Türk Hava Kuvvetleri’nin tanker uçak ihtiyacı ve KC-46A / A330 MRTT

Günümüzün ve geleceğin askeri sahası çok çeşitli platformların bir arada işletilmesini gerektirmektedir. Bu kapsamda ülkelerin hava kuvvetleri vurucu gücü destekleyici güce ihtiyaç duymaktadır. Bu destekleyici gücün en önemli etkenlerinden tanker uçakları hava kuvvetleri için stratejik bir platformdur. Gerek uçakların havada kalış süresine yapılan katkı, gerekse askeri/tıbbi nakliye konularındaki etkisiyle bu platformlar hava kuvvetlerinin hem lojistik hem de vurucu güçlerine büyük katkı sağlamaktadır.

Bu alanda iki önemli oyuncu ABD’den Boeing’in, Avrupa’dan Airbus’un platformlarının ve bu kapsamda Türk Hava Kuvvetleri’nin mevcut platformunun ve ihtiyacının incelendiği bu çalışma zihinlerde bir karşılaştırma altyapısının oluşmasına olanak sağlayacaktır. Bu çalışma ile tedarik konusunda herhangi bir tarafı savunan görüş belirtilmemiş, sadece veriler ile bir değerlendirme yapılmıştır.

Boeing KC-46A Pegasus

KC-46A Pegasus tanker uçağı, uluslararası havadan yakıt ikmali prosedürlerine uygun olarak Birleşik Devletler, müttefik ve koalisyon uçakları ile uyumlu olarak işletilebilecek şekilde tasarlanmıştır. Uçak, çok katmanlı koruma sağlayarak tehditleri tespit edebilmekte, bu tehditlerden kaçınabilmekte ve etkisiz hâle getirebilmektedir.

Boeing KC-46A Pegasus

• 15 inç 787 tipi gelişmiş elektronik gösterge,
• Komut ve güvenlik için gelişmiş yedek gösterge ve kumanda,
• 24 inç üç boyutlu yakıt ikmal göstergesi,
• Kapsamlı lojistik ürün ve hizmet paketi,
• Evrensel destek altyapısı,
• Uzun hizmet ömrü ile maliyet tasarrufu gibi gelişmiş özelikleri ile tanker uçağı piyasasında boy göstermeye çalışmaktadır.

KC-46A Pegasus, Teknik Özellikler

Öz Savunma

• Elektromanyetik darbe koruması
• Kimyasal/biyolojik ortamda görev imkanı
• Yakıt tankı balistik koruması
• Zırhlı kokpit

Havadan Yakıt İkmali Özellikleri

• Genişletilmiş menzil ve geliştirilmiş esneklik
• Dakikada 1.200 galon ikmal kapasitesi

Mürettebat Alanı

• 15 mürettebat kapasitesi
• Ranza, depo, mutfak ve tuvalet alanı

Kamera Sistemleri

• Yüksek çözünürlüklü stereoskopik kamera
• 185° panoramik alan görüşü

Pratt&Whitney PW 4062 Motorları

• Motor başına 62.000 lbf (283.13 kN) itki gücü
• 120 kilovolt (kV) jeneratörler

Gelişmiş Kontrollü Uçuş Yakıt İkmal Boom Sistemi

• KC-10 boom tasarımının modernize edilmiş şekli
• Dakikada 1.200 galon ikmal kapasitesi

Yolcu Konfigürasyonu

• Duruma bağlı olarak 114 yolcu kapasitesi
• C-17 paletli oturma

Kargo Konfigürasyonu

• Taşıma sistemi ile eksiksiz bütünleşme
• 18 adet 463L palet taşıma kapasitesi
• Entegre makara sistemi
• Tüm Amerikan Hava Kuvvetleri yükleyicileri ile uyumlu çalışma

Havadan Tıbbi Tahliye Konfigürasyonu

• Hasta destek paletleri ile birlikte 54 hasta kapasitesi
• 24 sedye / 30 ambulatuvar
• âcil oksijen / elektrik desteği

Airbus A330 MRTT

Yeni nesil tanker uçağı olan A330 MRTT eski tanker uçak filolarının yerini alması için geliştirildi. 2020’nin Mart ayı itibariyle Avustralya, Fransa, NATO, Suudi Arabistan, Singapur, Güney Kore, Birleşik Arap Emirlikleri ve Birleşik Krallık tarafından verilen A330 MRTT siparişi 60’ı buldu. Bu 60 siparişin 42’si teslim edilmiş olup, teslimatı yapılan uçakların tamamı yukarıda adı geçen ülkeler tarafından operasyonel olarak kullanılmaktadır.

Yakıt İkmal Kapasitesi

A330 MRTT, 111.000 kg’lık yakıt kapasitesi ile ek yakıt tankı kullanan tanker uçaklarından bile daha fazla yakıt kapasitesine sahip olup, bu kapasitesi ile güncel olarak tanker uçaklar arasında bu özellikte birinci sırada yer almaktadır. 4 saatlik görev esnasında 50.000 litre yakıt aktarımı yapabilmektedir.

Taşıma Kapasitesi

A330 MRTT, yolcu kabinini ve alt güverteyi birleştirerek maksimum 45 tona kadar yük taşıyabilir. 300 asker taşıma kapasitesi olan uçak, gerektiğinde sıhhî altyapı ile donatılarak 40 sedye, 20 kişilik sağlık personeli için oturma alanı ve 100 yolcu taşıyabilmektedir. Alt güvertede 37 tona kadar kargo; 27 LD3 konteyner veya sekiz askerî palet taşıma kapasitesine sahiptir.

Dağıtım Görevi

Diğer bir tipik görev, savaş uçaklarının uzun bir mesafeye konuşlandırılmasıdır. A330 MRTT, 5.200 km üzerinde doğrudan bir uçuşta dört savaş uçağının yanı sıra 50 personel ve 12 ton yükün (bagaj, yedek parça ve teçhizat) konuşlandırılmasını destekleyebilir.

Önemli Sayılar

Teknik Özellikleri

Yakıt İkmal Sistemleri

A330 MRTT, sağladığı üst düzey yakıt kapasitesiyle rakip tanker uçaklarından daha fazla yakıt ikmaline imkan sağlamaktadır. Böylesine büyük bir yakıt kapasitesinin sağladığı avantajlar arasında üsteki uçakların daha az rotasyonu, daha ileri noktalara operasyon kabiliyeti ile bu operasyonlarda daha yüksek verimlilik alınması gelmektedir. Örnek üzerinden anlatmak gerekirse A330 MRTT 111.000 kg’lık yakıt kapasitesine sahiptir, belli sayıda bir A330 MRTT tanker uçak filosu aynı sayıda farklı bir tanker filosundan üstün olabilmektedir. Bu sayede maliyetler ciddi oranda azaltılmaktadır. Daha az uçakla daha fazla imkan yaratılmaktadır. Ayrıca uçakların hizmet ömrü daha uzun olabilmektedir.

Boom Sistemi

F-16 Fighting Falcon, F-35A Lightning II veya başka uçaklara yakıt ikmali yapmak için A330 MRTT gelişmiş bir boom sistemi ile donatılmıştır. A330 MRTT dakikada 1.200 galon yakıt ikmal kapasitesi ile küresel olarak ciddiye alınacak bir platform olmakta iddialı konumdadır.

Kanat Altı Podları

Kanat altı sistemleriyle dakikada 1.300 kg yakıt ikmali sağlayabilen A330 MRTT, müttefik uçakların hızlı ve güvenilir şekilde yakıt ikmali yapmasına olanak sağlamaktadır.

Hâlen hizmette olan ve operasyonel olarak kanıtlanmış Cobham 905E kanat altı sistemleri, A330 MRTT’nin Eurofighter, Tornado, Jaguar veya F/A18 Hornet gibi NATO veya müttefik uçaklarına yakıt ikmali yapmalarını sağlar. A330 MRTT’nin dünya çapındaki alıcılarla fizikî uyumluluğu, koalisyonun birlikte çalışabilirliğine izin vermek için oluşturulmuş, kanıtlanmış ve sertifikalandırılmıştır.

A400M veya C295 gibi sonda donanımlı uçaklara Cobham 805E Gövde Dolum Ünitesi (FRU) aracılığıyla 1.800 kg/dak – 600 US gal/dak gibi yüksek hızla yakıt ikmali yapılabilir.

FRU, farklı bir yakıt türüne sahip yakıt ikmali alıcılarına izin verir. Bu seçenek, NATO yakıt türünün kanat bölmelerinden aktarılmasını sağlarken, FRU’dan alternatif bir yakıt türü sağlar.

Bu havadan havaya yakıt ikmali (AAR) sistemleri, kokpitte konumlandırılan gelişmiş bir Yakıt Operatör Konsolu’ndan kontrol edilir ve uçuş ekibinin beklenmedik olaylara zamanında ve eş zamanlı bir tepki göstermesini sağlayarak AAR operasyonunun güvenliğini artırır. Uçak ayrıca gece gündüz yakıt ikmali yapılmasını sağlayan ve yakıt ikmali işlemlerinin yüksek çözünürlüklü video kaydını sağlayabilen yüksek çözünürlüklü 2D/3D dijital sistem olan Gelişmiş Görüş Sistemi’ne sahiptir.

Global Erişim ile Çok Rollü Stratejik Taşıma

Geniş gövdesi ile A330 MRTT, stratejik görevlerde her türlü askerî veya insanî yükü taşımak için ideal bir alternatif oluşturmaktadır.
Çekici ve modern bir tasarıma sahip olan kabin, her sınıfta optimum oturma konfigürasyonları sağlayacak, kapasiteyi en üst düzeye çıkaracak ve havayolu rahatlığı sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Bu özellikler, saf yolcu ve birlik taşımacılığından VIP konuklar için gerekli karmaşık özelleştirmeye kadar eksiksiz bir iç mekan konfigürasyonu yelpazesi sunmaktadır.

KC-46A Pegasus & A330 MRTT

Platformların diğer boyutlarını tartışmadan önce belirtilmesi geren husus şudur ki her iki platform da aynı ideolojiye sahip taraflarca üretilmektedir. Buradan anlaşılması gereken, platformların pazarının da çakıştığıdır. Birbirleri için en büyük rakip durumundadırlar.

Teknik değerler açısından bakarsak, bu iki havacılık devinin de iddialı olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Bu noktada bize teknik değerler yol gösterici olacaktır. Boeing KC-46A Pegasus 96.265 kg’lık bir yakıt kapasitesine sahipken A330 MRTT 111.000 kg’lık yakıt kapasitesi ile öne geçmektedir. Bu kapasite fazlası ile A330 MRTT, KC-46A’dan önemli derecede ayrılmaktadır. Uzun vadede düşünülecek olursa A330 MRTT, daha az rotasyona ihtiyaç duyacak, tedarik edecek olan ülkeler daha küçük bir filo ile aynı etkiye sahip şekilde görev icra edebilecektir.

Başka bir açıdan karşılaştırılma yapılacaksa, KC-46A daha problematik gözükmektedir. Öncelikle Boeing teslimat aşamasında takvimin gerisinde kalmıştır. Bu açıdan yabancı satışlar için bu risk potansiyel tedarikçi ülkeler tarafından dikkate alınacaktır. Ayrıca son zamanlarda KC-46A ile ilgili başka sorunlar da basına yansımıştır. Son zamanlarda yapılan uçuşlardan sonra uçak bakım ekipleri tarafından yakıt sızıntısı tespit edilmiştir. Bu da yeniden olumsuz olarak etki bırakacaktır. Şirketten yapılan açıklamada “Hava Kuvvetleri ve Boeing, temel nedeni belirlemek ve düzeltici eylemleri uygulamak için birlikte çalışıyor. KC-46 program ofisi tüm KC-46 filosunu izlemeye devam ediyor ve fabrikada teslimattan önce onarabilecekleri olası sızıntıları tespit etmek için yakıt sisteminin kabul testinde yeni önlemler alıyor.” ifadeleri kullanıldı.

Bir diğer sorun RVS yani boom sistemi ile yakıt ikmali imkanı sağlayan uzaktan görüş sisteminde ortaya çıkmıştı. RVS’nin isterlere uygun görüntü sağlayamaması da KC-46A için ciddi bir sorun teşkil etmekte.

Airbus dünyanın ilk tam otomatik yakıt ikmalini gerçekleştirdiğini duyurdu

Airbus, boom sistemi ile ilk tam otomatik havadan havaya yakıt ikmali (A3R) işlemini gerçekleştirdi.

F-16 ve MRT bu aşamadaki gelişimin olgunluğunu ve yeteneklerini pekiştirdi. Havadan yakıt ikmali sürecinin tamamını kapsayan A3R sistemi ile toplam 45 uçuş test saati ve 120 kuru temas sağlandı. Sertifikasyon aşaması ise 2021’de başlayacak.

A3R sistemi, alıcı uçakta ek ekipman gerektirmeden ve havadan yakıt ikmali iş yükünü azaltmak, güvenliği artırmak ve çalışma koşullarında havadan havaya yakıt ikmali aktarım hızını optimize etmek ve hava üstünlüğünü en üst düzeye çıkarmak için tasarlandı. A3R sisteminin amacı, tamamen otonom yeteneklere ulaşacak teknolojiler geliştirmek.

Sistem etkinleştirildikten sonra, A3R hortumu otomatik olarak hareket ettirir ve hortumun ucu ile alıcı yuvası arasındaki hizalamayı birkaç santimetre hassasiyetle yakalar. Hortum ile alıcı arasında güvenli bir mesafe tutmak ve aynı zamanda alıcı ile bağlantıyı sağlamak ve en uygun zamanı belirlemek için uygun hizalama ve alıcı stabilitesi gerçek zamanlı olarak kontrol edilir. Bu noktada, yakıt aktarımı alıcı uçağın doldurulması için başlatılır ve tamamlandığında ve bağlantı kesme komutu verildiğinde, hortum çekilerek alıcıdan kurtarılır. Bu işlem sırasında operatör işlemi sadece izler.

Türk Hava Kuvvetleri Mevcut Tanker Uçak Filosu ve Yeni İhtiyaçlar

Türkiye tarafından işletilen 7 KC-135R bulunmaktadır.

Boeing Model 367-80 (Dash 80), 707 yolcu uçağı ve KC-135 jet tankeri için bir prototip olmuş, özel olarak havadan yakıt ikmali için tasarlanmış ilk jet uçaktır.

KC-135 Teknik Özellikler

Genişlik	39.7 metre
Yükseklik	12.7 metre
Uzunluk	41.5 metre
Maksimum Kalkış Ağırlığı	146.000 kg
Maksimum Yakıt İkmal Kapasitesi	90.700 kilogram
Hız	853 km/sa
Menzil	68.000 kg yakıt transferi ile 2.414 km, yüksüz ve yolcusuz uçuşta 17.703 km
Güç	Dört adet 18.000-pound-thrust P&W TF-33-PW-102 turbofan motor, dört adet 22.000-pound thrust GE F-108 turbofan motor
Kapasite	4 mürettebat, 62 asker
Azami İrtifa	50.000 feet

55 yılı aşan ilk üretim tarihinden de anlaşılabileceği gibi KC-135 tanker uçakları modern tanker uçaklarıyla değişime ihtiyaç duymaktadır. Hiç şüphesiz Boeing’in başlatmış olduğu KC-46A programı bunun en önemli kanıtı niteliğindedir.

Günümüz Türk Hava Kuvvetleri’ne baktığımızda tanker uçak ihtiyacı belirginleşmiştir. Irak, Suriye, Libya ve Doğu Akdeniz’de çok çeşitli operasyonlar icra edilmektedir. Türkiye böylesine yoğun bir ortamda askerî yapısını güçlü tutmak mecburiyetindedir. Bir süre önce Libya yakınlarında gerçekleştirilen eğitim faaliyeti ve bu faaliyete destek veren tanker uçaklar herkesin hafızasında tazeliğini koruyor. Bu denli derinlikli operasyon icrası hâliyle bu tarz ihtiyaçları gün yüzüne çıkarmaktadır.

Burada bütün çevrelerin aklını kurcalayan soru, eğer alım yapılacaksa tercihin ne olacağıdır. Boeing KC-46A Pegasus çok sorunlu bir başlangıç yaptı. Bu sorunlar elbette kuvvetin yetkili birimlerince göz önüne alınacaktır. Ayrıca F-35 Lightning II projesinden Türkiye’nin çıkarılması ile farklı tedarikçilere yönelmek, bu karara misilleme olabilecek koşullar yaratmaktadır. Karar alıcı mekanizmanın yeni alımlarda bu seçenekleri kullanıp kullanmayacağı merak edilirken ne tür adımlar atılacağını zaman gösterecektir.

Ayrıca A330 MRTT’nin NATO tarafından da tercih edildiği ve çok rollü yeteneklerinin dikkat çektiği unutulmamalıdır. Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait bir A330 MRTT hem Eurasia Airshow 2018 hem de TEKNOFEST 2018’e katılım göstermiş ve Antalya’daki Eurasia Airshow’da Türk yetkililerce incelenmişti.

Türkiye halihazırda yakınlaşan tanker uçak ihtiyacına yönelik bir program başlatmış değil. Gelecekte programın açılması halinde hangi uçağın seçileceği bilinmiyor. Ancak tanker uçak konusu ciddi bir teknik altyapı ve yatırım gerektirmektedir. Çok fazla ülkenin sahip olmadığı bu kabiliyet için farklı uçakların modifikasyonu da gündeme gelebilir ancak böyle bir durum maliyet-etkinlik değerlendirmelerini soru işaretleri ile birlikte gündeme getirecektir.

Ahmet Bayar

Dış Haberler Editörü