- Ordu keşif ve topçu gözlem operasyonları için geliştirilmiş modeldir.
Mi-24M
- Deniz platformları için tasarlanması önerilmiş ancak seri üretime geçirilmemiş modeldir.
Mi-24VM
- Gece operasyonlarında kullanım için güncellenmiş avniyoniklere sahip yükseltilmiş Mi-24V, yeni iletişim donanımı, daha kısa ve daha hafif kanatlar ile donatılmıştır. Bu modelde 9M120 Ataka, Shturm ve 9K38 Igla ATGM füzeleri ve 23 mm ana silah desteği dahil olmak üzere güncellenmiş silah sistemleri mevcuttur. Helikopterin kullanım ömrünü artırmak ve bakımı kolaylaştırmak için mevcut başka değişiklikler de yapılmış modelidir.
Mi-24VN(Hind-E)
- Mi-24VM Aşama 1 yapılandırmasında Mi-24V’ye dayalı gece saldırıları için geliştirilmiş modelidir.
Mi-24PN
- Mi-24P’nin bir TV ve FLIR kameralı bir modelidir. Helikopter burnuna yerleştirilmiş GSh-23L makineli silahı ile donatılmıştır. Rus Hava Kuvvetleri, 2004 yılında 14 Mi-24PN’ yi envanterine katmıştır.
Mi-24PS
- FLIR, projektör, hoparlör PA sistemi ve farklı eklentilerle donatılmış sivil polis ve paramiliter kullanım için üretilmiş modeldir.
Mi-24 SuperHind Mk.II
- Güney Afrika şirketi Advanced Technologies and Engineering (ATE) tarafından üretilen modern batı avniyonik yükseltmesi yapılmış modeldir.
Mi-24 SuperHind Mk.III
- Orijinal Mi-24’ün silah, avniyonik ve karşı önlemler dahil kapsamlı operasyonel yükseltme yapılmış modelidir.

Mi-24 SuperHind Mk.V
- Tamamen yeniden tasarlanan ön gövde ve kokpit ile oluşturulmuş olan “SuperHind”in en güncel modelidir. Henüz tasarım aşamasındadır.
Mi-24’ün Afganistan’daki deneyimlerden yararlanılarak oluşturulan modifikasyonları:
- Yolcu bölmesinin zırhı ve egzoz bastırıcıları kaldırılmıştır. Savaş alanı yakınında kendi kendini yeniden doldurmaya izin veren roket bölmeleri için ekstra mermiler ve ayrıca kendini koruma için ağır silahlarla donatılmış modelidir.
Tamam Mi-24 HMOSP
- İsrail Havacılık Sanayi tarafından modernize edilen modeldir.
Mi-24P-1M
- Yeni bir modüler doğrudan kızılötesi karşı önlem sistemi, otomatik pilot, geliştirilmiş güç kaynağı ünitesi, OPS-24N-1L navigasyon ve hedefleme sistemi ile donatılmış Mi-24P helikopterlerinin en son modelidir. Ayrıca, elektronik olarak taranan aktif dizi (AESA) radarı için tercihi kullanım mevcuttur. İlk olarak 2019 MAKS Uluslararası Havacılık ve Uzay Salonunda görücüye çıkmıştır.
Mi-25
- Mi-24D’in ihracat edilen modelidir.
Mi-35 (Muson)
- Mi-24V’nin ihraç versiyonu.

Mi-35M
- Gece görüş sistemleri, GOES-342 elektro-optik mesafe bulucu / hedefleme sistemi, GLONASS / GPS navigasyon sistemi, elektronik çok işlevli ekranlar, yerleşik bilgisayar ve sıkışmaya dayanıklı iletişim ekipmanı dahil, yükseltilmiş gelişmiş avniyonik ve algılayıcı paketi ile donatılmış gece saldırı için üretilen modelidir. Mi-35M1 olarak da bilinir. 60’tan fazla adeti Rus Hava Kuvvetleri’nde hizmet veriyor ve bazıları hizmetten çıkarıldı. Eylül 2018 itibarıyla, Rus Hava Kuvvetlerinin tüm Mi-35M’leri Vitebsk yerleşik savunma sistemi ile donatılmıştır.
- Mi-35M modeli 2005 yılından beri Rostvertol tarafından seri üretim bandında bulunmaktadır.
Mi-35M2
- Venezuela Ordusu için üretilmiş Mi-35M’nin güncellenmiş modelidir.
Mi-35M3
- Mi-24VM’nin ihracat için üretilen modelidir.
Mi-35M4 (AH-2 Sabre)
- Mi-35M modelinin Brezilya Hava Kuvvetleri için İsrail avniyonikleri ile güncellenmiş modelidir.
Mi-35MS
- Mi-35M’nin Uçan Komuta Merkezi olarak kullanılmak için geliştirilmiş modelidir. Model, Rusya Federal Koruma Servisi (FSO) tarafından kullanılmaktadır.

Rus Hava Kuvvetlerine ait “Mi-35P” | Fotoğraf: By Igor Dvurekov

Mi-35P
- Russian Helicopters, Mi-24 modernizasyonu için Mi-35P olarak adlandırılan ortak bir standart geliştirdi. Mi-35P modelinde üçüncü nesil uzun dalga matrisli termal görüntüleme cihazı, TV kamerası ve lazer telemetre ile OPS-24N-1L gözlem-görüş sistemi bulunuyor. Güncellenmiş teknolojilerle donatılmış kokpitinde, çok işlevli ekranlara sahip KNEI-24E-1 uçuş navigasyon sistemi bulunmaktadır.
- PKV-8-35 dijital uçuş sistemi, helikopterin manevra kabiliyetini ve kararlılığını artırır. Modernize edilmiş savaş gemisi aynı zamanda, 9M127-1 Ataka-VM tanksavar güdümlü füzelerin ve L370 Vitebsk elektronik karşı önlem sisteminin veya onun ihraç versiyonu President-S.’nin kullanımına izin veren güncellenmiş PrVK-24-2 hedefleme sistemi ile donatılmıştır. Helikopter ayrıca çift namlulu GSh-23L döner topa sahip çeneye monte bir NPPU-23 tareti aldı. Ağustos 2020 itibariyle ihracat satışları için seri üretime başlanmıştır.
Mi-35U
Mi-35’in eğitim için üretilmiş olan silahsız modelidir.
Mi-PSV
- Mi-24 temelinden geliştirilerek yüksek hızlı deneysel helikopter çalışmaları için üretilen modelidir. PSV, Rusçası “Gelecek vadeden yüksek hızlı helikopter” kelimesinin kısaltmasıdır. Mi-28N’nin hızını %10 ve Mi-35M’nin hızını %13 artırmak hedefiyle, yüksek hızlı uçuş araştırmaları için deneysel ana rotorlarla donatılmış, silahsız, tek koltuklu aerodinamik kokpite sahip modeldir.
- 1970’lerden bugüne birçok çatışmada aktif şekilde rol almış Rus saldırı helikopteri Mi-24’ün üzerinde OPS-24N-1 gözetleme sistemi bulunuyor.
- “Shvabe müdür yardımcısı Sergei Popov’a göre OPS-24N-1, dünyadaki diğer bu tür sistemlerin en iyileriyle arasında yer alıyor. Çıplak gözle görülemeyen ultra kısa dalgaları görebilme yeteneğine ve USB 2.0 bilgisayar bağlantısına sahiptir. Sistem gerçek zamanlı gözlem yapılmasını sağlayabilmektedir.
- Popov, “Bu, optik alanında gerçek bir dönüm noktası, tüm hava şartlarına uygun çok işlevli sistem. Sistem, 24 saat kesintisiz gözlem yapılmasını sağlıyor” dedi ve ünitenin bilimsel araştırmalarda ve ayrıca bir güvenlik kamerası olarak da kullanılabileceğini sözlerine ekledi.”

Mi-24/25/35’in Kullandığı Silah Sistemleri

Mi-24 saldırı helikopteri modelleri arasındaki farklılıklar, mühimmat tiplerine de yansımış durumdadır. Donanabildiği otomatik top, roket ve füze mühimmatı şöyledir:

Dahili silahlar

Çoğu varyantta esnek 12,7 mm Yakushev-Borzov Yak-B Gatling silahı. Maksimum 1.470 mermi mermi.
Mi-24P’de çift namlulu GSh-30K otomatik top. (750 mermi kapasiteli)
Mi-24VP ve Mi-24VM’de esnek çift namlulu GSh-23L otomatik top. (450 mermi kapasiteli)
Mi-24 SuperHind Mk.II / III / IV / V üzerinde esnek GIAT çift beslemeli 20 mm (M693) otomatik top. (320 mermi kapasiteli)
Kargo bölümü ateş gücü için kapıya monteli PKB marka makineli tüfekler.

Harici Silahlar

Toplam yük kapasitesi 1.500 kg harici depodur.
Kanatın iç istasyonları 500 kg taşıyabilir
Kanatın dış istasyonları 250 kg’a kadar taşıyabilir
Kanat ucu istasyonları yalnızca 9M17 Phalanga’yı (Mi-24A-D’de) veya 9K114 Shturm tanksavar füzesi kompleksini (Mi-24V-F’de) taşıyabilir.

Mi-24 Silah Yükü: Çift namlulu GSh otomatik top, güdümsüz roketatar, tanksavar füzeleri (soldan sağa)

Bomba Yüklenme Kapasitesi

500 kg’a kadar bombalar (ZAB, FAB, RBK, ODAB vb.),
MBD çoklu ejektör istasyonlarına (4 × FAB-100 ile MBD-4)

Birinci Nesil Silahlanma (standart üretim Mi-24D)

GUV-8700 silah aparatı (12,7 mm Yak-B + 2 × 7,62 mm GShG-7,62 mm kombinasyonu veya bir 30 mm AGS-17 ile)
UB-32 S-5 tipi güdümsüz roketatarlar
S-24 güdümsüz 240 mm roket
9M17 Fleyta (her kanat ucu istasyonunda bir çift)

Rus Hava Kuvvetlerine ait 4 adet “Mi-24” kalkışta (harici yakıt tankları kanat altında gözükmekte)

İkinci nesil silahlanma (Mi-24V, Mi-24P ve çoğu yükseltilmiş Mi-24D)

GSh-23L’yi taşıyan UPK-23-250 silah podu
9K114 Dış ve kanat ucu istasyonlarına çiftler halinde Shturm

Mi-24’ü Kullanan / Kullanmış Ülkeler ve Mi-24’ün Operasyonel Geçmişi

45 yılı aşkın süredir çatışma sahalarında olan Mi-24, farklı modelleri ile birçok orduya hizmet vererek bir Rus efsanesi haline gelmiştir. Rus menşeili eşek arısı Mi-24, Sovyetler Birliği ardılı ülkeler ve Doğu Bloğu ülkeleri başta olmak üzere Asya, Afrika, Avrupa ve Latin Amerika ülkeleri ordularının birçoğu tarafından kullanılmıştır.

Mi-24,

Asya’da: Afganistan, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Belarus, Gürcistan, Hindistan, Endonezya, Irak, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Kore, Pakistan, Sovyetler Birliği / Rusya (Rus Hava Kuvvetleri, Rusya Sınır Servisi, Rusya’nın İç Birlikleri), Suriye, Tacikistan, Türkmenistan, Ukrayna, Özbekistan, Vietnam ve Yemen.

Afrika’da: Cezayir, Angola, Burkina Faso, Burundi, Çad, Kongo Cumhuriyeti, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Kıbrıs Rum Yönetimi, Cibuti, Mısır, Ekvator Ginesi, Eritre, Senegal, Sierra Leone, Sri Lanka, Sudan, Etiyopya, Gine, Libya, Mali, Mozambik, Myanmar, Namibya, Nikaragua, Nijer, Nijerya, Ruanda, Uganda ve Zimbabve.

Latin Amerika’da: Brezilya, Küba, Peru ve Venezuela.

Avrupa’da: Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Kuzey Makedonya, Hırvatistan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Slovakya ve Yugoslavya devletlerinin ordularında aktif şekilde kullanılmıştır veya halihazırda kullanıma devam etmektedir.