SIPRI 2023 Uluslararası Silah Transferi Eğilimleri Raporu Yayınlandı!

Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından açıklanan Uluslararası Silah Transferi Eğilimleri raporuna göre dünyadaki silah transferi hacmi 2019-2023 yılları arasında 2014-2018 yıllarına göre yüzde 3,3 oranında kritik bir düşüş yaşadı. Avrupa’daki büyük silah ithalatı 2019-2023 yılları arasında bir önceki döneme göre %94 arttı.

Dünyanın en büyük silah tedarikçisi ABD’nin silah ihracatı 2014-18 ile 2019-23 yılları arasında yüzde 17 artarken, Rusya’nın ihracatı %53 oranında azaldı. Fransa’nın silah ihracatı yüzde 47 arttı ve Rusya’nın hemen önüne geçerek dünyanın en büyük ikinci silah tedarikçisi oldu.

Türkiye ihracatını artırdı

Türkiye, 2019-2023 yıllarında dünyanın en büyük 25 silah ihracatçısı arasında 11. sıraya yükseldi. 2014-2018 yılları arasında 14. sırada olan Türkiye önceki döneme göre %106’lık bir büyüme kat etti. Son 5 yıllık dönemde Türkiye’nin en büyük müşterileri ile BAE (%15), Katar (%13) ve Pakistan (%11)oldu. 2014-2018 yılları arasında küresel ihracat pazarının %0,6’sına sahip olan Türkiye buradaki payını %1,6’ya çıkardı.

Türkiye’nin son yıllarda ihracat pazarındaki önemli artışı büyük ölçüde insansız hava aracı, askeri gemicilik ve mühimmat alanındaki satışların artması sağladı.

Grafiğe bakıldığında 2012-2018 yılları arasındaki ihracat miktarlarının küresel ölçekte Türkiye’yi yukarı taşıdığı ancak ülkenin küresel silah pazarındaki yerini marjinal biçimde değiştirmediği görülmekte. 2018 sonrası Türk savunma sanayiindeki birçok çıktının daha geniş ölçüde tamamlanması ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Libya, Suriye ve Irak’ta gerçekleştirdiği operasyonlardaki yerli ürün katkısının ihracata önemli katkı verdiği ve 2018 sonrasında Türkiye’nin küresel pazardaki yerini ciddi biçimde artırarak farklılık oluşturduğu görülmektedir.

2019-2023 yılları arasında (2014-2018’e göre) Türkiye’nin küresel silah ithalatındaki payı ise ithalat harcamalarındaki %29 azalma ile %2.2’den %1.6’ya geriledi. Bu dönemde Türkiye’nin en çok silah ithal ettiği ülkeler ise İspanya (%31), İtalya (%23) ve Rusya (%15) oldu.

Türkiye’nin 2004 yılındaki Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK) toplantısında azami ölçüde yerli kaynaklar ile projelerin yürütülmesi ve yerli üretim önceliğini sağlaması yönünde aldığı kararların neticesinde yıllara sari olarak silah ithalatı azalmıştır. Ancak alt sistem ve komponent bazındaki ihtiyaçların devamlılığı ithalatı tamamen azaltmamış ithalat/ihracat rakamları arasında yeni bir dengeye neden olmuştur. Bununla birlikte TCG Anadolu’nun İspanya ortaklığındaki inşası, İtalya ile ATAK helikopteri konusundaki iş birliği gibi konular da ithalat rakamlarını belirli ölçüde tutmaktadır. Ayrıca gelecekteki muhtemelen F-16V ve Eurofighter tedariki gibi silah alımları Türkiye’nin ithalat oranını çok ciddi biçimde artıracaktır.

Küresel pazarda güncel durum

Küresel pazara bakıldığında Rusya’nın Ukrayna’daki başarısızlığının ve aynı zamanda üretimi kendi ordusunun talebine kaydırmasının bir sonucu olarak %53 gibi devasa oranda bir düşüş yaşadığı görülmekte. Hem Rusya’dan boşalan pazarın değerlendirilmesi hem de genel olarak modern savaş uçağı ihtiyacı olan ülkelere ciddi pazarlama faaliyetleri ile çalışması nedeniyle Fransa’nın %47 gibi büyük bir artış ile ikinci sıraya yerleşmesi dikkat çekiyor. Ayrıca Çin’in orta doğu açılımına rağmen pazar kaybı yaşaması alıcı ülkelere güven verme noktasında halen sorun yaşadığına işaret ediyor. Ancak Çin’in yoğun pazarlama faaliyetleri takip edildiğinde ve gelecekte Rusya’dan boşalan pazarın bir kısmının Çin’e gitmesi durumu göz önüne alındığında pazarda büyüme yakalayacağı değerlendirilebilir.

Savunma ihracatındaki nazlı tavrının Almanya’ya savunma alanında daha fazla kan kaybettirme potansiyeli bulunuyor. Polonya’daki büyük artışın Ukrayna savaşı ile doğrudan alakalı olduğu görülürken gelecekteki potansiyelinin Ukrayna savaşı bitse dahi çok düşük olmadığı unutulmamalı. Güney Kore pazardaki yükselişini sürdürüyor. Ukrayna Savaşı sonrası pazardaki “acil tedarik” planlarına hızlı bir şekilde ayak uyduran Güney Kore bunu kendi ordusunun yoğun sipariş programını esnek biçimde planlayarak müşterilerine hızlı teslimat seçeneğine borçlu. Bu durumun Güney Kore üzerinde uzun vadede kalıcı müşteriler de oluşturarak yükselişini sürdürmesine yardımcı olacağı değerlendirilebilir.

Bölgesel bakış

Çin sahra altı Afrika’daki silah ithalatının %19’unu tek başına karşılayarak birinci olurken Rusya %17 ile ikincilik koltuğunda oturuyor. Her ikisi de büyük birer ihracatçı olsa da bir önceki dönem olan 2014-2018 yıllarına göre önemli düşüşler yaşadı. Fransa, 2019-2023’te sahra altı afrika’nın üçüncü büyük tedarikçisiydi ve alt bölgesel silah ithalatında yüzde 11’lik bir paya sahip. Türkiye, Nijerya’ya savaş helikopteri ihracatı da dahil olmak üzere çok sayıda ülkeye eğitim uçağı (Hürkuş) ve insansız hava aracı ihracatı ile %6,3’lük payla dördüncü en büyük tedarikçi oldu. Ayrıca Katmerciler ve Otokar öncülüğünde Afrika’ya önemli ölçüde zırhlı araç ihracatı da bulunuyor. 

Amerika kıtasına bakıldığında doğal olarak kıtanın en büyük silah ithalatçıları ABD (%50), Brezilya (%15) ve Kanada (%11). Gelecek yıllarda Kanada’nın donanma ve hava kuvvetleri alanında planladığı 102 savaş uçağı ve 15 fırkateynlik devasa tedarik planlamaları kıtadaki toplam ithalat oranını çok ciddi oranda artıracak.

Güney Amerika’daki ülkelerin silah ithalatı arasında %19 azaldı. Brezilya’nın silah ithalatı hava kuvvetleri için yaptığı Gripen alımının büyük etkisi ile yüzde %26 artarak bölge toplamının %44’ünü oluşturdu. Güney Amerika’nın en büyük üç tedarikçisi ise şöyle; Fransa (%23), ABD (%14) ve Birleşik Krallık (%12). Rusya, 2019-2023 yıllarında Güney Amerika’ya herhangi bir büyük silah teslim etmedi.

Asya ve Okyanusya’daki devletlerin silah ithalatı, Çin’in silah ithalatındaki keskin düşüşü nedeniyle 2019-2023 yılları arasında bir önceki döneme göre %12 azaldı. Ancak yine de en yüksek silah ithalatı hacmine sahip bölge olmaya devam etti ve 2019-2023 yıllarında dünyanın en büyük 10 silah ithalatçısından 6’sı Asya ve Okyanusya’da yer aldı: Hindistan, Pakistan, Japonya, Avustralya, Güney Kore ve Çin.

Avrupa’daki devletlerin silah ithalatı 2019-2023 yıllarında önceki döneme göre yüzde 94 daha yüksekti. Ukrayna, 2019-23’te bölgenin silah ithalatının %23’ünü gerçekleştirerek Avrupa’nın en büyük, dünyanın ise dördüncü büyük silah ithalatçısı konumuna yükseldi. Avrupa’nın silah ithalatının %11’ini gerçekleştiren İngiltere ve %9,0 ile Hollanda, bölgedeki en büyük silah ithalatçıları oldu.

Avrupa’nın silah ithalatının toplam %55’i ABD tarafından sağlandı. (2014-2018′ yıllarındaki %35 idi.) Bölgenin bir sonraki en büyük tedarikçileri, Avrupa’nın silah ithalatının sırasıyla %6,4’ünü ve %4,6’sını oluşturan Almanya ve Fransa oldu. Silah ithalatı ve Ukrayna’daki savaş Şubat 2022’deki geniş çaplı Rus işgalinden sonra en az 30 devlet, çoğunlukla askeri yardım olarak Ukrayna’ya büyük miktarda silah sağladı. ABD, Ukrayna’nın ihtiyacının %39’unu tedarik etti. Onu %14 ile Almanya ve %13 ile Polonya izledi. Ukrayna’nın askeri yeteneklerini genişletmek için tedarikçiler 2023’te uzun menzilli sistemler sunmaya başladı. Örneğin, Polonya ve Slovakya 27 adedin üzerinde savaş uçağı bağışladı. Fransa ve Birleşik Krallık ise uzun menzilli seyir füzeleri sağladı. Yıl içinde Belçika, Danimarka, Hollanda ve Norveç de 50’den fazla ihtiyaç fazlası savaş uçağının teslimatına hazırlanmaya başladı. Rusya, ana silahları açısından öncelikle kendi sanayisine güveniyor. Ancak 2022-23’te İran’dan kamikaze İHA’lar ve Kuzey Kore’den balistik füzeler ithal etti. Ayrıca savaş başta Polonya, Estonya, Romanya olmak üzere Doğu Avrupa ülkelerinin geleceğe yönelik yüklü silah siparişleri vermesine neden oldu. 

Orta Doğu’daki devletlerin silah ithalatı 2019-2023 yıllarında 2014-2018’e göre %12 daha düşük. ABD, Ortadoğu’nun silah ithalatının %52’sini gerçekleştirdi. Sonraki en büyük tedarikçiler Fransa (%12), İtalya (%10) ve Almanya (%7,1) oldu. Körfez bölgesi Suudi Arabistan, tüö ithalatında %8,4’lük payla dünyanın en büyük ikinci silah ithalatçısı oldu. Katar, %7,6’lık küresel payla dünyanın üçüncü büyük silah ithalatçısı oldu. Silah ithalatı 2014-2018 ile 2019-2023 yılları arasında %396 arttı. İran’ın silah ithalatı, yaklaşık 1993’ten bu yana Körfez bölgesindeki diğer silah ithalatçılarına kıyasla çok düşük bir seviyede devam ediyor. 2023’te İran, Rusya’dan 24 savaş uçağı sipariş ederek son 20 yılın en büyük büyük silah ithalatı siparişini verdi.

Gelecek Siparişleri

Tabloda görülebileceği üzere gelecek yıllarda da ABD ve Fransa’nın en büyük silah tedarikçileri olmasını sürdürmesi bekleniyor. Özellikle Güney Kore’nin büyümeyi sürdürmesi Rusya’nın ciddi güven kaybına rağmen bakiye siparişler ve elindeki mevcut ürün gamının genişliği sayesinde en büyükler listesinde varlığını devam ettireceği söylenebilir. Türkiye’nin İHA sistemleri üzerinden yakaladığı büyük genişlemeyi diğer alanlar ile destekleyerek pazardaki en büyük 10 şirketin içerisinde yer alması gerekiyor.

İlginizi Çekebilir

2019 Uluslararası Silah Transferleri | İthalatçı Ülkeler

SIPRI 2018 Uluslararası Silah Transferi Eğilimleri raporu yayınlandı

Fatih Mehmet

Defence Turk Genel Yayın Yönetmeni. Kocaeli Üniversitesi Bilgisayar Programcılığı mezunu ve amatör fotoğrafçı. Teknoloji, otomotiv ve uluslararası ilişkiler meraklısı. Savunma sanayii araştırmacısı.