Zorlu Arazide Harekât Konsepti
“Şartların her iki taraf için de aynı derece zorlu olduğu sarp dağlık bölgelerde, zırhlı birliklerin ağır silah desteğinden mahrum ve sınırlı hava desteğine sahip birliklerin düşman karşısında avantajı eğitim, donatım ve tecrübedir.”
Dağlarda, engebeli arazilerde operasyon yürüten her sınıftan birliğin başarısı özel bir planlama gerektirir. Ülkelerin coğrafyası nedeniyle düz arazilerde ve ılıman iklimlerde operasyon yürütmeye alışık birliklerin, dağlık arazilerde alacakları görevler öncesi katılacakları eğitimlerin ve hazırlıkların üstünde özenle durulmalıdır. Bu eğitimlerde kazanılacak kabiliyetler ile harekâtı planlayan komutanın seçeceği uygun ilerleme istikametleri, harekâtı kolaylaştıracak ve birliklerin fiziksel olarak zinde kalması sağlanacaktır. Yüksek, dağlık bölgelerde harekât eden asker, aldığı özel eğitimler ile kendisini daha sağlıklı, moralli ve fiziksel olarak zinde hissedecektir.
Operasyonda görev alan komutanlar için en önemli konularda birisi harekâta katılan birliklerin ilerlemelerinin zaman planlamasıdır. Bu askerlerin harekât esnasında doğru yer ve zamanda olmasını sağlar. Yüksek olmayan rakımlardaki düz bir arazide birçok unsurun toplanma bölgelerinden farklı hedef noktaya harekât planlaması, nispeten düz bir arazide ortalama ilerleme hızı göz önüne alınarak yapılır. Aşırı bir planlama ve değerlendirmeye gerek duyulmaz. Fakat dağlık arazi, harekâtı planlayan komutanı kendi şartlarına uymaya, buna göre harekât planlaması yapmaya zorlar.
Manga seviyesinden tabur seviyesine kadar sarp arazideki operasyonun başarısında, komutanın ilerleme süresini doğru hesaplanması çok önemli bir faktördür. Dağlık arazideki 2-3km’lik bir mesafeye bakarak ihtiyaç duyulacak zamanın tahmin etmek hiçte kolay değildir. İntikal öncesi arazideki yapılacak harekâtın toplam süresinin hesaplanmasında aşağıdaki genel esaslar kullanılmaktadır.
A)Düz arazide her 4km’lik intikal için 60 dk (Standart)
B)İstikametteki her 300m irtifa tırmanışı için 60 dk (ilave edilir)
C)İstikametteki her 500m irtifa inişi için 60 dk (ilave edilir)
Belirlenmiş bir istikametin geçilmesinde önce yatay sonrada dikey & düşey ilerleme hesaplanarak toplam intikal bulunur. Örneğin her 100 metre intikal 1,5 dakika, her 5 metrelik irtifa artışı için 1dk ve her 8,3 metrelik irtifa düşüşü için 1dk gerekecektir. Daha iyi anlaşılması için düz bir arazide 2000 metrelik bir ilerleyiş 30dk (A) sürerken, eğer bu mesafe süresinde 100 metrelik bir irtifa kazanılacaksa, bu ilave 20dk (B) zaman kaybettirecek ve toplamda intikal 50dk sürecektir. Buna örnekleri çoğaltacak olursak; 3000 metre yatay ilerleme 45 dakikadır, eğer bu arazide 100m yükseliş varsa ilave 20dk, 50 metrelik bir iniş için ilave 6dk ve son olarak 75 metre çıkış için 15dk ilave ederek bu mesafe için hedefe varışın 86 dakika süreceğini hesaplayabiliriz. Bu yükseliş ve inişlerin mesafeleri askeri topografya haritalarında okunabilmektedir.
Bu tarz bir hesaplanmanın yapılabilmesi için güzel bir patika, sırtlarda 18kg yük, kuru hava ve zemin, araziye uygun donatılmış askerlere ve iyi bir görüş imkânına gerek vardır. Şartlar zorlaştığı takdirde bu hesaplama bir sanat haline gelerek mutlaka tecrübe ve muhakeme kuvvetine dayandırılmalıdır. Sadece iyi yetişmiş tecrübeli bir dağcı bu konuda isabetli tahminlerde bulunabilir.
Dağlık alanda en zor ve zaman harcatan ilerleyiş şekli düşman gözetlemesi ve tehdidi altında yapılan ve 45kg’lara kadar ağırlıkların taşındığı ilerleyişlerdir. Bu tarz intikaller derin karlı zeminde, kar tipisi altında ya da çok sıcak havalarda, her mevsim yeşil kalan sık çalılıklı dağlık arazilerde olabilir. Daha uygun şartlarda ilerleyiş hızlanacaktır. Örneğin askerlerin taşıdığı ağrılığın 12kg’a düşürülmesi ile saat de 6km’lık hızla ilerleyip, 500m’lik bir yüksekliği 1 saatte çıkabilirler. Teknik tırmanma gerektiren yüksek dağlarda bu hesaplamalar faydalı olmakla birlikte yeterli değildir. Bu durumlarda komutanın uygun tırmanış rotası için kılavuz kitaba ve intikale başlamadan önce keşfe ihtiyacı vardır. Komutan araziyi zihninde ne kadar çok 3 boyutlu algılayabilirse o kadar isabetli güzergâh belirleyebilir. Bölük ve tabur seviyesinde karşılıklı kilometrelerce koordineli olarak birbirinin ilerlemesini destekleme görevi almış unsurların taktik harekât planlamalarını hazırlaması operasyonun başarısı için zaruridir.
Dağlık alanda intikali etkileyen bir önemli faktör de ağırlıktır. Komutanın, görev için gerekli yük ve ağırlıkları çok iyi belirlemesi gerekmektedir. Örneğin 1 metrelik dik bir tırmanış 4 metrelik düz ilerlemeye eşit derece yorucudur. Askerler taşıdıkları lüzumsuz her türlü ağırlık için daha fazla yorulacaklardır. Fiziksel kondisyon bu arazilerde çok önemlidir. Fakat zihinsel güç de göz ardı edilemez.
Kiloca ağır bir asker, askerlik için gerekli şartlara sahip olsa da, ağır muharebe yükleri ile sarp arazilerde çok zorlanacaktır. Sadece eğitim, tecrübe ve kondisyon, dağlarda yapılan harekât sırasında zihinsel ve fiziksel olarak askerleri savaşabilir tutacaktır. Komutanın yapacağı uygun güzergâh seçimi ve ağırlık seçimi askere arazide sadece yardımcı olacaktır. Küçük birliklerin komutanları askerlerinin her zaman bir biri ile irtibat halinde olmasını sağlamalıdır. Kötü hava şartlarında herhangi biri teması kaybetmek görevin devamını tehlikeye düşürebilir. Eğer yapılabiliyorsa bir ön keşif yapmak, ilerleyiş güzergâhını işaretlemek, eğer taktik açıdan mümkünse belli yolları izlemek, sabit bir yürüyüş hızı ile ilerlemek önceden belirlenen korunaklı yerlerde molalar vermek, askerlerin birbiri ile temasını kaybetmemesi için faydalıdır.
Çevik dağ keçisiyle zırhlı aslan yarışamaz. Ülkemizin yüksek rakımlı dağlık Güneydoğu Anadolu bölgesinde bir teröristin azami yükü 20kg’ı geçmez. Bölgede operasyon yapan birlikler için çelik yelek ve çelik başlık taşımak zorunludur. Bu emri uyguladığınız zaman askerin asgari yükü 40kg’dır. Makineli tüfek gibi ağır teçhizat ile operasyon 3 günlük kumanyayı ihtiva ediyorsa bu yük 40kg’ı geçebilir (Patır, 2013). Bu ağır yükler ile dağlık arazide gece intikal gerçekleştirmek çok çetin bir iştir. E. Tuğgeneral Erhan Patır’ın operasyonların planlanması ile ilgili yaptığı yorum bu konunun önemini anlatmaktadır. Operasyon esnasında gece intikale başlayan birlikler sabah hava aydınlanmadan önce belli noktaları belirli bir saatten önce tutmazlarsa operasyonun gidişatının olumsuz etkilenebileceğini belirtmiştir. Askerin çelik başlık ve çelik yelek ile artan ağırlıkları ile zorlu kış aylarında teröristlerin barındığı alanlara yönelik operasyon şekli için önerisi şu şekildedir. “Küçük ekipleri helikopterlerle belli alanlara bırakırız, onlar ararlar ve hedefi bulurlar, hedefe girmezler, çevre emniyetini alır ve beklerler. Hedefe girecek ekip tamamen tüm donanımlarıyla yani çelik yelek, başlık, kalkanlı olarak oraya indirilir ve o ekip işi halleder. Zayiat verilmeden veya asgari zayiatla çok sayıda terörist sağ olarak yakalanabilir.” (Patır, 2013).
Dağlarda harekât sürekli bir hız, güç ve dayanıklılık gerektirir. Şartların her iki taraf için de aynı derece zorlu olduğu sarp dağlık bölgelerde zırhlı birliklerin ağır silah desteğinden mahrum ve sınırlı hava desteğine sahip birliklerin düşman karşısında avantajı eğitim, donatım ve tecrübedir. Arazi komutanı kendi koyduğu kurallara uymaya mecbur ettiğinde komutanın tecrübesi ve zihinsel gücü ile vereceğiz kararlar muharebe ortamında hayati sonuçlar doğurmaktadır. İyi bir komutanın arazinin belirlediği bu kuralları anlamalı ve itaat etmelidir. Unutulmamalıdır ki, görevin başarısı, araziyi kendimize dost edinerek, onun iyi kullanılmasından geçmektedir.
Kıvanç Emir Örken
Yazarın diğer yazıları:
Hava Üstünlüğünde Görüş Ötesi Kabiliyet ve En İyi Uçaklar
Havadan Taşınabilir Obüs (BORAN) Projesi ve Özel Detaylar
Çin’in yeni nesil savaş uçağı Chengdu J-20’ye ilk bakış
Avrupa Semalarında iki Rakip Typhoon & Rafale
Kaynaklar:
1) INFANTRY, Military Review, Volume 82, January-February 1992
2) 21yyte.org
